Xổ số thẻ xanh bị đình chỉ: Thách thức pháp lý và tác động toàn cầu

Chương trình bốc thăm thẻ xanh thường được gọi là “xổ số thẻ xanh” (Green card lottery – Diversity Visa Lottery). Bộ trưởng An ninh Nội địa Kristi Noem ngày 19/12 viết trên X rằng bà đã chỉ đạo Cơ quan Di trú và Nhập tịch Mỹ (USCIS) tạm dừng “Chương trình Thị thực Di dân Đa dạng” (Diversity Immigrant Visa Program).

Nguyên nhân được đưa ra là do nghi phạm trong vụ xả súng gần đây tại Đại học Brown và Học viện Công nghệ Massachusetts (MIT) đã nhập cảnh vào Mỹ thông qua chương trình này.

Nghi phạm xả súng nhập cảnh bằng hình thức bốc thăm

Theo báo The Guardian, cảnh sát thành phố Providence (bang Rhode Island) cho biết, nghi phạm gây ra vụ xả súng tại Đại học Brown và MIT là một nam công dân Bồ Đào Nha tên Claudio Neves Valente.

Người này nhập cảnh Mỹ năm 2000 bằng visa du học, và đến năm 2017 thì nhận được quyền thường trú nhân thông qua chương trình bốc thăm thẻ xanh. Nghi phạm đã tự sát vào tối 19/12 theo giờ địa phương.

Bà Noem tuyên bố rằng “kẻ tàn ác này lẽ ra không bao giờ được phép vào đất nước chúng ta”, đồng thời đăng trên mạng xã hội X rằng, theo chỉ thị của Tổng thống Trump, Bộ An ninh Nội địa đã chính thức đình chỉ chương trình bốc thăm thẻ xanh.

Chương trình này mỗi năm phân bổ tối đa 50.000 suất thường trú nhân thông qua hình thức rút thăm ngẫu nhiên, dành cho công dân các quốc gia có số lượng người nhập cư vào Mỹ thấp; trong đó tỷ lệ người nộp đơn từ châu Phi đặc biệt cao.

Theo trang web của Bộ Ngoại giao Mỹ, chương trình bốc thăm cho năm tài khóa 2025 kết thúc vào ngày 30/9 đã thu hút gần 20 triệu người nộp đơn, và cuối cùng hơn 131.000 người đã trúng tuyển (Con số này bao gồm cả đương đơn chính cùng vợ/chồng và con cái của họ). Trong số đó, chỉ có 38 công dân Bồ Đào Nha, đồng hương của kẻ thủ ác Claudio Neves Valente may mắn bốc trúng. Những người trúng tuyển vẫn phải trải qua phỏng vấn và quy trình thẩm tra thì mới được cấp thị thực.

Tổng thống Mỹ Donald Trump từ lâu đã chỉ trích chương trình này, cho rằng nó tiềm ẩn rủi ro an ninh và không dựa nhiều vào năng lực như các loại thị thực gắn với việc làm. Ngay trong nhiệm kỳ đầu, ông đã từng tìm cách chấm dứt chương trình.

Tháng 10/2017, một người đàn ông lái xe tải nhỏ lao vào đám đông gần Trung tâm Thương mại Thế giới ở New York, khiến 8 người thiệt mạng. Nghi phạm Sayfullo Saipov, một người nhập cư gốc Uzbekistan 29 tuổi, đã nhận được quyền thường trú nhân Mỹ năm 2010 thông qua chương trình “xổ số thẻ xanh”.

Sau vụ việc, ông Trump tuyên bố sẽ yêu cầu Quốc hội lập tức hành động để chấm dứt chương trình này. Sau đó, chính quyền Trump từng viện dẫn lý do dịch bệnh để tạm dừng chương trình vào năm 2020, nhưng quyết định này đã bị đảo ngược trong nhiệm kỳ của Tổng thống Biden.

Do chương trình được Quốc hội phê chuẩn, nên động thái hiện nay của chính quyền Trump nhằm tạm dừng chương trình nhiều khả năng sẽ phải đối mặt với các thách thức pháp lý.

Tháng trước, một công dân Afghanistan nhập cảnh Mỹ theo chương trình “Operation Allies Welcome” (Chiến dịch Đón chào Đồng minh) do chính quyền Biden khởi xướng đã nổ súng vào các lính Vệ binh Quốc gia gần Nhà Trắng, khiến một người thiệt mạng và một người bị thương.

Sau đó, chính quyền Trump tuyên bố tạm dừng xử lý toàn bộ hồ sơ xin tị nạn, đình chỉ các hồ sơ thị thực và di trú liên quan đến công dân Afghanistan, đồng thời tiến hành tái thẩm tra đối với người giữ thẻ xanh đến từ 19 “quốc gia đáng quan tâm”, trong đó có Afghanistan.

Chính quyền Trump cũng đang tìm cách bãi bỏ chính sách “quyền công dân theo nơi sinh” đã tồn tại hơn 150 năm tại Mỹ; vụ việc này hiện đang được Tòa án Tối cao xem xét.

Có tác động ra sao?

Chương trình xổ số thẻ xanh không phải chương trình lớn về số lượng, nhưng rất “nhạy cảm về chính trị”. Mỗi năm chỉ có khoảng 50.000 suất, chiếm chưa tới 4% tổng số người được cấp thẻ Xanh Nhưng nó lại không dựa trên kỹ năng, không cần đầu tư, không cần bảo lãnh gia đình mà mang tính ngẫu nhiên, may rủi. Chính điều này khiến nó luôn bị phe bảo thủ xem là “một cửa sau nhập cư không kiểm soát được rủi ro an ninh”.

Tuy nhiên, việc đình chỉ diễn ra ngay sau một vụ xả súng tạo ra 3 hệ quả lớn: An ninh được đặt lên trên sự đa dạng hóa; nhập cư bị hình sự hóa trong diễn ngôn chính trị và Tổng thống mở rộng quyền hành pháp trong vấn đề nhập cư.

Đối với các nước nghèo ở châu Phi, việc dừng chương trình sẽ có tác động địa chính trị lớn, bởi khoảng 50% suất xổ số thẻ xanh mỗi năm thuộc về châu Phi. Chương trình này cũng là công cụ sức mạnh mềm của Mỹ ở châu Phi. Đình chỉ nó đồng nghĩa với việc Mỹ tự cắt đứt một kênh ảnh hưởng; tạo ra khoảng trống để Trung Quốc, Nga, Thổ Nhĩ Kỳ và các nước vùng Vịnh mở rộng ảnh hưởng tại châu lục này.

Nhiều người cho rằng, ông Trump muốn xóa – nhưng không dễ làm được.

Pháp lý là điểm mấu chốt. Chương trình được Quốc hội Mỹ thông qua, nằm trong Luật Nhập cư & Quốc tịch (INA). Tổng thống không có quyền xóa bỏ vĩnh viễn, mà chỉ có thể đình chỉ, trì hoãn, siết thủ tục làm nó “chết lâm sàng”.

Theo Yicai, Zaobao