Siêu xe Porsche đồng loạt tê liệt tại Nga: Tai nạn kỹ thuật hay đòn trừng phạt ngầm?

Từng là siêu xe, đột nhiên thành đống sắt

Ngày 2/12, sau khi lan truyền tin đồn về việc hàng trăm chiếc Porsche tại Nga bất ngờ bị khóa chết và mất điện, một nhân viên của nhà bán lẻ đã đăng tải video phơi bày tình hình thực tế. Người này xác nhận rằng chỉ trong vài ngày gần đây, họ đã phải kéo đi hơn 40 chiếc Porsche bị tê liệt hoàn toàn.

Từ ngày 28/11, nhiều khu vực của Nga liên tục ghi nhận tình trạng xe Porsche đột ngột chết máy. Tình trạng này diễn ra nghiêm trọng nhất ở Moscow và Krasnodar. Nhiều chủ xe Nga chỉ biết bất lực nhìn chiếc xe yêu thích của mình: có xe không mở được khóa, có xe đang chạy động cơ tắt giữa chừng, có xe hệ thống cung cấp nhiên liệu đột ngột ngừng hoạt động. Sự cố xảy ra trên diện rộng, trùng thời điểm căng thẳng về kiểm soát công nghệ giữa Nga và các nhà sản xuất phương Tây đang leo thang.

Chuyện gì đã xảy ra? Porsche giải thích rằng đây không phải lỗi thiết kế, mà vấn đề nằm ở hệ thống theo dõi phương tiện (VTS) được lắp đặt trên xe khi xuất xưởng. Đây là một module an ninh dựa trên vệ tinh, có nhiệm vụ giám sát vị trí xe và khi cần thiết có thể khóa xe từ xa để chống trộm.

Ở châu Âu, tính năng này rất hữu ích. Lý do thì ai cũng hiểu. Nhưng hành động chống trộm, vì sao lại biến thành… chống luôn cả chủ xe và đồng loạt xảy ra?

Một số chuyên gia ô tô dự đoán nguyên nhân có thể xuất phát từ việc một nhà mạng viễn thông lớn ở châu Âu triển khai AI trong hạ tầng mạng, khiến tín hiệu định vị vệ tinh gặp lỗi. Từ dữ liệu sai lệch đó, hệ thống trên xe đánh giá rằng phương tiện đang gặp rủi ro bị đánh cắp, và ngay lập tức kích hoạt chế độ khóa.

Nhiều câu hỏi lớn được đặt ra

Vì sao là Porsche? Vì sao chỉ ở Nga? Người ta không biết. Nhưng ai cũng biết rằng sau khi xung đột Nga–Ukraine nổ ra năm 2022, Porsche đã ngừng hoạt động kinh doanh tại Nga. Phần nhiều các xe Porsche hiện có ở Nga đều được nhập qua bên thứ ba.

Song việc Porsche rút khỏi Nga lẽ ra không ảnh hưởng đến việc chủ xe tiếp tục sử dụng xe. Điều đó dẫn tới hàng loạt câu hỏi xung quanh sự kiện này. Giới quan sát đưa ra ba khả năng:

Khả năng thứ nhất: Hành động có chủ đích

Trên mạng xã hội, không ít người nghi ngờ đây có thể là hành động “phá hoại từ xa có chủ đích” do Porsche hoặc nhà chức trách Đức tiến hành thông qua vệ tinh. Một số đại lý xe tại Nga cũng ám chỉ khả năng có hành vi cố tình can thiệp. Tất nhiên, đây chỉ là suy đoán, chưa có bằng chứng.

Khả năng thứ hai: Nga tự gây ra

Đây là giả thuyết của nhiều người phương Tây: Chính quyền muốn đe dọa giới nhà giàu, ngăn họ “ăn cây táo, rào cây sung”, tiếp tục chi tiền mua siêu xe nước ngoài, nên lực lượng an ninh Nga đã ra tay. Lập luận của họ: Porsche không có lý do gì tự làm tổn hại thương hiệu của mình.

Khả năng thứ ba: Lỗi kỹ thuật

Giả thuyết này lại chia thành hai loại: Thứ nhất, lỗi kỹ thuật thuần túy do bão từ, nhiễu vệ tinh, vấn đề quỹ đạo… dẫn đến tín hiệu bị gián đoạn gây sự cố hàng loạt.

Thứ hai, lỗ hổng bảo mật: cập nhật phần mềm lỗi hoặc tấn công mạng đều có thể gây ra hiện tượng tương tự. Dù là nguyên nhân nào đi nữa, đây cũng là chuyện khiến người ta ớn lạnh.

Xe hơi là phương tiện giao thông lớn, di chuyển nhanh, liên quan đến sinh mạng không chỉ của chủ xe mà cả người xung quanh. Những rủi ro tương tự không chỉ xảy ra với xe ô tô Porsche. Thực tế, Tesla có thể khóa sạc hoặc khóa tính năng xe ở khu vực bị cấm, BMW từng khóa ghế sưởi do chưa thanh toán, John Deere khóa máy nông nghiệp khi phát hiện sửa chữa ngoài hệ thống, Apple khóa iPhone khi không kích hoạt hợp lệ.

Dù Porsche chưa đưa ra thông báo chính thức, đa số chuyên gia đánh giá đây không phải lỗi kỹ thuật thông thường, mà là dấu hiệu của một cuộc đối đầu mới liên quan đến quyền kiểm soát thiết bị “hậu bán hàng”.

Phần mềm, kiểm soát từ xa và nền tảng kết nối bị “siết”?

