Tờ báo Mỹ nêu trong năm 2016, Trung Quốc sẽ liều lĩnh phô trương sức mạnh quân sự-kinh tế trên toàn cầu, với các kế hoạch mở những tuyến đường thương mại mới “Con đường tơ lụa” nối châu Âu với châu Á và Trung Quốc sẽ ráng thực hiện việc đòi độc chiếm 90% biển Đông.
Trong năm 2016, Trung Quốc sẽ là chủ tịch luân phiên của nhóm G-20, nên Chủ tịch Tập Cận Bình được cho là sẽ thúc ép các chủ trương của ông, để thách thức sự thống trị của Mỹ trong trật tự an ninh - tài chính toàn cầu.
Tiếp tục xây dựng trái phép trên biển Đông
Điều này sẽ khiến Bắc Kinh gia tăng bất đồng với Washington, dù Tổng thống Mỹ Barack Obama sẽ ráng tránh đối đầu với Trung Quốc trong năm cuối nhiệm kỳ. Ông Obama cũng đang bận việc đối phó với Nga và xử lý khủng hoảng ở Trung Đông.
Theo WSJ, một điểm nóng tiềm năng là biển Đông, nơi mà các quan chức Mỹ nói Mỹ sẽ tiếp tục tuần tra bằng tàu chiến và máy bay theo nhịp 2 lần/quý, ở gần các đảo nhân tạo mà Trung Quốc xây trái phép trên quần đảo Trường Sa của Việt Nam trong hai năm qua.
Từ khi Mỹ tiến hành các hoạt động tuần tra hồi tháng 10, Trung Quốc liên tục cáo buộc Mỹ xâm phạm chủ quyền lãnh thổ, đồng thời cảnh cáo sẽ áp dụng tất cả các biện pháp phòng chống cần thiết. Nhưng Trung Quốc không hề ráng chặn đuổi các phương tiện quân sự Mỹ.
Theo WSJ, Trung Quốc sẽ tăng khả năng tuần tra biển Đông, một khi Bắc Kinh hoàn tất việc xây dựng các đường băng, trạm radar cùng các cơ sở khác trên các đảo nhân tạo mà Trung Quốc xây trái phép.
Gregory Poling,một chuyên gia an ninh hàng hải châu Á của Trung tâm nghiên cứu quốc tế và chiến lược (CSIS, ở Washington) nói: “Các đảo này đang lớn thêm. Ý tôi là Trung Quốc tập trung xây dựng tất cả cơ sở hạ tầng (trụ sở, cảng) cần có để các căn cứ quân sự này hoạt động”.
Hãng tin AP nêu hoạt động xây đảo nhân tạo của Trung Quốc trên nhiều bãi san hô và bãi nửa chìm ở Biển Đông nay chuyển qua giai đoạn xây dựng tòa nhà, cảng và quan trọng nhất là các đường băng có thể cho máy bay quân sự cất/hạ cánh.
Hiện Trung Quốc có hoạt động ở một đường băng đảo Phú Lâm thuộc quần đảo Hoàng Sa của Việt Nam. Hồi tháng 10.2015, Trung Quốc đã triển khai chiến đấu cơ hiện đại J-11 của hải quân nước mình đến đảo Phú Lâm.
Ảnh vệ tinh cho thấy Trung Quốc đang có hoạt động xây dựng 2 hoặc 3 đường băng trên các đảo nhân tạo mà Trung Quốc xây trái phép trên quần đảo Trường Sa của Việt Nam.
Trên đảo Phú Lâm có một đường băng dài 2,4 km. Nhưng đường băng mà Trung Quốc xây trái phép trên bãi đá Chữ Thập thuộc quần đảo Trường Sa của Việt Nam sẽ có chiều dài hơn 3 km.
Một đường băng khác đang được xây ở bãi XuBi và một công trình tương tự đang diễn ra ở bãi đá Vành Khăn.
