Hai bệnh viện (BV) được giao thí điểm tự chủ toàn diện là BV Bạch Mai và BV K đều xin rút lui sau 2 năm thực hiện, bất chấp công cuộc thí điểm BV tự chủ toàn diện chưa được đánh giá, tổng kết. Thực tế này cho thấy điều gì?
TS. Nguyễn Huy Quang – Trưởng Ban Tư vấn Phản biện và Giám định xã hội Tổng hội Y học Việt Nam, nguyên Vụ trưởng Vụ Pháp chế Bộ Y tế – nhìn nhận: Việc Chính phủ ban hành Nghị quyết thực hiện thí điểm tự chủ 4 BV Bạch Mai, BV Việt Đức, Chợ Rẫy và BV K là nhằm tạo sự đột phá trong quản lý, quản trị BV công so với các phương thức quản lý truyền thống lâu nay, đồng thời, đổi mới hệ thống và chất lượng cơ sở khám chữa bệnh (KCB), đáp ứng được nhu cầu KCB chất lượng ngày càng cao của người dân và với giá hợp lý.
"Tự chủ toàn diện cũng là động lực để các BV cải tiến, tự hoàn thiện và thay đổi, để mang lại chất lượng phục vụ tốt nhất cho người bệnh," TS. Quang nói với VietTimes.
3 mục tiêu theo Nghị quyết 33 của Chính phủ nêu rõ việc thí điểm cơ chế tự chủ toàn diện của BV cũng hướng đến bảo đảm quyền lợi cho người có BHYT, người nghèo và các đối tượng chính sách, bảo đảm không để xảy ra tình trạng thu hút bệnh nhân quá mức và lạm thu.
Để thực hiện tự chủ toàn diện, các BV phải tự chủ trên 4 phương diện: về thực hiện nhiệm vụ chuyên môn, về tổ chức nhân sự, về đầu tư mua sắm và quản lý tài sản, về tiền lương và giá dịch vụ y tế.
Song theo vị nguyên Vụ trưởng Vụ Pháp chế Bộ Y tế này, quá trình thực hiện tự chủ toàn diện ở các BV thí điểm lại đang tắc trên cả 4 phương diện, đều bởi cơ chế tài chính chưa rõ.
"Cơ chế thiếu và quá trình thực hiện cũng thiếu cả sự chỉ đạo," ông Quang đánh giá.
 |
TS. Nguyễn Huy Quang – Trưởng Ban Tư vấn Phản biện và Giám định xã hội Tổng hội Y học Việt Nam, nguyên Vụ trưởng Vụ Pháp chế Bộ Y tế |
- PV VietTimes: BV Bạch Mai và BV K đều xin dừng tự chủ toàn diện, trong khi các BV tư nhân cũng là tự chủ toàn diện thì vẫn hoạt động tốt. Là người từng có vai trò quan trọng trong việc xây dựng các văn bản quy phạm pháp luật của ngành y tế nhiều năm qua, theo ông, vướng mắc ở đây là gì?
TS. Nguyễn Huy Quang: Giao cho BV tự chủ toàn diện về hoạt động chuyên môn, tổ chức bộ máy, nguồn tài chính, giá dịch vụ KCB, mua sắm trang thiết bị nhưng toàn bộ các vấn đề đó đều không có cơ sở để thực hiện.
Các BV tự chủ đều là BV tuyến cuối, nên có nhiệm vụ chỉ đạo tuyến, chuyển giao kỹ thuật theo yêu cầu của Bộ Y tế, nhưng ngân sách Nhà nước không chi. Vấn đề tài chính của BV rất khó khăn song cũng không có hướng dẫn rằng ai sẽ chi trả và mức chi thế nào.
BV tự chủ toàn diện nhưng BV không có quyền quyết định công tác nhân sự, mà vẫn phải xin ý kiến Bộ Y tế. Khâu tổ chức nhân sự cũng bất cập. BV tự chủ toàn diện có Hội đồng Quản lý và theo chức năng, nhiệm vụ sẽ ra quyết định cho Ban Giám đốc BV thực hiện, nhưng, hiện vẫn chưa có văn bản phân định rõ ràng mối quan hệ giữa Hội đồng Quản lý, Ban Giám đốc BV và Đảng ủy BV.
Với mô hình hiện nay, chưa xác định rõ ai là người đứng đầu BV: Chủ tịch Hội đồng Quản lý hay Giám đốc BV?
