Câu hỏi được nhiều người quan tâm nhất hiện nay là: Liệu ông có trở thành Tổng thống đầu tiên bị kết án bởi Thượng viện và bị phế truất hay không?
Điều gì xảy ra tiếp theo?
Luận tội là một quy trình bao gồm 2 phần. Hạ viện đệ trình và thông qua các điều khoản luận tội, nhưng Thượng viện mới là nơi mà người bị luận tội phải đối diện với một phiên tòa xét xử - cùng khả năng bị kết án.
Hiến pháp Mỹ quy định gì về vai trò của Thượng viện?
Hiến pháp Mỹ thực chất không nói gì nhiều về vai trò này: Thượng viện sẽ có quyền lực độc nhất để xét xử tất cả những người bị luận tội. Khi thực hiện mục đích đó, họ sẽ phải tuyên thệ hoặc xác nhận. Khi Tổng thống Mỹ bị xét xử, Chán án sẽ chủ trì: Và không có người nào bị kết án nếu không có sự tán thành của 2/3 số thành viên (Điều 1, Chương 3).
Có các quy định nào không?
Có. Thượng viện có đặt ra một bộ quy định lần đầu tiên trong lúc luận tội Tổng thống Andrew Johnson vào năm 1868 và sau đó được cập nhật vào năm 1986.
Các thượng nghị sĩ phải tuyên thệ trước khi mở phiên tòa xét xử. Chánh án có trách nhiệm đặc biệt và cụ thể. Có thời lượng được quy định sẵn cho mỗi lần tranh tụng hay phản bác, và tất cả các câu hỏi mà thượng nghị sĩ đưa ra cho Hạ viện và các luật sư của ông Trump cần phải được ghi chép và đọc rõ ràng bởi Chánh án.
Khi nào thì phiên tòa xét xử diễn ra?
Hiện chưa rõ ràng. Thủ lĩnh phe đa số Thượng viện Mitch McConnell từng nói rằng ông sẽ không tập hợp các nghị sĩ cho đến ngày cuối cùng trong nhiệm kỳ Tổng thống của ông Trump – ngày 19/1. Ông cũng nói trong một tuyên bố cuối ngày 13/1 vừa qua rằng quy trình xét xử sẽ bắt đầu sau ngày 19/1.
Xét xử có thể hoàn tất trong một ngày?
Không có gì chắc chắn về điều này. Nó có thể diễn ra trong vài ngày, thậm chí vài tuần; để có thời gian tranh luận cho các nhà lập pháp Hạ viện và các luật sư của ông Trump. Bởi vậy, trên thực tế thì phiên tòa xét xử không thể được tổ chức trước ngày Tổng thống đắc cử Joe Biden nhậm chức (20/1).
Ông Trump sẽ rời nhiệm sở trước khi phiên xét xử hoàn tất?
Đúng. Và các thượng nghị sĩ sẽ tổ chức bỏ phiếu về việc luận tội một cựu Tổng thống thay vì lúc ông còn ở nhiệm sở.
Vậy tại sao phải mở phiên tòa xét xử một cựu Tổng thống?
Đã từng có tiền lệ luận tội các cựu quan chức, và nó được gọi là “luận tội trễ” (Late Impeachment). Mặc dù hình phạt chính cho người bị luận tội là bị phế truất, nhưng các thượng nghị sĩ cũng có thể bỏ phiếu để ngăn ông Trump không chạy đua vào Nhà Trắng trong tương lai – điều này là quan trọng bởi ông Trump từng tiết lộ về khả năng tranh cử Tổng thống vào năm 2024.
Ông Biden sắp trở thành Tổng thống. Thượng viện sẽ bận rộn với những thứ khác?
