Tác động tiêu cực tới kinh tế nền tảng?
Tại Tọa đàm “Xu hướng chính sách đối với kinh tế nền tảng” do VCCI tổ chức gần đây, ông Trần Trọng Tuyến, Tổng Thư ký Hiệp hội Thương mại điện tử Việt Nam khẳng định, mô hình kinh tế nền tảng đã phát triển mạnh mẽ tại Việt Nam và trên thế giới, mang lại nhiều lợi ích như, tăng năng suất, giảm chi phí, tạo ra các thị trường mới cũng như gia tăng sự linh hoạt của thị trường lao động. Tuy nhiên, hiện nay Việt Nam còn khá lúng túng, không biết quản lý thế nào.
Sau một thời gian hoạt động, theo ông Tuyến mô hình kinh tế nền tảng đã dần bộc lộ một số khiếm khuyết cần đến sự can thiệp của Nhà nước để bảo vệ người tiêu dùng, người lao động, chống thất thu thuế với các nền tảng hoạt động xuyên biên giới.
Tuy nhiên, do có một số sản phẩm, dịch vụ, phương thức kinh doanh mới ra đời, nên cơ quan quản lý nhà nước, đặc biệt các cơ quan thuế chưa bắt kịp để có thể kiểm soát nhằm khai thác nguồn thuế cho Nhà nước một cách tối ưu.
Dẫn kinh nghiệm quốc tế, PGS, TS. Ngô Trí Long cho biết, phần lớn các nước trong khu vực không coi nền tảng kết nối xe là dịch vụ vận tải. Việc coi nền tảng kết nối là dịch vụ vận tải sẽ gây tác động tiêu cực tới kinh tế nền tảng, làm giảm thế mạnh của các đơn vị xử lý công nghệ là xử lý hệ thống dữ liệu lớn và kết hợp với trí tuệ nhân tạo để đề xuất phương tiện và giá.
“Việc buộc các doanh nghiệp công nghệ phải đáp ứng toàn bộ điều kiện của toàn bộ quá trình kinh doanh vận tải là một sự bất công, không hợp lý. Quy định này không những làm biến đổi bản chất hoạt động của nền tảng, mà còn triệt tiêu phần lớn những ưu điểm của công nghệ mang lại, biến nền tảng thành một công nghệ đơn thuần”, ông Long nói.
Ông Long cho rằng, quy định như vậy sẽ tác động tiêu cực tới cả các nền tảng trong nước kiểu như VATO, Fastgo, Gonow, Aber và T.Net lẫn các nền tảng ngoại như (Grab...).
"Xe hợp đồng điện tử", nước ngoài cấm hay không?
Theo tìm hiểu của PV VietTimes, thực tế, ngay từ năm 2014, khi các ứng dụng đặt xe trở nên phổ biến, chính quyền quốc đảo Singapore đã nghiên cứu đưa ra những điều luật rất chi tiết.
Singapore không coi các doanh nghiệp cung cấp dịch vụ kết nối vận tải là doanh nghiệp vận tải. Các doanh nghiệp như Uber/Grab được coi là các doanh nghiệp cung cấp công nghệ và mô hình kinh doanh mới, thông qua nền tảng kinh tế chia sẻ (sharing economy platform), giúp nâng cao hiệu quả nguồn lực, cho phép người dùng có nhiều lựa chọn hơn với chi phí thấp hơn.
 |
|
Grab Taxi là một trong những hình thức thường được người dùng sử dụng.
|
Đối với mảng dịch vụ kết nối xe cho thuê cá nhân (tương tự “xe hợp đồng” của Việt Nam), pháp luật về giao thông của Singapore không điều chỉnh hoạt động của các doanh nghiệp cung cấp giải pháp công nghệ như Uber/Grab. Luật Giao thông đường bộ sửa đổi (có hiệu lực tháng 7/2017) chỉ quy định điều chỉnh đối với phương tiện cho thuê cá nhân (Private Hire Vehicles) và tài xế tham gia vào hoạt động vận tải nhằm đảm bảo sự an toàn và lợi ích của hành khách.