Dữ liệu ban đầu cho thấy các xe Porsche bị khóa đều có điểm chung: Sử dụng hệ thống kết nối Porsche Connect; sử dụng dịch vụ xác thực từ xa, với máy chủ đặt ngoài lãnh thổ Nga; một số xe được mua qua trung gian sau các lệnh trừng phạt 2022.

Sau khi Nga ban hành quy định giám sát chặt hơn việc truy cập dữ liệu và dịch vụ xuyên biên giới, các nền tảng nước ngoài – trong đó có Porsche Connect – thường xuyên bị gián đoạn.

Điều này dẫn tới một kịch bản “rất đáng ngại”: Xe không thể xác thực danh tính với máy chủ, hệ thống tự kích hoạt chế độ khóa an toàn (safety lock). Một số chuyên gia an ninh mạng ở Moscow gọi đây là “vùng xám công nghệ”, nơi quyền sở hữu vật lý của người dùng bị phụ thuộc hoàn toàn vào máy chủ của hãng xe đang nằm ngoài phạm vi pháp lý của Nga.

Nga coi đây là rủi ro an ninh quốc gia. Sự cố xảy ra đúng thời điểm Nga tăng tốc hình thành hệ sinh thái “công nghệ nội hóa” sau 3 năm chịu trừng phạt của phương Tây.

Các cơ quan quản lý đang xem xét ba vấn đề trọng yếu:

Thứ nhất, xe có thể bị khóa nếu hãng cắt dịch vụ – vậy chủ sở hữu có thực sự “sở hữu”? Điều này tương tự mô hình “xe thuê phần mềm”, nơi quyền sử dụng phụ thuộc vào một khóa kích hoạt mà người dùng không kiểm soát.

Thứ hai, khoảng cách pháp lý cực lớn: Nga không thể yêu cầu hãng Porsche (Đức) mở khóa ngay lập tức vì không có hợp đồng dịch vụ trực tiếp tại Nga sau 2022, không còn trung tâm bảo hành chính thức ở Nga và máy chủ Porsche Connect chịu sự quản lý của EU.

Thứ ba, nguy cơ “tự vô hiệu hóa” (self-disable) trở thành chuẩn mới trong trừng phạt công nghệ. Nếu một hãng xe có thể khóa xe vì lý do “không truy cập được máy chủ”, điều gì sẽ xảy ra nếu họ cố tình tắt dịch vụ với một thị trường?

Nhiều tờ báo Nga đưa tin các cơ quan liên bang đang xem xét: Điều tra theo hướng vi phạm quyền sở hữu tài sản; yêu cầu Porsche cung cấp giải pháp mở khóa ngoại tuyến (ofline); buộc các hãng nhập khẩu xe áp dụng tiêu chuẩn không phụ thuộc máy chủ đặt ngoài nước.

Một số nghị sĩ thậm chí đề xuất xây dựng luật mới yêu cầu: “Mọi thiết bị bán tại Nga phải có cơ chế hoạt động độc lập, không bị vô hiệu hóa bởi máy chủ đặt ở nước ngoài”. Đây có thể là bước quan trọng để Nga đẩy nhanh chiến lược tự phát triển hệ thống kết nối xe hơi – đối trọng với Tesla, BMW ConnectedDrive hay Porsche Connect.

Phơi bày cuộc chiến âm thầm về quyền lực phần mềm

Các hãng xe hiện đại hoạt động không khác gì smartphone: Cập nhật OTA (Over-The-Air Update, cập nhật từ xa qua mạng); kích hoạt tính năng qua phần mềm (pay-to-unlock); xác thực từ xa qua máy chủ trung tâm và điều khiển một số tính năng từ hệ thống cloud.

Điều đó mang lại tiện ích nhưng cũng đặt người dùng vào thế phụ thuộc tuyệt đối. Khi máy chủ biến mất, “quyền sở hữu” chỉ còn là cái vỏ. Dù bạn bỏ ra 100.000 USD để mua chiếc xe, một dòng lệnh từ xa vẫn có thể khiến nó biến thành… cục sắt sang trọng.

Sự kiện Porsche tại Nga bị khóa cho thấy một vấn đề lớn hơn: Trong kỷ nguyên xe kết nối, quyền sở hữu đã trở thành một khái niệm “có điều kiện” — và điều kiện đó nằm trên máy chủ của hãng.

Sự cố hàng trăm xe Porsche bị khóa không chỉ là vấn đề công nghệ hay chính trị, mà là hồi chuông cảnh báo cho tương lai của quyền sở hữu tài sản số hóa.

Nếu xe hơi – tài sản trị giá hàng chục nghìn USD – có thể bị vô hiệu hóa chỉ vì mất kết nối, thì trong tương lai nhà sản xuất có thể khóa sản phẩm vì tranh chấp thương mại, các chính phủ có thể dùng công cụ này để kiểm soát người dân, người dùng mất quyền tự chủ với chính tài sản họ bỏ tiền ra mua.

Đây chính là cuộc “chiến tranh mềm” mới nhất giữa công nghệ, quản trị nhà nước và quyền sở hữu cá nhân.

Giảm 50 kg nhận xe Porsche: Cuộc thi “điên rồ” khiến cộng đồng mạng Trung Quốc dậy sóng

Các tập đoàn ô tô Trung Quốc bứt phá, cục diện ngành công nghiệp xe hơi toàn cầu thay đổi

Hàng loạt vụ xe điện bốc cháy: Pin trở thành "gót chân Asin" của ngành EV Trung Quốc?

Theo Sina, Creaders