Moscow nhiều khả năng đang bố trí các tên lửa đạn đạo siêu vượt âm mới có khả năng mang đầu đạn hạt nhân tại một căn cứ không quân cũ ở miền Đông Belarus – động thái có thể củng cố đáng kể năng lực phóng tên lửa của Nga trên phạm vi toàn châu Âu, theo kết luận của hai nhà nghiên cứu Mỹ sau khi phân tích hình ảnh vệ tinh.
Đánh giá của các nhà nghiên cứu này về cơ bản phù hợp với các phát hiện của tình báo Mỹ, theo lời một nguồn thạo tin, yêu cầu giấu tên do không được phép tiết lộ thông tin ra công chúng.
Tổng thống Nga Vladimir Putin từng công khai ý định triển khai các tên lửa tầm trung Oreshnik – với tầm bắn ước tính lên tới 5.500 km – tại Belarus, song địa điểm cụ thể trước nay chưa từng được tiết lộ.
Việc triển khai Oreshnik, theo một số chuyên gia, sẽ làm nổi bật xu hướng Điện Kremlin ngày càng dựa nhiều hơn vào khả năng hạt nhân nhằm răn đe các nước NATO tiếp tục cung cấp cho Kiev những loại vũ khí có khả năng tấn công sâu trong lãnh thổ Nga.
Đại sứ quán Nga tại Washington chưa phản hồi yêu cầu bình luận. Đại sứ quán Belarus cũng từ chối đưa ra ý kiến. Trong khi đó, hãng thông tấn nhà nước Belta dẫn lời Bộ trưởng Quốc phòng Belarus Viktor Khrenin hôm thứ Tư trong tuần cho rằng việc triển khai Oreshnik sẽ không làm thay đổi cán cân quyền lực ở châu Âu và đây là “phản ứng của chúng tôi” trước các “hành động gây hấn” từ phương Tây.
Nhà Trắng chưa phản hồi yêu cầu bình luận, còn Cơ quan Tình báo Trung ương Mỹ (CIA) từ chối bình luận.
Hai nhà nghiên cứu Jeffrey Lewis thuộc Viện Nghiên cứu Quốc tế Middlebury (California) và ông Decker Eveleth của tổ chức nghiên cứu CNA (Virginia) cho biết họ dựa vào hình ảnh vệ tinh do Planet Labs – một công ty vệ tinh thương mại – cung cấp. Các hình ảnh này cho thấy những đặc điểm phù hợp với một căn cứ tên lửa chiến lược của Nga.
Theo Lewis và Eveleth, họ “chắc chắn tới 90%” rằng các bệ phóng Oreshnik cơ động sẽ được bố trí tại căn cứ không quân cũ gần thành phố Krichev, cách thủ đô Minsk của Belarus khoảng 307 km về phía đông và cách Moscow khoảng 478 km về phía tây nam.
Moscow đã thử nghiệm phiên bản Oreshnik mang đầu đạn thông thường – “Oreshnik” trong tiếng Nga có nghĩa là cây phỉ – nhằm vào một mục tiêu ở Ukraine hồi tháng 11/2024. Ông Putin tuyên bố loại vũ khí này gần như không thể bị đánh chặn, do tốc độ được cho là vượt quá Mach 10.
Ông John Foreman, chuyên gia của tổ chức Chatham House và từng là tùy viên quốc phòng Anh tại Moscow và Kiev, nhận định Nga muốn triển khai Oreshnik “tại Belarus nhằm mở rộng tầm với sâu hơn vào châu Âu”.
Theo ông Foreman, động thái này cũng có thể là phản ứng trước kế hoạch của Mỹ triển khai tại Đức vào năm tới các loại tên lửa thông thường, trong đó có hệ thống siêu vượt âm tầm trung Dark Eagle.
Việc triển khai Oreshnik diễn ra trong bối cảnh chỉ còn vài tuần nữa là Hiệp ước New START năm 2010 – thỏa thuận cuối cùng giữa Mỹ và Nga nhằm hạn chế việc triển khai vũ khí hạt nhân chiến lược của hai cường quốc hạt nhân lớn nhất thế giới – sẽ hết hạn hiệu lực.
