Theo Reuters, ông Duterte nói rằng do dân chúng Philippines cho rằng hành vi tranh cử phó tổng thống của ông là "lợi dụng lỗ hổng luật pháp" và bị nghi ngờ là vi hiến, nên ông quyết định hủy bỏ việc ứng cử và rút lui khỏi chính trường. Trước khi đưa ra tuyên bố này, ông đã cùng người bạn là Thượng nghị sĩ Christopher Bong Go đến gặp Ủy ban bầu cử quốc gia để ông Bong Go chính thức nộp đơn tranh cử vị trí phó tổng thống.
Từ tháng 8, ông Duterte đã tuyên bố có thể ra tranh cử chức phó tổng thống trong cuộc bầu cử năm 2022. Đảng PDP-Laban cầm quyền của Philippines, đã đề cử ông Duterte cho vị trí phó tổng thống khóa tiếp theo vào đầu tháng 9 và ông đã chính thức tuyên bố chấp nhận đề cử hôm 22/9.
 |
Ông Duterte bất ngờ tuyên bố không ra tranh cử chức phó tổng thống năm tới và rút lui khỏi chính trường (Ảnh: AP). |
Tờ Deutsche Welle (Tiếng nói nước Đức) chỉ ra rằng do Hiến pháp Philippines quy định nhiệm kỳ của tổng thống là 6 năm và không được tái cử sau khi hết nhiệm kỳ, hành động của ông Duterte đã gây xáo động ở nước này. Phe đối lập chỉ trích ông Duterte muốn nắm quyền từ phía sau hậu trường để tránh phải chịu trách nhiệm về những hành vi vi phạm nhân quyền của ông trong "Cuộc chiến chống ma túy"; nói rằng họ sẽ phản đối quyết định ra tranh cử của ông Duterte tại Tòa án tối cao. Cơ quan thăm dò dân ý "Social Weather Station” (SWS) hồi cuối tháng 9 công bố kết quả khảo sát cho thấy khoảng 60% số người Philippines được hỏi cho rằng quyết định ra tranh cử chức phó tổng thống khóa tới của ông Duterte là “đi ngược lại tinh thần Hiến pháp”, tuy nhiên, cũng có tới 39% số người được hỏi ủng hộ việc ông ra ứng cử.
Ngay sau khi ông Duterte tuyên bố không ra ứng cử nữa, hãng tin Anh Reuters chỉ ra rằng vì Sara Duterte Carpio, con gái của ông Duterte và thị trưởng đương chức của thành phố Davao trước đây từng tuyên bố rằng chỉ có một trong hai cha con sẽ tham gia cuộc bầu cử năm 2022, nên động thái rút lui của ông có thể mở đường cho con gái. Quả nhiên, chỉ mấy tiếng sau, Đài ABS-CBN của Philippines đưa tin, Tổng thống Philippines Rodrigo Duterte đã xác nhận con gái của ông - bà Sara Duterte Carpio, sẽ tham gia tranh cử vào năm sau.
 |
Ông Duterte, Tổng thống Philippines và con gái Sara Duterte Carpio, Thị trưởng Davao sẽ ra tranh cử chức tổng thống năm tới (Ảnh: Chinadaily). |
Theo hãng tin Reuters, trong bản tin muộn đêm 2/10, ABS-CBN đã đưa tin họ phỏng vấn ông Duterte ngay sau khi ông tuyên bố sẽ rút khỏi chính trường. Trong cuộc phỏng vấn, phóng viên của ABS-CBN đã hỏi ông Duterte rằng “vậy mọi thứ đã rõ chưa, sẽ là bà Sara và ông Bong Go chứ?”. “Sẽ là Sara và Bong Go”, ông Duterte đáp lại. Theo một cuộc khảo sát trước đó do cơ quan thăm dò dân ý "Pulse Asia" thực hiện và công bố, bà Sara Duterte Carpio có tỷ lệ ủng hộ chiếm 28% trong các cuộc thăm dò về bầu cử tổng thống, tạm thời xếp hạng nhất.
