+ Thế giới vừa ghi nhận ca tái nhiễm virus SARS-CoV-2 đầu tiên là một người đàn ông 33 tuổi ở Hong Kong, xuất viện vào giữa tháng 4/2020. Tại Việt Nam mới chỉ xuất hiện những trường hợp tái dương tính, chưa có bệnh nhân tái nhiễm. Xin ông cho biết bệnh nhân tái nhiễm virus SARS-CoV-2 được xác định như thế nào?
BS. Nguyễn Trung Cấp: Tái nhiễm là trạng thái một bệnh nhân đã khỏi hẳn bệnh, sau đó một thời gian nhiễm lại bệnh lần thứ 2. Còn tái dương tính là trạng thái một bệnh nhân đang trong quá trình tiến triển của bệnh, đã có những giai đoạn xét nghiệm âm tính rồi lại xuất hiện những lần xét nghiệm dương tính sau đó.
Trong những trường hợp bệnh nhân có xét nghiệm Realtime-PCR dương tính với virus SARS-CoV-2 sau khi đã âm tính nhiều lần, thầy thuốc phải chỉ định làm nhiều lần xét nghiệm, phối hợp các xét nghiệm khác như: xét nghiệm kháng nguyên, kháng thể, nuôi cấy virus,… tổng hợp cùng các yếu tố lâm sàng và dịch tễ khác để khẳng định bệnh nhân chưa khỏi hay hoặc xác nhận bệnh nhân đã khỏi bệnh, tái dương tính hay tái nhiễm.
 |
|
BS. Nguyễn Trung Cấp thông tin về trường hợp tái nhiễm và tái dương tính với virus SARS-CoV-2 (Ảnh: Minh Thúy)
|
+ Cơ thể thường sinh ra kháng thể với virus sau khi khỏi bệnh. Vậy vì sao lại có trường hợp tái nhiễm virus SARS-CoV-2 thưa ông?
BS. Nguyễn Trung Cấp: Đúng là cơ thể thường sinh ra kháng thể với virus sau khi khỏi bệnh nhưng cơ thể có giữ được mức độ kháng thể giúp bảo vệ cơ thể lâu dài hay không thì phải tùy theo từng loại virus và từng cá thể người bệnh.
Có những loại virus tạo được kháng thể suốt đời như sởi, đậu mùa, quai bị. nhưng cũng có loại virus chỉ tạo được kháng thể trong thời gian ngắn hơn, hoặc thậm chí rất ngắn như cúm hoặc có kháng thể nhưng không diệt sạch được virus như viêm gan C, HIV,…
Khả năng tạo kháng thể mạnh hay yếu cũng tùy vào đặc tính riêng của từng người. Do virus SARS-CoV-2 mới xuất hiện nên các chuyên gia vẫn chưa nghiên cứu được ca tái nhiễm virus SARS-CoV-2 do đặc tính chung của virus này hay do đặc điểm miễn dịch riêng của người đó.
+ Làm thế nào để phân biệt tái nhiễm và tái dương tính với virus SARS-CoV-2? Cơ sở nào để khẳng định một bệnh nhân tái nhiễm virus SARS-CoV-2 thưa ông?
BS. Nguyễn Trung Cấp: Hiện, có nhiều phương pháp xét nghiệm để chẩn đoán nhiễm virus SARS-CoV-2, trong đó nuôi cấy virus là phương pháp có giá trị khẳng định chẩn đoán cao nhất. Tuy nhiên, nó rất khó thực hiện, tỷ lệ thành công thấp và thường cho kết quả rất muộn. Bởi vậy trên thực tế, người ta sử dụng xét nghiệm Realtime-PCR để chẩn đoán xác định bệnh nhân nhiễm virus SARS-CoV-2 nhằm tìm ra chất liệu di truyền (ARN) của virus.
 |
|
Virus SARS-CoV-2 (Ảnh: Minh Thúy)
|
Theo tiêu chuẩn của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), ở ngưỡng phát hiện 100 copy/phản ứng xét nghiệm này phải đạt độ nhạy 95%. Vì thế, những bệnh nhân giai đoạn mới bắt đầu bị bệnh hoặc đang hồi phục, nồng độ virus trong bệnh phẩm thấp có thể ở mức chấp chới trên dưới ngưỡng, xét nghiệm có thể dương tính hoặc âm tính tùy theo mức độ tập trung virus trong bệnh phẩm lấy được.
Trong những trường hợp đó, thầy thuốc phải chỉ định làm nhiều lần xét nghiệm, phối hợp các xét nghiệm khác như: xét nghiệm kháng nguyên, kháng thể, nuôi cấy virus,… tổng hợp cùng các yếu tố lâm sàng và dịch tễ khác để khẳng định bệnh nhân chưa khỏi hay đã khỏi bệnh.
Ngoài ra, do xét nghiệm chỉ xác định được ARN của virus (là một mảnh trong cấu trúc của virus) nên có những trường hợp khỏi bệnh, virus chết rồi nhưng còn những mảnh “xác” tồn lưu trong mô và bệnh phẩm lấy được nên xét nghiệm Realtime-PCR vẫn cho kết quả dương tính và trường hợp đó được coi là tái dương tính.
