Đây là nội dung hội thảo “Mức sinh thấp tại Việt Nam: Thực trạng và giải pháp” được tổ chức tại Hà Nội chiều 11/10, để các chuyên gia và các nhà hoạch định chính sách nhìn nhận thực trạng và đưa ra những định hướng chính sách, giải pháp can thiệp phù hợp.
Báo động về mức sinh thấp
Tại hội thảo, Thứ trưởng Bộ Y tế Nguyễn Thị Liên Hương thông tin: Trong khi 33 tỉnh có mức sinh cao thì 21 tỉnh, thành phố lại có mức sinh thấp, thậm chí một số tỉnh rất thấp, chỉ 1,48 con. Xu hướng ít con càng lan rộng. Các tỉnh mức sinh thấp có quy mô dân số chiếm 39,4% dân số cả nước, sẽ tác động rất lớn đến phát triển bền vững của cả nước.
“Đáng lưu ý khi Việt Nam là một trong các nước có tỷ lệ vô sinh cao, khoảng 7,7%, trong đó vô sinh nguyên phát 3,9% và vô sinh thứ phát là 3,8%. Mức sinh thấp kéo dài sẽ để lại nhiều hệ lụy như già hóa dân số nhanh, thiếu hụt lao động, ảnh hưởng đến an sinh xã hội,...” - Thứ trưởng Bộ Y tế nhấn mạnh.
Theo Thứ trưởng Bộ Y tế, Việt Nam chưa có kinh nghiệm khuyến khích tăng mức sinh ở vùng mức sinh thấp trong bối cảnh còn nhiều hạn chế về nguồn lực đầu tư. Do vậy, cần thảo luận các biện pháp nhằm vận động, kêu gọi sự chia sẻ, hỗ trợ về tài chính và kỹ thuật từ cộng đồng quốc tế.
Thứ trưởng cũng lưu ý: Tỷ lệ vô sinh của Việt Nam ở mức cao, nên cần thảo luận những giải pháp can thiệp, hỗ trợ để giúp cho cá nhân, cặp vợ chồng hiếm muộn được hưởng hạnh phúc làm cha mẹ, góp phần nâng cao chất lượng cuộc sống.
Theo GS. Nguyễn Viết Tiến - Chủ tịch Hội Phụ sản Việt Nam - mỗi năm, Việt Nam có khoảng hơn 1 triệu cặp vợ chồng vô sinh hiếm muộn. Trong số này, khoảng 50% là cặp vợ chồng tuổi dưới 30 tuổi. Đặc biệt, tỷ lệ vô sinh thứ phát tăng đến 15-20% mỗi năm, chiếm hơn 50% các cặp vợ chồng vô sinh.
Mức sinh thấp tác động trực tiếp, sâu sắc tới cơ cấu dân số, suy giảm nhóm dân số trong độ tuổi lao động, đồng thời tác động sâu sắc tới cấu trúc gia đình, đời sống văn hóa - xã hội, kinh tế, lao động, việc làm.
Ths. Mai Trung Sơn - chuyên viên cao cấp, Phó Vụ trưởng Vụ Quy mô DS-KKHGĐ Tổng cục DS - KHHGĐ - cho rằng: Phá thai, nhất là phá thai không an toàn, lạm dụng thuốc phá thai nội khoa sẽ dẫn đến rất nhiều hệ luỵ, làm tăng tỷ lệ vô sinh hiếm muộn. Việt Nam là nước có tỷ lệ phá thai ở mức cao.
Ông Mai Trung Sơn cũng đưa ra các bằng chứng để dự báo Việt Nam sẽ có cơ cấu dân số rất già. Tỷ trọng dân số từ 80 tuổi trở lên chiếm cao nhất trong tổng số dân số.