Chỉ có đường băng ở bãi đá Chữ Thập đủ dài cho các máy bay ném bom như H-6K mang tên lửa hành trình phóng từ trên không khiến gia tăng sức tàn phá.
Bắc Kinh đã tuyên bố độc chiếm 90% biển Đông, các đảo và họ xây 7 đảo nhân tạo trên quần đảo Trường Sa của Việt Nam từ năm 2014.
Tổng diện tích mặt bằng nhân tạo này hơn 800 ha, theo ảnh vệ tinh của các cơ quan chính phủ Mỹ và các tổ chức tư nhân như CSIS.
Trung Quốc nhấn mạnh việc xây đảo nhân tạo là hợp pháp, không đe dọa sự ổn định trong khu vực, việc quân sự hóa khu vực của Trung Quốc càng thể hiện Bắc Kinh vẫn ngang ngược đòi chủ quyền biển đảo.
Việc chiến đấu cơ ở các đảo nhân tạo bay tuần tra là cách Trung Quốc đe dọa các nước đã phản đối yêu sách ngang ngược của mình, gồm Philippines và Việt Nam, theo AP.
Hoạt động tuần tra này của Trung Quốc cũng có thể gây phức tạp cho chiến dịch tuần tra của hải quân Mỹ vốn nhấn mạnh có quyền tự do hoạt động không - hải quân trên toàn biển Đông.
Euan Graham, chủ nhiệm Chương trình an ninh quốc tế ở Viện Lowy (Úc) nói: các căn cứ quân sự Trung Quốc “có tác động đáng kể đến cán cân quyền lực khu vực”, giúp tăng cường sự hiện diện quân sự của hải quân và lực lượng tuần duyên Trung Quốc.
Ông nói khi tình hình căng thẳng, giá trị hù dọa của việc Trung Quốc bay tuần tra trên các đảo nhân tạo sẽ “đáng kể”.
Các đường băng có thể bị đánh bom
Các căn cứ cho phép máy bay Trung Quốc hạ cánh, tiếp nhiên liệu, sửa chữa nếu cần thiết, mà không cần phải bay hơn 1.000 km về căn cứ không quân ở đảo Hải Nam, theo Hans Kristensen, một chuyên gia về an ninh Trung Quốc ở Liên đoàn các nhà khoa học Mỹ.
Tuy nhiên, các căn cứ Trung Quốc cũng có thể bị đánh bom, nếu xảy ra xung đột vũ trang, dù sự hiện diện của chúng khiến đối thủ của Trung Quốc phải tính toán lại kế hoạch đánh bom.
Ngoài ra, vấn đề tranh chấp sẽ rối rắm hơn, nhất là nếu Trung Quốc có thể tuyên bố Vùng nhận diện phòng không (ADIZ) trên toàn biển Đông.
Trong trường hợp này, các đường băng sẽ là nơi cất cánh của các chuyến bay tuần tra hoặc là điểm xuất kích thực hiện các chiến dịch tấn công.
Khi được hỏi về kế hoạch ADIZ trên biển Đông, người phát ngôn Wu Qian của Bộ Quốc phòng Trung Quốc nói còn tùy quyền lợi và an ninh Trung Quốc có bị đe dọa hay không: “Từ cơ sở đó, chúng tôi sẽ xem xét nhiều yếu tố trước khi ra quyết định”.
Biển Đông là một tuyến hàng hải bận rộn, giàu nguồn cá và có tiềm năng khoáng sản lớn, nên đường băng của Trung Quốc cũng giúp Bắc Kinh có thể dùng các tài nguyên chiến lược để thỏa mãn cơn khát tăng trưởng kinh tế.
Các đường băng mới sẽ giúp Trung Quốc phát triển chương trình tàu sân bay, như huấn luyện phi công hạ cánh ảo trong đêm, hoặc để thu hồi máy bay trong điều kiện khó khăn.