Cơ sở chắc chắn nhất để khẳng định một bệnh nhân tái nhiễm virus là khi bệnh nhân đó từng mắc COVID-19 đủ tiêu chuẩn xác định khỏi bệnh sau một thời gian dài sạch virus rồi bị nhiễm bệnh lại và nuôi cấy virus có mọc lại - tức là lần nhiễm sau bệnh nhân đó mang virus sống chứ không phải mảnh xác virus tồn lưu từ lần nhiễm trước.
+ Bệnh nhân tái nhiễm virus SARS-CoV-2 có khả năng lây lan virus cao hay thấp? Việc điều trị cho những đối tượng này như thế nào? Có giống với các ca bệnh mắc COVID-19 trước đây không thưa ông?
BS. Nguyễn Trung Cấp: Do hiện nay trên thế giới mới chỉ ghi nhận vài ca tái nhiễm đầu tiên, nên chưa có dữ liệu để trả lời câu hỏi: Người tái nhiễm có khả năng lây lan virus cao hay thấp? tiến triển bệnh của họ giống như nhiễm lần đâu hay có gì khác?
Từ thực tế điều trị, rất nhiều bệnh sau khi nhiễm virus lần đầu có thể có miễn dịch lâu bền bảo vệ cơ thể không bị tái nhiễm hoặc khi nhiễm lần sau sẽ nhẹ hơn. Nhưng cũng có những trường hợp tạo miễn dịch rất yếu và ngắn nên những lần nhiễm sau cũng không khác nhiễm lần đầu. Cá biệt có những bệnh như sốt xuất huyết, khi tái nhiễm một thứ type khác do phản ứng miễn dịch quá mức lại làm bệnh nặng lên rất nhiều.
Do hiện nay mới chỉ ghi nhận được 1 ca tái nhiễm virus SARS-CoV-2 đầu tiên nên chưa có dữ liệu để biết việc điều trị ở bệnh nhân tái nhiễm virus này sẽ đơn giản hay khó khăn hơn người mới nhiễm lần đầu.
+ Trên thế giới đã ghi nhận một vài trường hợp mắc COVID-19 lần 2 sau khi chữa khỏi vài tháng. Những trường hợp này có giống với những ca tái dương tính hiện được ghi nhận tại Việt Nam không thưa ông?
BS. Nguyễn Trung Cấp: Tại Việt Nam, những ca tái dương tính virus SARS-CoV-2 cũng như nhiều nước trước đây đều đã được nuôi cấy virus, virus không mọc, xét nghiệm trong máu có kháng thể bảo vệ. Đây chính là bằng chứng khẳng định những ca này tái dương tính chứ không phải tái nhiễm. Một số trường hợp khác ở nước ngoài cũng có tình trạng tương tự. Tuy nhiên cũng có nhiều trường hợp xét nghiệm lại sau vài chục ngày có dương tính lại nhưng không được làm các xét nghiệm này để xác định nên không thể kết luận họ tái dương tính hay tái nhiễm.
 |
|
Khu vực cách ly đặc biệt bệnh nhân mắc COVID-19 tại Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới Trung ương (Ảnh: Minh Thúy)
|
+ Ông từng chia sẻ về một nghiên cứu chỉ ra kháng thể của con người sản sinh để đáp ứng với SARS-CoV-2 chỉ có thể tồn tại trong vòng vài tháng. Vậy sau thời gian này, những người từng được chữa khỏi COVID-19 có khả năng nhiễm bệnh lại hay không? Liệu người tái dương tính có nguy cơ tái nhiễm virus cao hơn không thưa ông?
BS. Nguyễn Trung Cấp: Một số tác giả ở Hà Lan đã nghiên cứu trên các chủng coronavirus thường gây bệnh cảm lạnh (là họ hàng gần với virus SARS-CoV-2) trong nhiều năm và nhận thấy sau mỗi lần nhiễm bệnh, cơ thể của bệnh nhân đều sinh kháng thể nhưng các kháng thể này thường suy giảm sau vài tháng.
Trung bình, bệnh nhân sẽ tái nhiễm lại cảm lạnh hàng năm do đặc tính của coronavirus này gây miễn dịch không bền. Với virus SARS-CoV-2, người ta cúng nhận thấy các bệnh nhân khỏi bệnh sau vài tháng nhưng mức kháng thể bảo vệ lại suy giảm khá nhanh. Tuy nhiên việc virus SARS-CoV-2 gây bệnh COVID-19 có tái nhiễm nhanh chóng như các họ hàng của chúng gây bệnh cảm lạnh hay không thì hiện nay vẫn chưa khẳng định được.
Với những người tái dương tính COVID-19, các chuyên gia đã phát hiện một số đặc điểm miễn dịch khác những ca thông thường, còn nguy cơ tái nhiễm bệnh cao hơn hay không thì vẫn chưa xác định được.
+ Cảm ơn ông về cuộc trò chuyện!