Theo đó, phương tiện cho thuê cá nhân phải được đăng ký với Cơ quan vận tải đường bộ (LTA) và phải dán phù hiệu phương tiện cho thuê cá nhân.
Lái xe phải được cấp Giấy phép lái xe cho thuê cá nhân chuyên nghiệp (PDVL), theo đó, lái xe phải có chứng nhận sức khỏe và tham gia khóa huấn luyện kéo dài 10 tiếng về an toàn giao thông và các quy định liên quan. Lái xe cung cấp dịch vụ lái xe thuê cá nhân nếu không có Giấy phép lái xe cho thuê cá nhân chuyên nghiệp hoặc giấy đăng ký từ Cơ quan vận tải đường bộ sẽ bị coi là vi phạm Luật Giao thông đường bộ. Lái xe có thể bị phạt tiền lên tới 1.000 USD hoặc tối đa 3 tháng tù giam hoặc nhận cả 2 hình phạt trong lần vi phạm đầu tiên; nếu có 2 lần vi phạm trở lên, mức phạt có thể lên tới 2.000 USD hoặc tối đa 6 tháng tù giam. Thậm chí, lái xe có thể bị cấm được cấp PDVL.
Doanh nghiệp cung cấp phương tiện cho thuê cá nhân nếu muốn lắp các thiết bị ghi âm thu hình trong xe (IVRDs) phải có sự cho phép của Cơ quan vận tải đường bộ (LTA) và tuân thủ theo các hướng dẫn của LTA nhằm đảm bảo an ninh dữ liệu của hành khách.
Tại Indonesia, chính phủ Indonesia không định danh dịch vụ hỗ trợ cho Dịch vụ xe hợp đồng đặc biệt (tương tự như xe hợp đồng của Việt Nam), mà chỉ đưa ra các yêu cầu đối với nhà cung cấp ứng dụng công nghệ.
Hay như ở Trung Quốc, nước này hợp pháp hóa các dịch vụ gọi xe trực tuyến (Uber, Didi Chuxing). Theo quy định có hiệu lực từ tháng 11/2016, các dịch vụ đặt xe trực tuyến sẽ trở thành hợp pháp, chính phủ khuyến khích việc phát triển kinh tế chia sẻ và thanh toán không tiền mặt
Các tài xế (tham gia dịch vụ) phải có ít nhất ba năm kinh nghiệm lái xe, phương tiện ô tô (dùng để cung cấp dịch vụ) không được sử dụng nếu đã chạy quá 600.000 km
Thông tin người dùng và dữ liệu thu thập được từ các sàn giao dịch đặt xe phải được lưu trữ trong nước trong thời gian ít nhất hai năm
Ở chiều ngược lại, một số quốc gia, nền kinh tế cấm taxi công nghệ (như Uber) bởi lý do chủ yếu là lái xe không có giấy phép hành nghề.
Đơn cử như ở Hồng Kông cấm vì lái xe không có giấy phép kinh doanh xe hợp đồng (private hire car) theo Pháp lệnh Giao thông Đường bộ. Tương tự, một loạt nước châu Âu cấm cũng vì chủ yếu vì lý do lái xe không có giấy phép hành nghề, phương tiện không được kiểm định.
Tại London, Uber bị yêu cầu ngừng hoạt động do lo ngại của chính quyền về việc đảm bảo an toàn đối với hành khách, vì Công ty không có biện pháp hữu hiệu để kiểm tra lý lịch của tài xế và báo cáo hành vi phạm tội của tài xế. Tuy nhiên, tháng 6/2018, tòa án đã cho phép Uber hoạt động trở lại tại đây Uber đưa ra các cam kết như đào tạo cho tài xế và báo cáo chính quyền khi chấm dứt hợp tác với tài xế.
