Mỹ đã đề xuất cung cấp cho Kiev các bảo đảm an ninh theo mô hình NATO, trong bối cảnh các nhà đàm phán Mỹ và châu Âu hôm đầu tuần cho biết đã đạt được tiến triển trong các cuộc thương lượng nhằm chấm dứt cuộc chiến giữa Nga và Ukraine. Tuy nhiên, một thỏa thuận liên quan đến nhượng bộ lãnh thổ vẫn chưa thể đạt được.
Theo các quan chức Mỹ, phái viên do Tổng thống Mỹ Donald Trump cử đi đã đưa ra đề xuất chưa từng có này trong các cuộc đàm phán với Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky tại Berlin, đồng thời cảnh báo rằng cơ hội đạt được thỏa thuận sẽ không tồn tại mãi mãi.
Các cuộc thảo luận tại thủ đô Đức đã thắp lên hy vọng thận trọng trong giới lãnh đạo châu Âu về con đường chấm dứt cuộc xung đột đẫm máu nhất tại châu lục kể từ Thế chiến II. Tuy nhiên, Moscow hiện vẫn chưa đồng ý với bất kỳ thay đổi nào được bàn thảo tại Đức và cũng chưa phát đi tín hiệu sẵn sàng chấp nhận các đề xuất này.
“Chúng tôi đang cố gắng hoàn tất điều đó”, ông Trump nói về khả năng đạt được một thỏa thuận chấm dứt chiến tranh, phát biểu tại Nhà Trắng sau khi gọi điện tham gia một bữa tối có sự hiện diện của các quan chức chủ chốt tại Berlin.
“Chúng tôi đã có rất nhiều cuộc trao đổi với Tổng thống Nga Vladimir Putin, và tôi nghĩ rằng hiện nay chúng tôi đang ở gần hơn bao giờ hết. Hãy chờ xem chúng tôi có thể làm được gì”, ông Trump nói thêm.
Các lãnh đạo châu Âu đã thận trọng hoan nghênh sự thay đổi rõ ràng trong lập trường của chính quyền Trump về vấn đề bảo đảm an ninh cho Ukraine.
“Lần đầu tiên kể từ khi chiến tranh nổ ra, khả năng đạt được một lệnh ngừng bắn trở nên có thể hình dung”, Thủ tướng Đức Friedrich Merz, người chủ trì các cuộc họp, viết trên mạng xã hội X.
“Lần đầu tiên tôi có cảm giác rằng tất cả mọi người đều hành xử như những đồng minh cùng một chiến tuyến”, Thủ tướng Ba Lan ông Donald Tusk nói với các phóng viên trên máy bay sau khi rời Berlin. “Lần đầu tiên tôi nghe trực tiếp từ các nhà đàm phán Mỹ rằng Mỹ sẽ tham gia vào các bảo đảm an ninh cho Ukraine theo cách khiến Nga không còn nghi ngờ rằng phản ứng của Mỹ sẽ mang tính quân sự nếu Nga tấn công Ukraine lần nữa”.
Thủ tướng Thụy Điển Ulf Kristersson cho biết vấn đề bảo đảm an ninh đã trở nên “rõ ràng và đáng tin cậy hơn”, coi đây là một bước quan trọng hướng tới hòa bình bền vững. Tuy nhiên, ông nhấn mạnh rằng “vẫn còn rất nhiều câu hỏi khó, đặc biệt là về lãnh thổ và việc liệu Nga có thực sự muốn hòa bình hay không”.
Sau các cuộc đàm phán, Tổng thống Zelensky tuyên bố ông sẽ kêu gọi Mỹ áp đặt thêm các biện pháp trừng phạt đối với Nga và cung cấp cho Ukraine nhiều vũ khí hơn, bao gồm cả vũ khí tầm xa, nếu Moscow bác bỏ các đề xuất đang được Kiev, Washington và các lãnh đạo châu Âu thảo luận.
Vấn đề nhượng bộ lãnh thổ
“Tôi nghĩ Mỹ sẽ gia tăng sức ép trừng phạt và cung cấp cho chúng tôi thêm vũ khí nếu ông ấy (Putin) bác bỏ tất cả”, ông Zelensky nói với các phóng viên trong một cuộc trò chuyện trên WhatsApp.
Ông cho biết thêm rằng Kiev ủng hộ ý tưởng ngừng bắn, đặc biệt là đối với các cuộc tấn công vào cơ sở năng lượng, trong dịp Giáng sinh.
Theo một quan chức nắm rõ vấn đề, Mỹ đang gây sức ép để Ukraine rút lực lượng khỏi khu vực Donetsk ở miền Đông – một nhượng bộ lớn có thể gây ra phản ứng dữ dội trong nội bộ Ukraine.