Theo trang tin Chinatimes ngày 3/10, nhiều người dân Philippines cho rằng việc tuyên bố rút lui của ông Duterte chỉ là một mánh khóe tranh cử và có thể có kịch bản đằng sau. Ngoài ra, do các biện pháp chống ma túy mạnh mẽ và cứng rắn của ông sau khi lên nắm quyền đã khiến khoảng 6.000 người thiệt mạng, sau khi ông từ giã chính trường, e rằng sẽ bị kiện cáo. Các chuyên gia chỉ ra rằng ông Duterte có thể ủng hộ những ứng cử viên có thể dành cho ông sự bảo vệ sau này.
Hãng tin AP cho biết sau khi lên nắm quyền vào năm 2016, ông Duterte đã thực thi chính sách chống ma túy cứng rắn, dẫn đến hơn 6.000 người chết, và hầu hết những người chết đều chỉ mắc tội nhẹ. Tòa án Hình sự Quốc tế (International Criminal Court, ICC) đã tiến hành điều tra về hành động chống ma túy ở Philippines. Tuy nhiên, sau khi ICC công bố cuộc điều tra, năm 2019 ông Duterte đã tuyên bố Philippines rút khỏi tòa án này. Ông Duterte cũng thề sẽ "không bao giờ hợp tác”với cuộc điều tra trước khi kết thúc nhiệm kỳ của mình.
Hãng tin AP chỉ ra rằng, sau khi rút lui khỏi chính trường, ông Duterte có thể dính vào các vụ kiện chống ma túy. Bản thân ông hồi tháng 7 cũng thẳng thắn thừa nhận rằng lo lắng trở thành bị cáo là một trong những lý do khiến ông chấp nhận đề cử của đảng ra tranh cử chức phó tổng thống.
Tổ chức Theo dõi Nhân quyền (HRW) cho rằng ông Duterte sẽ làm tất cả những gì có thể để hỗ trợ người kế nhiệm thân thiện với mình và sẽ tiếp tục sử dụng ảnh hưởng của mình sau khi nghỉ hưu để cứu mình thoát khỏi mọi cáo buộc hình sự.
Carlos Conde, nhà nghiên cứu của cơ quan Giám sát Nhân quyền châu Á khu vực Philippines, nói rằng ông Duterte sẽ ủng hộ những ứng viên “có thể dành cho ông ấy sự bảo vệ”. Carlos Conde cho rằng mối quan tâm nhất của ông Duterte trước khi kết thúc nhiệm kỳ là “né tránh trách nhiệm do vi phạm nhân quyền”.
Đài Deutsche Welle đưa tin về ông Duterte rút lui khỏi chính trường.
Cơ quan truyền thông This Week in Asia của Hồng Kông đưa tin, việc ông Duterte tuyên bố rút lui khỏi chính trường có thể chỉ là một "chiêu trò" bầu cử. Nhiều cư dân mạng Philippines nghi ngờ tuyên bố của ông hôm qua vì năm 2015 ông Duterte cũng đã từng tuyên bố sẽ rút lui khỏi chính trường, nhưng chỉ ít lâu sau đã nhanh chóng thay đổi quyết định và tham gia cuộc đua tranh chức tổng thống.
Bà Jean Franco, Giáo sư chính trị tại Đại học Philippines, nói rằng bà "sẽ không thấy ngạc nhiên" là những lời lẽ của ông Duterte chỉ là thủ đoạn bầu cử. “Mọi người dường như đều nhận thấy có kịch bản phía sau, cho thấy công chúng đều cho rằng đây có thể không phải là bước cuối cùng".
Các chuyên gia chỉ ra rằng nếu Sarah cuối cùng được bầu làm tổng thống, bà ta có thể bảo vệ cha mình khỏi các cáo buộc hình sự.
Hiện vẫn chưa rõ sự nghiệp chính trị của Duterte sẽ thay đổi như thế nào. Mặc dù Duterte đã tuyên bố rằng ông sẽ rút khỏi chính trường, nhưng ông không nói rõ khi nào ông sẽ rút lui.
