Theo các nhà phân tích quân sự, các chiến binh và nhà nghiên cứu trí tuệ nhân tạo (AI), chiến tranh càng kéo dài thì càng có nhiều khả năng máy bay không người lái (UAV) sẽ được sử dụng để xác định, lựa chọn và tấn công mục tiêu mà không cần tới sự trợ giúp của con người.
Điều đó sẽ đánh dấu một cuộc cách mạng trong công nghệ quân sự sâu rộng giống như sự ra đời của súng máy trước đây. Ukraine đã sử dụng UAV tấn công bán tự động và vũ khí chống UAV được trang bị trí tuệ nhân tạo. Nga cũng tuyên bố sở hữu vũ khí trí tuệ nhân tạo, nhưng tuyên bố của Nga chưa được xác nhận. Tuy nhiên, hiện chưa có ví dụ nào cho thấy một quốc gia nào đã sử dụng robot chiến đấu hoàn toàn tự động.
 |
UAV tự sát Shahed-136 của Iran được Quân đội Nga sử dụng ở Ukraine (Ảnh: Sohu). |
Các chuyên gia cho rằng việc Nga, Ukraine, hoặc cả hai bên, sử dụng loại vũ khí như vậy có lẽ chỉ còn là vấn đề thời gian. Cảm nhận được điều này không thể tránh khỏi, các nhà hoạt động đã dành nhiều năm cố gắng cấm các loại UAV sát thủ, giờ đây tin rằng họ cần phải hạ thấp mục tiêu và đấu tranh để hạn chế việc sử dụng loại vũ khí tấn công này.
Ông Mykhailo Fedorov Bộ trưởng chuyển đổi kỹ thuật số của Ukraine, đã đồng ý rằng máy bay không người lái sát thủ hoàn toàn tự động là "bước phát triển vũ khí hợp lý và không thể tránh khỏi". Ông nói: Ukraine đang thực hiện "rất nhiều nghiên cứu và phát triển theo hướng này".
Ông Fedorov nói trong một cuộc trả lời phỏng vấn hãng AP gần đây: "Tôi cho rằng điều này có tiềm năng to lớn trong sáu tháng tới". Trong một cuộc phỏng vấn gần đây, Trung tá quân đội Ukraine Yaroslav Honchar, đồng sáng lập tổ chức phi lợi nhuận đổi mới máy bay không người lái trinh sát “Aerorozvidka”, cho biết các chiến binh con người cơ bản không thể xử lý thông tin và đưa ra quyết định nhanh như máy móc.
 |
Ông Mykhailo Fedorov Bộ trưởng chuyển đổi kỹ thuật số của Ukraine (Ảnh: Sina). |
Ông nói, lãnh đạo quân đội Ukraine hiện cấm sử dụng vũ khí sát thương hoàn toàn tự động, nhưng điều này có thể thay đổi.
Honchar nói: "Chúng tôi vẫn chưa vượt qua ranh giới đó - tôi sử dụng từ 'vẫn chưa' bởi vì tôi không biết điều gì sẽ xảy ra trong tương lai". Tổ chức của ông thúc đẩy đổi mới máy bay không người lái ở Ukraine, chuyển đổi các UAV thương mại giá rẻ thành vũ khí sát thương.
Nga có khả năng có được công nghệ AI tự chủ từ Iran hoặc các quốc gia khác. Máy bay không người lái tự sát tầm xa "Shahed-136" do Iran cung cấp cho quân đội Nga đã làm tê liệt các nhà máy điện Ukraine và khiến dân chúng khiếp sợ. Tuy nhiên, trình độ AI của loại UAV này không cao lắm. Iran còn có các loại máy bay không người lái khác, chủng loại cũng không ngừng phát triển, mà theo Iran, bao gồm cả công nghệ AI.
Các nhà sản xuất phương Tây chế tạo máy bay không người lái được Ukraine sử dụng cho biết Ukraine sẽ không mất nhiều thời gian để biến các máy bay không người lái vũ khí hóa bán tự động của họ trở thành hoàn toàn tự động để chống lại việc gây nhiễu điện tử trên chiến trường tốt hơn.
 |
UAV tự sát “Switchblade 600” do Mỹ sản xuất viện trợ cho Ukraine (Ảnh: QQ). |
Những máy bay không người lái này bao gồm “Switchblade 600” do Mỹ sản xuất và “Warmate” của Ba Lan. Cả hai loại máy bay không người lái này hiện đều cần người điều khiển chọn mục tiêu thông qua tín hiệu video trực tiếp, sau đó chúng dựa vào trí tuệ nhân tạo để hoàn thành nhiệm vụ. Về mặt công nghệ, những UAV này, được gọi là "loitering munitions” (đạn dược lảng vảng), chúng có thể bay lòng vòng trên mục tiêu trong vài phút, chờ đợi thời cơ hoàn hảo để bổ xuống tấn công tiêu diệt.