Tổng thống Zelensky, người trước đó gọi vấn đề nhượng bộ lãnh thổ là “đau đớn”, tái khẳng định rằng Ukraine sẽ không công nhận Donbass là lãnh thổ của Nga, “dù trên danh nghĩa pháp lý hay trên thực tế”.
Các quan chức Mỹ cho biết trong một cuộc họp báo qua điện thoại rằng họ đã đạt được đồng thuận về khoảng 90% các vấn đề. Dù các vấn đề lãnh thổ kéo dài vẫn còn tồn tại, một quan chức nói rằng “chúng tôi đã đưa ra nhiều giải pháp khác nhau nhằm thu hẹp khoảng cách”.
Trước đó, Ukraine nhiều lần khẳng định sẽ không nhượng lại lãnh thổ cho Nga, quốc gia đã kiểm soát gần 20% diện tích Ukraine ở miền Đông và miền Nam kể từ cuộc tấn công toàn diện vào tháng 2/2022.
Một nguồn tin châu Âu được thông báo về các cuộc đàm phán mới nhất cho biết Nga vẫn chưa nhượng bộ trong các yêu sách lãnh thổ. “Bầu không khí là tích cực, nhưng mục tiêu cốt lõi của hai bên vẫn còn cách nhau khá xa”, nguồn tin này nói.
Đảm bảo an ninh kiểu NATO
Tổng thống Zelensky hiện đang tiến hành các cuộc thảo luận tại Berlin với đặc phái viên Mỹ Steve Witkoff, con rể của ông Trump là ông Jared Kushner, cùng với các lãnh đạo châu Âu. Kiev đang chịu áp lực rất lớn từ ông Trump nhằm đưa ra các nhượng bộ với Nga.
Một quan chức Mỹ cho biết, theo thỏa thuận đang được thảo luận tại Berlin, Ukraine sẽ nhận được các bảo đảm an ninh tương tự Điều 5 của Hiệp ước NATO, theo đó liên minh này có nghĩa vụ bảo vệ bất kỳ thành viên nào bị tấn công.
Một quan chức Mỹ khác nói rằng Nga tỏ ra cởi mở với khả năng Ukraine gia nhập Liên minh châu Âu, và ông Trump muốn ngăn chặn Nga tiếp tục mở rộng ảnh hưởng về phía tây châu Âu.
Theo một quan chức, các bảo đảm an ninh – bao gồm cơ chế tránh xung đột và giám sát việc thực thi bất kỳ thỏa thuận nào – là trọng tâm chính của các cuộc đàm phán hôm đầu tuần, và việc áp dụng một bảo đảm kiểu Điều 5 là điều mà ông Trump tin rằng có thể thuyết phục Moscow chấp nhận.
Ông Zelensky cho biết tài liệu về các bảo đảm an ninh đang được thảo luận có nội dung chi tiết, không chỉ là một khuôn khổ chung, dù ông thừa nhận vẫn cần tiếp tục hoàn thiện.
Các nhóm công tác dự kiến sẽ họp tại Mỹ vào cuối tuần tới, có thể tại Miami, theo lời một quan chức Mỹ, người nói thêm rằng: “Chúng tôi sẵn sàng tới Nga nếu cần thiết”.
Trong một tuyên bố chung, lãnh đạo của nhiều quốc gia châu Âu, bao gồm Đức, Pháp và Anh, cho biết đã có “sự hội tụ mạnh mẽ” với Mỹ, đồng thời đưa ra danh sách các mục tiêu để hai bên tiếp tục hướng tới. Những mục tiêu này bao gồm cam kết hỗ trợ lực lượng vũ trang Ukraine, triển khai một lực lượng gìn giữ hòa bình do châu Âu dẫn dắt, bảo đảm sử dụng vũ lực nếu Ukraine bị tấn công trở lại, cũng như ủng hộ Ukraine gia nhập EU.
Ukraine cho biết hôm Chủ nhật tuần trước rằng nước này sẵn sàng từ bỏ tham vọng gia nhập NATO để đổi lấy các bảo đảm an ninh từ phương Tây. Tuy nhiên, vẫn chưa rõ các cuộc đàm phán tại Berlin có thể thuyết phục Nga đồng ý ngừng bắn đến mức nào.
Tại Moscow, người phát ngôn Điện Kremlin Dmitry Peskov nói với các phóng viên rằng yêu cầu Ukraine không gia nhập NATO là một vấn đề mang tính nền tảng trong các cuộc đàm phán về một thỏa thuận hòa bình tiềm năng. Ông cho biết Nga đang chờ Mỹ cập nhật sau các cuộc thương lượng tại Berlin.
Theo Reuters
