Ukraine đã chấp nhận từ bỏ mục tiêu gia nhập liên minh quân sự NATO để đổi lấy các bảo đảm an ninh từ phương Tây, như một thỏa hiệp nhằm chấm dứt chiến tranh với Nga. Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky đưa ra tuyên bố này vào hôm 14/12, trong bối cảnh các cuộc đàm phán hòa bình chính thức khởi động tại Berlin, Đức.
Ông Zelensky công bố sự nhượng bộ trên khi đang trên đường tới thủ đô Đức, nơi ông bắt đầu các cuộc gặp với đặc phái viên của Tổng thống Mỹ Donald Trump, ông Steve Witkoff, cùng con rể của ông Trump là ông Jared Kushner, nhằm thúc đẩy nỗ lực chấm dứt cuộc xung đột đẫm máu nhất ở châu Âu kể từ Thế chiến II.
Động thái này đánh dấu một bước ngoặt lớn đối với Ukraine – quốc gia từ lâu theo đuổi mục tiêu gia nhập NATO như một lá chắn trước các cuộc tấn công từ Nga, thậm chí còn ghi rõ khát vọng này trong Hiến pháp. Bước đi của Kiev cũng đáp ứng một trong những mục tiêu chiến tranh của Moscow, dù Ukraine cho đến nay vẫn kiên quyết không nhượng bộ lãnh thổ cho Nga.
Ông Zelensky đã gặp các đặc phái viên Mỹ trong khuôn khổ cuộc đàm phán do Thủ tướng Đức ông Friedrich Merz chủ trì. Một nguồn tin cho biết ông Merz chỉ phát biểu ngắn gọn trước khi rời đi, để hai bên tự tiến hành thương lượng. Nhiều lãnh đạo châu Âu khác cũng dự kiến có mặt tại Đức để tham gia các cuộc thảo luận trong hôm 15/12.
Theo ông Zelensky, việc chấp nhận các bảo đảm an ninh từ Mỹ, châu Âu và các đối tác khác thay cho tư cách thành viên NATO là một sự thỏa hiệp từ phía Ukraine. Trước thềm các cuộc thảo luận hôm Chủ nhật, ông nhấn mạnh rằng đây là lựa chọn khó khăn nhưng cần thiết.
“Ngay từ đầu, mong muốn của Ukraine là gia nhập NATO, bởi đó là những bảo đảm an ninh thực sự. Tuy nhiên, một số đối tác ở Mỹ và châu Âu đã không ủng hộ hướng đi này”, ông Zelensky trả lời các câu hỏi của phóng viên trong một nhóm trò chuyện trên WhatsApp.
“Vì vậy, hiện nay, các bảo đảm an ninh song phương giữa Ukraine và Mỹ, những bảo đảm tương tự Điều 5 dành cho chúng tôi từ phía Mỹ, cùng các bảo đảm an ninh từ các đồng nghiệp châu Âu cũng như các quốc gia khác – Canada, Nhật Bản – là cơ hội để ngăn chặn một cuộc tấn công khác của Nga”, ông nói.
“Và đó đã là một sự thỏa hiệp từ phía chúng tôi”, ông Zelensky nhấn mạnh, đồng thời cho biết các bảo đảm an ninh này phải có tính ràng buộc pháp lý.
Tổng thống Nga Vladimir Putin nhiều lần yêu cầu Ukraine chính thức từ bỏ tham vọng gia nhập NATO và rút quân khỏi khoảng 10% khu vực Donbass mà Kiev vẫn đang kiểm soát. Moscow cũng khẳng định Ukraine phải là một quốc gia trung lập và không được phép triển khai quân đội NATO trên lãnh thổ của mình.
Các nguồn tin từ Nga đầu năm nay cho biết ông Putin muốn có một cam kết “bằng văn bản” từ các cường quốc phương Tây rằng liên minh NATO do Mỹ dẫn đầu sẽ không mở rộng về phía Đông.
