Tóm tắt bài viết
Tổng thống Pháp ông Emmanuel Macron hôm 21/12 xác nhận kế hoạch thay thế tàu sân bay duy nhất và đã già cỗi của Hải quân Pháp – Charles de Gaulle – bằng một tàu sân bay thế hệ mới trong khuôn khổ chương trình Porte-Avions Nouvelle Generation (PANG).
Truyền thông Pháp cho biết chương trình này thực chất đã được phê duyệt bước vào giai đoạn thiết kế và phát triển hai pha ngay từ tháng 12/2020. Công việc liên quan đến các thành phần động cơ hạt nhân được cho là đã bắt đầu từ năm 2024, trong khi đơn đặt hàng cuối cùng sẽ được thông qua trong ngân sách năm 2025.
Tổng chi phí của chương trình PANG được ước tính vào khoảng 10,25 tỷ euro (tương đương 12 tỷ USD), với mục tiêu đưa tàu vào biên chế vào năm 2038. Pháp hiện là quốc gia nhỏ nhất từng theo đuổi việc chế tạo tàu sân bay chạy bằng năng lượng hạt nhân. Trên thế giới, chỉ có Trung Quốc và Mỹ đang đóng các tàu sân bay hạt nhân, trong khi Liên Xô từng khởi công tàu sân bay hạt nhân Ulyanovsk năm 1990 nhưng phải hủy bỏ 2 năm sau đó khi nhà nước tan rã.
Tàu Charles de Gaulle trong suốt vòng đời phát triển và khai thác đã gặp nhiều vấn đề nghiêm trọng, từ tai nạn kỹ thuật, sự cố phơi nhiễm phóng xạ cho tới các câu hỏi xoay quanh tính lạc hậu của phi đội trên hạm. Dù là tàu sân bay lớn nhất do một quốc gia lục địa châu Âu vận hành, Charles de Gaulle vẫn bị coi là nhỏ theo tiêu chuẩn quốc tế, với lượng giãn nước chỉ khoảng 44.000 tấn – tương đương các tàu đổ bộ tấn công lớp America của Hải quân Mỹ.
So với các “siêu tàu sân bay” mới của Trung Quốc và Mỹ có lượng giãn nước lần lượt 85.000 tấn và 100.000 tấn, kích thước của Charles de Gaulle là một hạn chế lớn. Trong khi đó, hệ thống động cơ hạt nhân cùng các loại máy bay do Pháp tự sản xuất lại khiến con tàu có chi phí mua sắm và duy trì rất cao.
Tiền lệ từ chương trình Charles de Gaulle cũng như các dự án đóng tàu lớn khác của Pháp cho thấy tàu sân bay PANG nhiều khả năng sẽ có năng lực thấp hơn đáng kể so với các đối thủ Mỹ và Trung Quốc, trong khi chi phí có thể còn cao hơn.
Theo các thông tin được công bố, tàu sân bay thế hệ mới của Pháp sẽ có lượng giãn nước khoảng 78.000 tấn, chiều dài 310 mét, và được trang bị hệ thống phóng máy bay điện từ (EMALS) ba đường băng, tương tự tàu sân bay Phúc Kiến vừa được Trung Quốc đưa vào biên chế.
Tuy nhiên, tại sự kiện Combined Naval Event hồi tháng 5, một quan chức Hải quân Pháp tiết lộ rằng phi đội trên hạm của tàu mới vẫn sẽ xoay quanh tiêm kích Rafale M – hiện là loại máy bay chiến đấu trên tàu sân bay duy nhất của châu Âu, đã phục vụ từ năm 2006.
Điều này làm dấy lên những nghi ngờ lớn về tiềm năng tác chiến của không đoàn tàu sân bay Pháp. Trong khi Mỹ từ năm 2018 đã triển khai tiêm kích thế hệ 5 F-35C trên tàu sân bay, Trung Quốc cũng đã bắt đầu theo bước với J-35 trong năm nay, thì Pháp dự kiến vẫn chỉ dựa vào tiêm kích thế hệ 4 trong không đoàn tàu sân bay cho tới tận thập niên 2040.
Rafale vốn là máy bay nhẹ, tầm bay ngắn, sử dụng các động cơ yếu nhất trong số các tiêm kích đang được sản xuất hiện nay và chỉ có khả năng mang radar cỡ nhỏ.
Vị thế của không đoàn tàu sân bay Pháp càng trở nên bất lợi khi ngay cả những hải quân nhỏ hơn như Anh và Italy đã tích hợp tiêm kích F-35B vào tàu sân bay của họ gần một thập kỷ qua, và Nhật Bản cũng sắp làm điều tương tự. So sánh này khiến năng lực của Rafale trở nên lạc hậu rõ rệt.
Khi tàu sân bay thế hệ mới của Pháp dự kiến đi vào hoạt động vào cuối thập niên 2030, Mỹ và Trung Quốc nhiều khả năng đã bước sang thập kỷ đầu tiên triển khai tiêm kích thế hệ 6. Thậm chí, các loại tiêm kích này có thể đã được tích hợp vào không đoàn tàu sân bay của hai cường quốc.
Việc Trung Quốc công bố nguyên mẫu bay của hai dòng tiêm kích thế hệ 6 vào tháng 12/2024 – và tiến hành thử nghiệm bay cường độ cao kể từ đó – đã tạo thêm áp lực cho các chương trình của Mỹ, trong đó có tiêm kích hạm thế hệ 6 F/A-XX của Hải quân Mỹ, dự kiến sẽ đi vào biên chế sớm hơn nhiều so với tàu sân bay mới phụ thuộc vào mẫu Rafale của Pháp.
Pháp ngày càng được cho là có nguy cơ trở thành quốc gia sở hữu vũ khí hạt nhân cuối cùng vẫn chưa có tiêm kích thế hệ 5 hoặc 6. Chương trình tiêm kích thế hệ mới chung Pháp – Đức – Tây Ban Nha (FCAS) được đánh giá là khó có thể cho ra đời máy bay trong hơn hai thập kỷ tới.
Giám đốc điều hành Dassault Aviation, ông Eric Trappier, từng thẳng thắn nhận xét: “Mốc 2040 đã bị lỡ, bởi chúng ta đã chững lại, và các cuộc thảo luận cho giai đoạn tiếp theo chắc chắn cũng sẽ kéo dài… vì vậy chúng tôi hướng tới những năm 2050”.
Điều này đồng nghĩa tiêm kích thế hệ mới của châu Âu có thể chậm hơn khoảng 20 năm so với các đối thủ Mỹ và Trung Quốc, trong khi xu hướng hiện nay cho thấy năng lực cũng sẽ kém hơn.
Sự thiếu hụt máy bay hiện đại đặt ra câu hỏi lớn về tính hiệu quả của việc đầu tư một tàu sân bay hạt nhân đắt đỏ, đồng thời làm dấy lên khả năng Hải quân Pháp sẽ phải vận động Bộ Quốc phòng mua F-35C của Mỹ, hoặc thậm chí là F/A-XX, để xây dựng một không đoàn đủ sức đáp ứng yêu cầu tác chiến trong tương lai.
Theo MW