Ông Wahid Nawabi, giám đốc điều hành của “AeroVironment”, nhà sản xuất máy bay không người lái nói: “Công nghệ để “Switchblade” thực hiện các nhiệm vụ hoàn toàn tự động về cơ bản hiện đã có. Điều này đòi hỏi một sự thay đổi trong chính sách - loại bỏ con người ra khỏi vòng ra quyết định”. Ông ước tính sẽ mất khoảng ba năm.
 |
UAV tự sát “Warmate” của Ba Lan cung cấp cho Ukraine (Ảnh: Sina). |
Máy bay không người lái đã có thể nhận biết các mục tiêu như xe bọc thép bằng cách sử dụng cách phân loại hình ảnh. Tuy nhiên, mọi người đang bất đồng về việc liệu công nghệ này có đủ tin cậy để đảm bảo rằng máy móc không phạm sai lầm hoặc giết chết những người không phải là chiến binh hay không.
Hãng thông tấn AP đã hỏi Bộ Quốc phòng Ukraine và Nga liệu họ có sử dụng vũ khí tự động theo cách tấn công hay không, hoặc liệu họ có đồng ý không sử dụng chúng nếu bên kia cũng đồng ý hay không. Cả hai bên đều không trả lời.
Nếu một bên nào đó sử dụng công nghệ trí tuệ nhân tạo toàn diện để khởi động một cuộc tấn công thì cũng có thể không phải là lần đầu tiên. Một báo cáo của Liên Hợp Quốc vào năm ngoái đã ám chỉ rằng các robot sát thủ có thể đã xuất hiện lần đầu trong cuộc xung đột nội bộ ở Libya vào năm 2020, khi UAV “Kargu-2” do Thổ Nhĩ Kỳ chế tạo giết chết một số lượng chiến binh không xác định ở chế độ hoàn toàn tự động.
 |
UAV “Kargu-2” của Thổ Nhĩ Kỳ (Ảnh: Sohu). |
Người phát ngôn của STM, nhà sản xuất loại UAV này cho biết báo cáo này dựa trên các thông tin "suy đoán, chưa được xác nhận" và "không nên được xem xét nghiêm túc". Ông nói với hãng tin AP rằng “Warmate” của Ba Lan không thể tấn công mục tiêu trước khi người điều khiển ra lệnh.
Ông Yaroslav Honchar cho rằng Nga đã không tôn trọng luật pháp quốc tế khi tấn công dân thường Ukraine, nếu Điện Kremlin có máy bay không người lái sát thủ tự động thì quân đội Nga sẽ sử dụng nó ngay bây giờ.
Adam Bartosiewicz, phó chủ tịch Tập đoàn WB Ba Lan, nhà sản xuất máy bay không người lái Warmate, cũng cho biết: “Tôi không cho rằng họ có chút đắn đo nào”.
Nga coi trí tuệ nhân tạo là ưu tiên hàng đầu. Tổng thống Vladimir Putin năm 2017 đã nói rằng bất cứ ai làm chủ công nghệ AI sẽ thống trị thế giới. Trong một bài phát biểu ngày 21/12, ông bày tỏ sự tin tưởng vào khả năng của ngành công nghiệp quốc phòng Nga trong việc đưa trí tuệ nhân tạo vào các cỗ máy chiến tranh. Ông nhấn mạnh: "Các hệ thống vũ khí hiệu quả nhất là những hệ thống hoạt động nhanh và thực sự ở chế độ tự động”. Các quan chức Nga đã tuyên bố rằng UAV Lancet của họ có thể hoạt động ở chế độ tự động hoàn toàn.
Những nỗ lực phát triển các quy chuẩn quốc tế cơ bản cho việc sử dụng máy bay không người lái quân sự cho đến nay vẫn chưa có kết quả. Chín năm đàm phán không chính thức của Liên Hợp Quốc tại Geneva đã mang lại rất ít tiến bộ khi các nước lớn, bao gồm cả Mỹ và Nga đều phản đối lệnh cấm này. Khi kết thúc cuộc họp gần đây nhất vào tháng 12/2022, đã không ấn định được ngày tháng cho cuộc họp tiếp theo.
Toby Walsh, một học giả Australia, người đã vận động chống lại máy bay không người lái giết người, hy vọng có được đồng thuận về một số hạn chế, bao gồm lệnh cấm sử dụng nhận dạng khuôn mặt và dữ liệu khác để xác định và tấn công các cá nhân hoặc một nhóm người nhất định.
 |
UAV tự sát cỡ nhỏ Lancet của Nga (Ảnh: Sohu). |
"Nếu chúng ta không cẩn thận, chúng có thể phát tán dễ dàng hơn cả vũ khí hạt nhân", Walsh, tác giả cuốn sách " Machines Behaving Badly”, nói với hãng tin AP: "Nếu bạn có thể khiến robot giết một người, cũng có thể khiến nó giết cả ngàn người."
Zachary Kallenborn, nhà phân tích đổi mới vũ khí tại Đại học George Mason, cho biết nhiều quốc gia và tất cả các quân chủng của quân đội Mỹ đang phát triển máy bay không người lái có thể tấn công theo bầy đàn gây chết người.
Liệu chiến tranh trong tương lai có trở thành cuộc chiến cho đến chiếc máy bay không người lái cuối cùng thay vì người lính cuối cùng chăng?