Tuy nhiên, tính hữu dụng của đường băng này bị hạn chế, vì cần nâng cấp mạnh thì mới có thể cho phép máy bay ném bom và và máy bay hạng nặng cất/hạ cánh.
Ông Graham nói: “Nếu ảnh vệ tinh cho thấy có sự trữ nhiên liệu cấp độ lớn thì đó sẽ là dấu chỉ rõ nhất là Trung Quốc chuẩn bị phát triển chúng thành các căn cứ không quân thật sự”.
 |
| Tàu chiến Mỹ sẽ tiếp tục tuần tra biển Đông |
Những điểm nóng khác trong quan hệ Mỹ-Trung
Một điểm bất đồng khác là việc đồng minh của Mỹ, Philippines đã kiện Trung Quốc ra tòa án trọng tài quốc tế The Hague về việc Trung Quốc đòi chiếm biển Đông. Dự kiến tháng 6.2016 tòa sẽ có phán quyết.
Sự căng thẳng về Đài Loan - một trở ngại trong quan hệ Mỹ - Trung-cũng có nguy cơ tái bùng nổ, nếu như một ứng viên chủ trương độc lập khỏi Trung Quốc có thể chiến thắng ở cuộc bầu cử lãnh đạo vào tháng 1.2016. Bắc Kinh xem Đài Loan là một tỉnh hải ngoại của họ, nhưng Washington phải tuân thủ luật Mỹ để giúp Đài Loan phòng thủ.
Những cuộc tấn công an ninh mạng - mà tin tặc Trung Quốc tiến hành chống Mỹ - trong năm 2015 đã được xử lý, bằng một cơ chế đối thoại mới được thông qua hồi tháng 9. Năm 2016 sẽ là thời gian thử nghiệm Bắc Kinh có nhanh chóng điều tra những vụ tấn công này hay không. Các quan chức Mỹ nói sự trừng phạt Trung Quốc vẫn là một lựa chọn.
Mỹ - Trung đều ráng giảm căng thẳng xung quanh việc Bắc Kinh năm 2015 lập Ngân hàng đầu tư cơ sở hạ tầng châu Á (AIIB) để làm đối trọng với Ngân hàng Thế giới (WB) do Mỹ kiểm soát và Ngân hàng phát triển châu Á (ADB) do Nhật Bản thống trị.
Dự kiến AIIB sẽ bắt đầu cho các nước vay tiền từ năm 2016, dấu chỉ đầu tiên để kiểm chứng Bắc Kinh có thật lòng hay không khi tuyên bố AIIB giúp bổ sung cho các cơ sở tài chính hiện hữu.
Trung Quốc cũng sẽ “trình làng” những dự án cơ sở hạ tầng mới, trong chương trình “Một vành đai, một con đường” để xây các tuyến vận tải - thương mại giữa châu Á và châu Âu.
Washington hoan nghênh các kế hoạch tài trợ xây dựng cơ sở hạ tầng ở các nước đang phát triển của Trung Quốc, nhưng các quan chức Mỹ cũng cảnh giác trước các mục tiêu chiến lược của Bắc Kinh.
Một điểm nóng bất đồng tiềm năng trong năm 2016, là Djibouti ở đông châu Phi. Mỹ có một căn cứ quân sự lớn ở đây, trong khi hồi tháng 11, Trung Quốc xác nhận đang muốn xây ở đó căn cứ quân sự đầu tiên của họ ở nước ngoài.
Các hoạt động quân sự của Trung Quốc sẽ được theo dõi kỹ ở Mỹ, khi Trung Quốc cử tàu chiến tham gia cuộc tập trận hải quân lớn RIMPAC ở Hawaii trong tháng 6 và 7.2016.
RIMPAC tổ chức hai năm/lần, Trung Quốc tham gia lần đầu tiên năm 2014, nhưng cũng lén triển khai một tàu do thám để từ hải phận quốc tế theo dõi cuộc tập trận này.
Vĩnh Thụy - Theo The Wall Street Journal, AP, Một thế giới
