Thành lập vào năm 2017, công ty khởi nghiệp ô tô điện Aiways, có trụ sở tại Thượng Hải (Trung Quốc), từng được xem là 'ngôi sao' trên thị trường xe hơi lớn nhất thế giới. Được dẫn dắt bởi cựu CEO Volvo, hãng xe này còn có sự hậu thuẫn của gã khổng lồ công nghệ Tencent, tập đoàn gọi xe DiDi và 'vua pin' CATL.
Nhưng 6 năm qua, Aiways chưa bao giờ có lãi. Hãng đã tạm dừng sản xuất một nhà máy quan trọng và gặp khó khăn trong việc cải thiện doanh số và trả lương cho nhân viên.
“Chúng tôi đã bị đẩy vào ngõ cụt, chỉ mong được trả lại công lý", nhân viên Aiways cho biết, đồng thời kêu gọi công ty mở thủ tục phá sản và trả cho họ số lương còn thiếu.
Cơn bĩ cực của nhiều nhà sản xuất ô tô Trung Quốc làm dấy lên kỳ vọng về một làn sóng M&A trong lĩnh vực này. Chỉ một số ít các 'tay chơi' trở thành thương hiệu nổi tiếng thế giới – chẳng hạn như BYD, hãng xe được huyền thoại đầu tư Warren Buffett hậu thuẫn – trong khi, hàng trăm nhà sản xuất ô tô khác đang phải đối mặt với tương lai bất định.
Theo thông tin do công ty nghiên cứu MarkLines tổng hợp, có khoảng 50 thương hiệu xe điện (EV) nội địa ở Trung Quốc sản xuất ô tô thuần điện và xe plug-in hybrid. Nhưng đến năm 2030, “sẽ chỉ có khoảng 10 đến 12 nhà sản xuất ô tô lớn của Trung Quốc hoạt động trên quy mô lớn”, nhà phân tích Paul Gong của UBS cho biết.
Làn sóng M&A
Kể từ khi Tesla phát động cuộc chiến giá ở Trung Quốc, tốc độ hợp nhất trong lĩnh vực EV đã tăng lên. WM Motor, một công ty khởi nghiệp EV khác có trụ sở tại Thượng Hải do cựu chủ tịch Volvo Trung Quốc thành lập, nói với các chủ nợ vào tuần trước rằng họ bắt đầu các thủ tục tái cơ cấu vào đầu tháng 10.
Các công ty khác của Trung Quốc như Singulato Motors và Levdeo đã bắt đầu thủ tục phá sản trong những tháng gần đây, trong khi công ty khởi nghiệp xe điện Enovate có trụ sở tại Thượng Hải đã đình chỉ sản xuất vào tháng 4.
“Giảm giá là điều bình thường mới trên thị trường ô tô Trung Quốc, điều này sẽ tiếp tục diễn ra cho đến khi các công ty ô tô nhỏ hơn bị loại bỏ”, Zhang Xiang, giáo sư thỉnh giảng tại khoa kỹ thuật của Đại học Khoa học và Công nghệ Hoàng Hà cho biết.
Xuất khẩu được xem là một trong những giải pháp cho tình trạng dư thừa công suất trong lĩnh vực EV của Trung Quốc. Nhưng Đạo luật Giảm lạm phát của Tổng thống Mỹ Joe Biden, nhằm mục đích làm suy yếu sự thống trị của Trung Quốc trong các lĩnh vực quan trọng, và cuộc điều tra chống trợ cấp mới được triển khai của EU đối với EV của Trung Quốc đã làm tăng thêm sự không chắc chắn về chiến lược này.
Bắc Kinh cũng đã thắt chặt việc cấp giấy phép sản xuất EV trong nỗ lực giải quyết tình trạng dư thừa ngày càng tăng. Các nhà phân tích của Citigroup dự đoán trong một báo cáo tháng 5 rằng tỷ lệ vận hành hàng năm của các nhà máy EV tại Trung Quốc sẽ chỉ là 33% vào năm 2023.
“Sau khi những nhà sản xuất ô tô nhỏ hơn đó bị loại, chỉ một phần nhỏ năng lực sản xuất của họ sẽ được các công ty ô tô khác mua lại và tái sử dụng trong khi hầu hết sẽ trở thành phế thải hoàn toàn”, ông Zhang cho biết.
Các hãng xe căng mình chống đỡ
Aiways nổi bật hơn hẳn nếu so với các đối thủ cạnh tranh khác – vốn 'nở rộ' nhờ nguồn trợ cấp của chính phủ Trung Quốc. Những khó khăn gần đây của nó đã làm nổi bật những thách thức về doanh thu và vốn trong toàn ngành.