BV tự chủ toàn diện thiết lập mô hình Ban kiểm soát, có nhiệm vụ kiểm soát toàn bộ các hoạt động của Hội đồng Quản lý và Ban Giám đốc BV. Thế nhưng người trong Ban này đều là người của BV và do lãnh đạo BV bổ nhiệm, trả lương nên không thể đảm bảo tính khách quan, minh bạch như mục đích thành lập mô hình.
Việc đầu tư mua sắm thuốc, vật tư y tế, trang thiết bị và quản lý tài sản gặp rất nhiều khó khăn ở cả BV tự chủ và tự chủ toàn diện như Bạch Mai và K, do quy định đầu tư mua sắm chưa rõ ràng, dẫn đến tình trạng toàn tuyến y tế, từ trung ương đến cấp xã, phường thiếu thiết bị, vật tư y tế khoảng 75%.
Khi thực hiện theo cơ chế tự chủ toàn diện, BV đã khó khăn về tài chính lại phải đóng thuế sử dụng đất hàng chục tỉ đồng mỗi năm như BV K, nên khó khăn càng chồng chất khó khăn.
Các BV có quỹ tiền lương để chi trả theo doanh thu, nhưng lại không có cơ chế khi có thiên tai, dịch bệnh, BV không đạt doanh thu đó, thì ai sẽ chi trả lương cho cán bộ công nhân viên. Theo báo cáo của BV Bạch Mai, 2 năm 2020-2021 bị giảm nguồn thu 4.000 tỉ đồng (BV K cũng giảm hơn 1.300 tỉ đồng), phải trích quỹ sự nghiệp và quỹ dự phòng để trả lương cho hàng nghìn nhân viên y tế.
Một vấn đề các BV tự chủ và tự chủ toàn diện đều đang phải đối mặt là khó khăn về giá dịch vụ y tế. Muốn tự chủ BV, thì phải tính đúng, tính đủ giá dịch vụ khám chữa bệnh BHYT. Nhưng hiện nay nhà nước chỉ mới tính 2/4 yếu tố cấu thành giá. BV tự chủ được KCB theo yêu cầu nhưng BV vẫn phải thu theo khung giá do Bộ Y tế ban hành mà cho đến nay, Bộ vẫn chưa ban hành.
Đó là lý do trong 2 năm thí điểm tự chủ toàn diện, cả BV Bạch Mai và BV K đều không thể mua sắm được trang thiết bị mới hay sửa chữa, xây mới cơ sở vật chất.
- Vậy có giải pháp nào để tháo gỡ vướng mắc cho các BV đang thí điểm mô hình tự chủ toàn diện lúc này?
Cơ chế tài chính, cơ chế pháp lý đều chưa rõ ràng, cho nên sau 2 năm tổ chức thí điểm, 3 mục tiêu ban đầu đặt ra đều không đạt. Tôi cho rằng nên tạm dừng thí điểm BV tự chủ toàn diện và sẽ chỉ thực hiện tự chủ toàn diện khi đã có hành lang pháp lý đầy đủ cho các BV này hoạt động.
Cả 4 BV, trong tổng số hơn 1.300 BV công lập, tham gia thí điểm tự chủ toàn diện đều đã có thương hiệu, nên không cần làm nhận diện thương hiệu, đạt chất lượng dịch vụ gì người dân cũng đã tự đến. Dẫn đến, không đánh giá đúng được kết quả việc thí điểm tự chủ toàn diện. Theo tôi, mẫu BV thí điểm tự chủ toàn diện phải mang đặc trưng của hơn 1.300 BV công lập, thì việc thí điểm mới có thể giúp đánh giá đúng về hiệu quả của tự chủ sau thời gian tiến hành.
Mặt khác, quá trình thí điểm có thể thành công hoặc không. Nhưng để có kết luận chính xác, cần phải được tổng kết, đánh giá một cách khách quan, khoa học và thực tiễn.
Nếu không thành công, cần mạnh dạn cho dừng thí điểm, để tiếp tục thực hiện mô hình đa số các BV công lập hiện nay đang thực hiện – là tự chủ chi thường xuyên, theo Nghị định 60 của Chính phủ.
- Cám ơn ông đã trao đổi!
Thí điểm tự chủ bệnh viện (Bài 1): Từ khao khát tự chủ toàn diện đến "vội vã" rút lui, vì sao?
