Mỹ "bật đèn xanh" cho việc phát triển các hệ thống vũ khí trí tuệ nhân tạo

Máy bay không người lái trinh sát-tấn công MQ-9 Reaper - một hệ thống vũ khí tự chủ của Mỹ (Ảnh: USAF).

Cách đây không lâu, Lầu Năm Góc đã công bố sửa đổi Chỉ thị số 3000.09 có tên "Autonomy in Weapon Systems” (Hệ thống vũ khí tự chủ hay Quyền tự chủ trong các hệ thống vũ khí) để tạo điều kiện thuận lợi hơn cho "việc kiểm soát và quản lý các hệ thống vũ khí tự chủ và trí tuệ nhân tạo". Giới quan sát quốc tế cho rằng động thái này của Mỹ có thể thúc đẩy việc phát triển và ứng dụng quy mô lớn các hệ thống vũ khí trí tuệ nhân tạo.

Trong những năm gần đây, các hệ thống vũ khí tự chủ đã bước vào giai đoạn phát triển nhanh chóng và sự phát triển kết hợp giữa công nghệ trí tuệ nhân tạo và hệ thống vũ khí được gọi là cuộc cách mạng thứ ba trong chiến tranh sau thuốc súng và vũ khí hạt nhân. Từ lâu nay, Mỹ đã rất "tích cực" phát triển và ứng dụng các hệ thống vũ khí tự chủ. Ngay từ năm 2012, Lầu Năm Góc đã ban hành Chỉ thị "Autonomy in Weapon Systems” (Hệ thống vũ khí tự chủ), một văn kiện chính thức cho việc phát triển các hệ thống vũ khí tự chủ, làm rõ các nguyên tắc cơ bản và phạm vi trách nhiệm và các quy trình liên quan đối với việc thiết kế, thử nghiệm và triển khai các loại vũ khí bán tự chủ và các hệ thống vũ khí tự chủ… mở ra đường hướng cho quân đội Mỹ phát triển mạnh mẽ các hệ thống vũ khí tự chủ.

Máy bay không người lái MQ-9 Reaper phóng tên lửa (Ảnh: Sohu).

Theo định nghĩa của chỉ thị "Hệ thống vũ khí tự chủ", hệ thống vũ khí này là "hệ thống vũ khí có thể lựa chọn và tấn công mục tiêu một cách độc lập mà không cần sự can thiệp của con người sau khi kích hoạt". Với việc triển khai nhanh chóng các hệ thống vũ khí và công nghệ thông minh, chỉ thị "Hệ thống vũ khí tự chủ" không còn phù hợp với các mục tiêu phát triển hiện tại. Ví dụ: các hệ thống vũ khí như máy bay không người lái vũ trang trinh sát-tấn công MQ-9 "Reaper" và bom lảng vảng "Switchblade" do quân đội Mỹ trang bị yêu cầu người vận hành phải lập trình trước hoặc điều khiển từ xa để tấn công các mục tiêu cụ thể, điều này đã vượt quá phạm trù định nghĩa về các hệ thống vũ khí tự chủ.

Ngoài ra, chỉ thị nhấn mạnh rằng xác suất và hậu quả của các cuộc giao tranh ngoài ý muốn có thể xảy ra từ các hệ thống vũ khí bán tự chủ và tự chủ cần được giảm thiểu thông qua các cơ chế quản lý giám sát và đánh giá thử nghiệm rộng rãi.

Trong phiên bản mới của chỉ thị, Bộ Quốc phòng Mỹ chủ yếu sửa đổi vấn đề ứng dụng cụ thể của các hệ thống vũ khí tự chủ, yêu cầu các hệ thống vũ khí tự chủ phải trải qua đánh giá cấp cao trước khi chúng được phát triển và triển khai chính thức để đảm bảo rằng các người chỉ huy và người điều hành nắm chắc, đủ khả năng kiểm soát hệ thống vũ khí tự chủ. Phiên bản mới của chỉ thị làm rõ quy trình cụ thể và trách nhiệm chính của đánh giá cấp cao. Việc đánh giá cấp cao sẽ do một nhóm công tác về hệ thống vũ khí tự chủ bao gồm một số văn phòng thuộc Bộ Quốc phòng Mỹ thực hiện.

"Bom lảng vảng" Switchblade-600 được phóng bằng ống phóng gọn nhẹ có thể bay lòng vòng trên không tìm mục tiêu dưới mặt đất rồi tấn công. (Ảnh: Sohu).

Trong những năm gần đây, Bộ Quốc phòng Mỹ đã coi trí tuệ nhân tạo là một trong những ưu tiên hàng đầu để duy trì vị trí chiến lược của Mỹ với tư cách là một cường quốc quân sự và đã liên tiếp đầu tư một số tiền lớn để khởi động một loạt dự án nghiên cứu công nghệ trí tuệ nhân tạo trong lĩnh vực vũ khí, thiết bị. Điều đáng chú ý là, mặc dù Bộ Quốc phòng Mỹ nêu rõ ràng trong phiên bản mới của chỉ thị "Hệ thống vũ khí tự chủ" về yêu cầu, ủy quyền sử dụng nhưng các người chỉ huy cụ thể hoặc vận hành các hệ thống vũ khí tự chủ cần thận trọng và tuân thủ nghiêm ngặt các quy tắc chiến tranh và điều ước, quy định liên quan. Tuy nhiên, giới nghiên cứu cho rằng một số thay đổi trong chỉ thị "Hệ thống vũ khí tự chủ" của Lầu Năm Góc trên thực tế đã lặng lẽ “bật đèn xanh" cho sự phát triển quy mô lớn của hệ thống vũ khí trí tuệ nhân tạo ở Hoa Kỳ.

Tin tức cho thấy, phiên bản mới của chỉ thị đưa các hệ thống vũ khí trí tuệ nhân tạo vào và không đề cập đến việc cấm phát triển bất kỳ hệ thống vũ khí cụ thể nào, cũng như không áp đặt các hạn chế liên quan đối với việc sở hữu các hệ thống vũ khí trí tuệ nhân tạo tự chủ; chỉ cần nó đáp ứng các yêu cầu thiết kế và thử nghiệm có liên quan về thiết kế, thử nghiệm và giám định của "Hệ thống vũ khí tự chủ" là có thể được trang bị và sử dụng.