Sau cuộc gặp với Tổng thống Belarus Alexander Lukashenko vào tháng 12/2024, ông Putin cho biết Oreshnik có thể được bố trí tại Belarus trong nửa cuối năm nay, như một phần của chiến lược điều chỉnh, trong đó Moscow lần đầu tiên kể từ Chiến tranh Lạnh đặt vũ khí hạt nhân bên ngoài lãnh thổ Nga.
Tuần trước, ông Lukashenko nói rằng những tên lửa đầu tiên đã được triển khai, nhưng không nêu rõ địa điểm. Ông cho biết tối đa 10 tên lửa Oreshnik sẽ được đặt tại Belarus. Tuy nhiên, các nhà nghiên cứu Mỹ đánh giá địa điểm gần Krichev chỉ đủ chỗ cho khoảng ba bệ phóng, và các bệ phóng còn lại có thể được triển khai ở một địa điểm khác.
Trong khi đó, Tổng thống Mỹ Donald Trump đang tìm cách đạt được một thỏa thuận với Moscow nhằm chấm dứt cuộc chiến tại Ukraine, quốc gia đang kêu gọi các đồng minh phương Tây cung cấp những loại vũ khí có khả năng tấn công sâu vào lãnh thổ Nga.
Cho đến nay, ông Trump đã bác bỏ yêu cầu của Kiev về việc cung cấp tên lửa hành trình Tomahawk – loại vũ khí có khả năng tấn công Moscow. Anh và Pháp đã cung cấp tên lửa hành trình cho Ukraine, còn Đức hồi tháng 5 thông báo sẽ cùng Ukraine đồng sản xuất các loại tên lửa tầm xa mà không giới hạn về tầm bắn hay mục tiêu.
Theo hai nhà nghiên cứu Mỹ, việc phân tích hình ảnh của Planet Labs cho thấy một dự án được xây dựng khẩn trương bắt đầu trong khoảng từ ngày 4 đến 12/8, với nhiều đặc điểm phù hợp với một căn cứ tên lửa chiến lược của Nga.
Một “dấu hiệu rõ ràng” trong bức ảnh chụp ngày 19/11 là một “điểm trung chuyển đường sắt cấp quân sự”, được bao quanh bởi hàng rào an ninh – nơi tên lửa, bệ phóng cơ động và các thành phần khác có thể được vận chuyển tới bằng tàu hỏa, theo ông Eveleth.
Một chi tiết khác, theo ông Lewis, là việc đổ một bệ bê tông ở cuối đường băng, sau đó được phủ đất lên trên – điều mà ông cho là “phù hợp với một điểm phóng được ngụy trang”.
Ông Pavel Podvig, chuyên gia về lực lượng hạt nhân Nga có trụ sở tại Geneva, tỏ ra hoài nghi rằng việc triển khai Oreshnik tại Belarus sẽ mang lại thêm lợi ích quân sự hay chính trị đáng kể nào cho Moscow, ngoài việc trấn an Belarus về sự bảo vệ của Nga.
“Tôi không thấy phương Tây sẽ nhìn nhận điều này khác gì so với việc các tên lửa đó được triển khai trên lãnh thổ Nga”, ông nói.
Tuy nhiên, ông Lewis cho rằng việc triển khai Oreshnik tại Belarus cho thấy rõ thông điệp chính trị từ việc Nga đặt vũ khí hạt nhân bên ngoài lãnh thổ của mình, phản ánh mức độ phụ thuộc ngày càng lớn của Moscow vào răn đe hạt nhân.
“Hãy thử tưởng tượng nếu chúng ta đặt một tên lửa hành trình Tomahawk mang đầu đạn hạt nhân ở Đức, thay vì chỉ là phiên bản thông thường” .ông Lewis nói. “Không có lý do quân sự nào để đặt hệ thống này ở Belarus – chỉ có lý do chính trị.”
Theo SCMP