Đúng. Đây là thời điểm rất quan trọng. Thượng viện sẽ rất bận rộn khi phải tổ chức các cuộc điều trần để thông qua các ứng viên vị trí Nội các của chính quyền Joe Biden – ít nhất là có 4 ứng viên trong tuần của ngày 20/1, bao gồm ứng viên Ngoại trưởng Antony Blinken, ứng viên Bộ trưởng Quốc phòng Lloyd Austin, ứng viên Bộ trưởng Tài chính Janet Yellen và ứng viên Bộ trưởng An ninh Nội địa Alejandro Mayorkas.
Các thượng nghị sĩ cũng được triệu tập để soạn thảo dự luật cứu trợ kinh tế trong bối cảnh đại dịch COVID-19 – bởi ông Biden muốn nâng khoản tiền cứu trợ cho mỗi người dân Mỹ chịu ảnh hưởng lên 2.000 USD.
Bởi vậy mà việc luận tội không phải nhiệm vụ duy nhất mà các thượng nghị sĩ phải lo. Và rất có khả năng họ sẽ bỏ ra một khoảng thời gian hạn chế mỗi ngày để tham gia phiên xét xử ông Trump. Theo các quy định, các thượng nghị sĩ cũng có thể chỉ định một ủy ban đặc biệt để tham gia vụ xét xử này, nhưng ít khả năng xảy ra.
Thêm một điều cần chú ý: Mặc dù ông McConnell đặt ra lịch trình bởi ông là thủ lĩnh phe đa số Thượng viện, nhưng ông sẽ sớm mất đi vị trí này bởi kết quả bầu cử ngày 5/1 ở bang Georgia cho thấy đảng Dân chủ đã giành được Thượng viện. Điều này có nghĩa, thượng nghị sĩ Chuck Schumer của đảng Dân chủ sẽ trở thành thủ lĩnh nhóm đa số tại Thượng viện và có quyền lực kiểm soát quy trình xét xử.
Ông Trump từng được tha bổng trong lần luận tội đầu tiên. Lần này có gì khác?
Rất đơn giản: Ở chính các thành viên đảng Cộng hòa. Trong lần đầu tiên ông Trump bị luận tội, chỉ có duy nhất 1 thượng nghị sĩ – Mitt Romney của bang Utah – là bỏ phiếu ủng hộ phế truất ông. Nhưng lần này, ông McConnell, thay vì bảo vệ ông Trump, lại nói rằng ông sẽ vui mừng đón nhận lần luận tội này như một cơ hội để thanh trừng ông Trump khỏi đảng Cộng hòa. Nhưng chưa rõ liệu tuyên bố này có khiến nhiều đảng viên Cộng hòa quay lưng với ông Trump hay không.
Cần bao nhiêu phiếu để kết tội ông Trump?
Việc kết án ông Trump cần có sự ủng hộ của 2/3 tổng số thành viên hiện hữu của Thượng viện. Nếu tất cả 100 thượng nghị sĩ xuất hiện trong cuộc bỏ phiếu, thì con số cần có là 67. Nếu Thượng viện mới có mặt 2 ứng viên của đảng Dân chủ mới giành được ghế Thượng viện tham gia xét xử, vậy mỗi đảng có 50 ghế, bởi vậy cần có 17 đảng viên Cộng hòa bỏ phiếu ủng hộ luận tội.
Đã từng có tiền lệ trong lịch sử?
Mỹ đã từng chứng kiến 3 cuộc luận tội tổng thống, bao gồm cả lần luận tội đầu tiên của ông Trump.
Tổng thống Andrew Johnson từng bị luận tội, nhưng thoát án sau phiên xét xử tại Thượng viện, sau khi có 7 nghị sĩ đảng Cộng hòa phản bỏ phiếu không đồng nhất với đảng của họ. Ông Johnson không giành chiến thắng bầu cử sau lần bị luận tội.
Tổng thống Bill Clinton cũng bị luận tội trong nhiệm kỳ 2 của ông nhưng dễ dàng thoát tội do không có đủ số thượng nghị sĩ ủng hộ việc phế truất ông, ít hơn nhiều so với mức 2/3 tổng số nghị sĩ cần có.