Trước đó, ông Zelensky từng kêu gọi một nền hòa bình “có phẩm giá” và những bảo đảm chắc chắn rằng Nga sẽ không tấn công Ukraine thêm một lần nào nữa.
Dưới áp lực từ ông Trump về việc ký kết một thỏa thuận hòa bình ban đầu được cho là nghiêng về các yêu cầu của Moscow, ông Zelensky đã cáo buộc Nga cố tình kéo dài chiến tranh thông qua các cuộc không kích vào các thành phố cũng như hệ thống điện, nước và sưởi ấm của Ukraine.
Việc Washington cử ông Witkoff – người đã dẫn dắt các cuộc đàm phán với cả Ukraine và Nga về đề xuất hòa bình của Mỹ – được xem là tín hiệu cho thấy Mỹ nhận thấy cơ hội đạt tiến triển, gần 4 năm sau cuộc xâm lược toàn diện của Nga vào năm 2022.
Ông Zelensky cho biết Ukraine, châu Âu và Mỹ đang xem xét một kế hoạch gồm 20 điểm, và cuối cùng sẽ hướng tới một lệnh ngừng bắn. Ông nói Kiev hiện không tiến hành đàm phán trực tiếp với Nga.
Theo ông, một lệnh ngừng bắn dọc theo các tuyến tiền tuyến hiện nay có thể là một lựa chọn công bằng.
Thời khắc then chốt
Anh, Pháp và Đức đang phối hợp nhằm tinh chỉnh các đề xuất của Mỹ. Một bản dự thảo bị rò rỉ hồi tháng trước từng kêu gọi Kiev nhượng thêm lãnh thổ, từ bỏ tham vọng NATO và chấp nhận các hạn chế đối với lực lượng vũ trang của mình.
Các đồng minh châu Âu mô tả đây là một “thời khắc then chốt” có thể định hình tương lai của Ukraine, đồng thời tìm cách củng cố tài chính cho Kiev bằng việc tận dụng các tài sản của Ngân hàng Trung ương Nga đang bị phong tỏa để tài trợ cho ngân sách quân sự và dân sự của Ukraine.
Tổng thống Putin đã tiếp ông Witkoff và ông Kushner trong một cuộc gặp vào đầu tháng 12, được Điện Kremlin ca ngợi là “mang tính xây dựng”, dù chưa đạt được đột phá lớn nào.
Ông Zelensky cho biết hàng trăm nghìn người dân Ukraine vẫn đang sống trong cảnh mất điện sau các cuộc tấn công của Nga nhằm vào cơ sở hạ tầng năng lượng, sưởi ấm và cấp nước trên khắp đất nước.
“Nga đang kéo dài chiến tranh và tìm cách gây ra nhiều tổn hại nhất có thể cho người dân của chúng tôi”, ông nói.
Xung đột Nga-Ukraine đã khiến quan hệ giữa Moscow và phương Tây lao dốc nghiêm trọng, đồng thời làm dấy lên những cảnh báo từ NATO và các lãnh đạo châu Âu rằng ông Putin sẽ không dừng lại ở Ukraine.
Tổng thư ký NATO ông Mark Rutte phát biểu tại Berlin hôm thứ Năm tuần trước rằng NATO cần phải “chuẩn bị cho quy mô chiến tranh mà cha ông của chúng ta từng trải qua”, đồng thời khẳng định “chúng ta là mục tiêu tiếp theo của Nga”.
Điện Kremlin đã nhiều lần bác bỏ những cáo buộc này.
“Đây dường như là phát biểu của một đại diện thuộc thế hệ đã quên mất Thế chiến II thực sự như thế nào”, Người phát ngôn Điện Kremlin Dmitry Peskov nói với phóng viên Pavel Zarubin của truyền hình nhà nước Nga hôm 14/12.
“Họ không hiểu, và thật không may, ông Rutte, khi đưa ra những tuyên bố vô trách nhiệm như vậy, đơn giản là không hiểu mình đang nói gì”, ông Peskov nói thêm.
Theo Reuters