Các chính sách tốt là giải pháp nâng mức sinh
Ông Mai Trung Sơn đề xuất các định hướng chính sách nhằm giảm mức sinh thấp: Trước mắt cần bãi bỏ các chính sách khuyến khích sinh ít con. Từng bước thực hiện các chính sách khuyến khích sinh đủ hai con áp dụng cho các gia đình, cộng đồng. Thực hiện các chính sách hỗ trợ các cặp vợ chồng sinh con, nuôi dạy con và hỗ trợ phụ nữ khi mang thai, sinh con vv…
Dựa trên những bằng chứng khoa học, TS. Hà Anh Đức - Chánh Văn phòng Bộ Y tế - đưa ra Bộ chính sách can thiệp mức sinh thấp tại khu vực châu Á - Thái Bình Dương do tổ chức Economist Impact nghiên cứu với sự tài trợ của Merck Healthcare, gồm 4 nhóm với các giải pháp khác nhau: Chăm sóc trẻ em; Chính sách tại nơi làm việc; Hỗ trợ tài chính; Hỗ trợ sinh sản với việc cải thiện ngân sách hỗ trợ cho thụ tinh nhân tạo, bảo hiểm vô sinh bắt buộc, tăng tính sẵn có của dịch vụ thụ tinh nhân tạo.
Theo ông Đức, nghiên cứu cho thấy tăng tính sẵn có của dịch vụ chăm sóc trẻ em và tăng hỗ trợ chi phí chăm sóc trẻ em sẽ làm tăng tỷ lệ sinh. Bên cạnh đó, việc cải thiện chế độ nghỉ thai sản có tác dụng tích lâu dài tăng tỷ lệ sinh, đặc biệt là nghỉ thai sản cho mẹ. Tiền thưởng khi sinh con, hoặc trợ cấp định kỳ trong suốt thời gian nuôi trẻ giúp tăng tỷ lệ sinh, đặc biệt là những hộ gia đình có thu nhập thấp.
“Nghiên cứu cũng chỉ ra rằng dịch vụ y tế nói chung và chi phí điều trị hỗ trợ sinh sản nói riêng rẻ hơn, sẽ có tác động tích cực lên tỷ lệ sinh” - TS. Hà Anh Đức cho hay.
Sau khi phân tích thực trạng điều trị vô sinh và vai trò của hỗ trợ sinh sản tại Việt Nam, PGS. Hồ Sĩ Hùng - Phó Giám đốc Trung tâm hỗ trợ sinh sản Quốc gia Bệnh viện Phụ sản Trung ương - thông tin: Ở Việt Nam hiện tỷ lệ vô sinh tăng; tổng tỷ suất sinh giảm, đặc biệt ở các thành phố lớn. Các kỹ thuật hỗ trợ sinh sản phát triển nhanh chóng, đáp ứng về số lượng và chất lượng, chi phí hỗ trợ sinh sản thấp so thế giới, nhưng tính chi phí/thu nhập người dân lớn, bảo hiểm gần như không có, nên nhiều người không được điều trị kịp thời.
Theo ông Sơn, việc chi trả bảo hiểm hoặc một phần bảo hiểm giúp cho người dân và duy trì được tổng tỷ suất sinh. Tuy nhiên, BHYT cho vô sinh có lẽ là chặng đường dài, không chỉ liên quan đến ngành y, mà là liên ngành.
Tại hội thảo, Anh hùng Lao động, GS. Nguyễn Thị Ngọc Phượng - nhà khoa học nổi tiếng về hỗ trợ sinh sản - cũng nêu quan điểm: Hiện có khoảng 10% cặp vợ chồng vô sinh, nếu được điều trị sẽ góp phần giảm mức sinh thấp. Do đó, nếu BHYT chi trả được thì tốt.
GS. Nguyễn Thị Ngọc Phượng cũng đề xuất để có nguồn chi phí cho hỗ trợ sinh sản: Mỗi năm 1 triệu cặp vợ chồng kết hôn, chỉ cần mỗi cặp đóng 1 triệu để chi cho họ về vấn đề sinh sản, đảm bảo cho các cặp vợ chồng có ít nhất một đứa con. Vì rất nhiều người nghèo, có chỉ định thụ tinh ống nghiệm nhưng nhiều người 15-17 năm chưa được điều trị vì không có tiền. Mà càng lâu thì tiền thuốc càng cao và tỷ lệ thành công càng thấp.
Hội thảo “Mức sinh thấp tại Việt Nam: Thực trạng và giải pháp” do Hội Phụ sản Việt Nam phối hợp với Tổng cục DS-KHHGĐ (Bộ Y tế) và Công ty TNHH Merck Healthcare Việt Nam tổ chức tại Hà Nội.