Công ty này, dẫn đầu bởi cựu giám đốc bán hàng Trung Quốc của Volvo, Fu Qiang và cựu giám đốc điều hành của nhà sản xuất ô tô nhà nước SAIC, Gu Feng, đã thành lập một công ty con ở Đức chỉ 5 tháng sau khi thành lập.
Dữ liệu từ Aiqicha, hãng cung cấp thông tin doanh nghiệp Trung Quốc, cho thấy Aiways đã huy động được hơn 33 tỉ NDT (4,5 tỉ USD) kể từ khi thành lập. Tính đến cuối năm 2022, Aiways đã xuất khẩu tổng cộng 6.259 ô tô tới hơn 15 quốc gia bao gồm Đức, Pháp, Costa Rica và UAE. Những con số này còn ấn tượng hơn các đối thủ ở trong nước như Xpeng và Nio, theo dữ liệu từ công ty và Hiệp hội xe khách Trung Quốc.
Tuy nhiên, Aiways lại phải chật vật để thu hút được sự chú ý ở thị trường nội địa. Theo dữ liệu từ Wind, doanh số bán hàng của tập đoàn đã tăng từ 2.698 chiếc vào năm 2021, một năm sau khi ra mắt chiếc EV đầu tiên, lên 4.626 chiếc vào năm 2022. Con số này quá khiêm tốn nếu như đem so với hơn 151.000 ô tô chạy bằng pin được bán ra trong tháng 9 của BYD, nhà sản xuất ô tô hàng đầu đất nước.
Vào tháng 1/2022, Zhang Yang, cựu phó chủ tịch của công ty đối thủ Nio, được bổ nhiệm làm giám đốc điều hành, thay thế người đồng sáng lập Gu Feng trong một cuộc cải tổ quản lý nhằm thúc đẩy doanh số bán hàng.
Tuy nhiên, vào tháng 7, quyền kiểm soát công ty đã được chuyển giao cho một nhóm làm việc “quản trị tạm thời”, do người đồng sáng lập Fu và cựu quan chức ngân hàng trung ương Trung Quốc Zhu Xiaohua đứng đầu.
Nhiều nhân viên công ty cho biết, trong nỗ lực cuối cùng nhằm kiếm được lợi nhuận, Zhu và Fu đã lên kế hoạch tái cơ cấu và bán xe ra nước ngoài dưới một thực thể và thương hiệu mới.
Aiways cho biết họ đã bắt đầu trả lương cho nhân viên ở Trung Quốc từ vài tuần trước.
“Aiways đã tạm dừng sản xuất và đang trong quá trình nhận nguồn tài trợ và hướng đi mới cho một công ty đang được tái cơ cấu...Ông Zhu và ông Fu đã tiếp quản và chiến lược là bán ô tô ra thị trường nước ngoài”, công ty cho biết trong một tuyên bố, đồng thời cho biết thêm rằng đội ngũ của Aiways ở Trung Quốc và châu Âu đang thực hiện kế hoạch này.
Thế nhưng, nhiều người trong ngành không tin rằng kế hoạch thay đổi này sẽ thành công.
“Họ là những người đầu tiên tiếp cận thị trường châu Âu nhưng họ chưa bao giờ có vốn thực sự tốt và hy vọng tạo ra doanh thu từ việc bán xe chưa bao giờ thành hiện thực”, Tu Le đến từ hãng tư vấn Sino Auto Insights, cho biết.
Vị chuyên gia nói thêm rằng, các nhà đầu tư của Aiways hiện đang cảnh giác với việc “ném tiền qua cửa sổ” để bù lại khoản lỗ trước đó.
Câu hỏi đặt ra là tình trạng của các nhà sản xuất ô tô khác sẽ ra sao khi cuộc chiến giá cả tiếp diễn - và số tiền phải đổ ra sẽ lớn đến đâu. “Công nghệ đang phát triển nhanh chóng...Dây chuyền sản xuất ô tô được xây dựng cách đây 4 hoặc 5 năm không mang lại nhiều giá trị tiện ích nữa”, ông Zhang đến từ Đại học Khoa học và Công nghệ Hoàng Hà nói./.
Từng là "ngôi sao" trong làng xe điện Trung Quốc, WM Motor tan hoang sau khi nhà sáng lập bỏ trốn
Kho báu kim loại quý 67 tỉ USD nằm dưới "Vành đai lửa" có thể định hình tương lai ngành xe điện
'Ông trùm' xe điện BYD hoàn tất thâu tóm mảng thiết bị di động tại Trung Quốc của Jabil
Theo Financial Times
