Cuộc gặp giữa Tổng thống Mỹ Donald Trump và Tổng thống Nga V.Putin ở Helsinki tuy không phải là cuộc gặp đầu tiên của hai nhà lãnh đạo này nhưng là sự kiện quốc tế thu hút sự quan tâm đặc biệt của cả thế giới. Trong năm 2017, họ đã từng gặp nhau hai lần nhưng cả hai cuộc gặp đó chỉ là tiện thể, bên lề các sự kiện quốc tế lớn mà hai ông đều tham dự. Đó là Hội nghị thượng đỉnh G-20 tổ chức tại Đức hồi tháng 7 và Hội nghị APEC ở Việt Nam tháng 11 trong năm 2017.
Donald Trump và V.Putin đã từng dành cho nhau “những lời có cánh”
Trong suốt cuộc vận động tranh cử năm 2016, Donald Trump từng nhiều lần bị đối thủ từ đảng Dân chủ Hillary Clinton áp đặt cho biệt danh “con rối của Điện Kremlin” do những phát ngôn thiện cảm mà ông dành cho Tổng thống Nga V.Putin trước đó nhiều năm. Tháng 10/2007, lần đầu tiên nói về V.Putin trước công chúng, Donald Trump đã từng khẳng định sự tôn trọng của ông với người đứng đầu nhà nước Nga:“Hãy nhìn V.Putin xem ông ta đang làm gì với nước Nga. Dù bạn có thích Putin hay không nhưng ông ta đã làm một việc vĩ đại là phục hồi thời kỳ đỉnh cao của nước Nga”.
Tháng 12/2011, Donald Trump khen V.Putin khi đó đang là thủ tướng Nga:“V.Putin là người đàn ông cực kì thông minh và đang có những kế hoạch lớn cho nước Nga”. Tháng 6/2013, Donald Trump với tư cách là người điều hành cuộc thi sắc đẹp thế giới Miss Universe chia sẻ suy tư trên trang Twitter cá nhân:“Liệu V.Putin có tới cuộc thi Miss Universe ở Moscow? Nếu vậy, V.Putin sẽ trở thành người bạn mới tốt nhất của tôi”.
Tháng 5/2014, Donald Trump kể về cuộc gặp V.Putin:“Tôi đã gặp, nói chuyện trực tiếp và cả gián tiếp với V.Putin, người dễ mến nhất tôi từng gặp, cuộc gặp mang lại nhiều lợi ích”. Tháng 7/2015, trước khi được lựa chọn là ứng viên đảng Cộng hòa ra tranh cử tổng thống vào thời điểm quan hệ Nga-Mỹ đang trải qua sóng gió trong giải quyết các vấn đề quốc tế quan trọng tại Syria và Ukraine, ông Donald Trump đã tự tin nói với các phóng viên:“Tôi nghĩ có thể dàn xếp quan hệ tốt đẹp với V.Putin”.
Tháng 10/2015, Donald Trump đưa ra nhận định:“Tôi và V.Putin rất khác nhau nhưng có thể quan hệ tốt với nhau. Tôi sẽ hòa hợp với ông ấy và những người khác nữa. Chúng tôi sẽ có một thế giới ổn định, ổn định hơn rất nhiều so với hiện tại. Tôi sẽ trò chuyện với ông ấy. Tôi sẽ hòa thuận với ông ấy”.
Tháng 12/2015, tại cuộc họp báo hàng năm ở Moscow, Tổng thống Nga V.Putin tỏ lời khen ông Donald Trump với các phóng viên:“Ông ấy là một người xuất chúng và rõ ràng là rất tài năng. Mặc dù chúng ta sẽ không phải là người đánh giá các đức tính của Donald Trump, điều đó là công việc của cử tri Mỹ, nhưng ông ấy thật sự là một người dẫn đầu tuyệt đối trong cuộc chạy đua vào vị trí Tổng thống Mỹ”. Sau khi nhận được lời khen từ Tổng thống Nga V.Putin, ông Donald Trump đã bộc bạch sự vui mừng khi phúc đáp lời khen của nhà lãnh đạo Nga:“Tổng thông V.Putin là một người đàn ông tài ba. Sẽ là một niềm vinh dự khi được một người rất được tôn trọng trong nước cũng như ở nước ngoài khen ngợi. Tôi luôn cho rằng Nga và Mỹ có thể cùng nhau làm việc để đập tan chủ nghĩa khủng bố và khôi phục hòa bình thế giới, chưa kể đến thương mại và những lợi ích khác xuất phát từ sự tôn trọng lẫn nhau”.
Tháng 2/2016, khi có người yêu cầu Donald Trump bác bỏ lời khen mà Tổng thống Nga V.Putin đã dành cho mình, ông nói:“Sẽ là điên rồ nếu khước từ lời khen từ V.Putin. Tôi muốn có một mối quan hệ tốt đẹp với nước Nga, sẽ thật tuyệt nếu chúng ta có mối quan hệ với Nga”. Tháng 4/2016, trả lời phỏng vấn trong chương trình Bill O’reilly về việc liệu V.Putin và Donald Trump sẽ có một mối quan hệ tốt đẹp hay không, ông Donald Trump không ngần ngại khẳng định:“Tôi rất muốn nỗ lực để thiết lập mối quan hệ tốt đẹp với nước Nga và với ông V.Putin”.
Tháng 7/2016, sau khi được lựa chọn là đại diện đảng Cộng hòa tham gia cuộc bầu cử Mỹ vào tháng 11/2016, Donald Trump tổ chức một cuộc họp báo, trong đó ông khẳng định:“Tôi sẽ chơi cứng rắn với V. Putin, nhưng tôi không nghĩ có thể làm gì khác ngoài việc đối xử với Nga một cách thân thiện, khác với cách mà chính quyền đương nhiệm đang làm. Mục tiêu là để chúng ta có thể hạ gục khủng bố IS. Nếu Donald Trump là tổng thống Mỹ thì chắc chắn sẽ tốt hơn cho quan hệ Mỹ-Nga. Ít nhất thì sẽ không tệ hơn”.
Cũng trong tháng 7/2016, liên quan đến các phát biểu của ông Donald Trump trong cách thức quan hệ với Nga, Tổng thống Nga V.Putin nhận xét:“Chúng tôi hiểu và nhận thức rất rõ rằng đó sẽ là một con đường khó khăn do sự xuống cấp của mối quan hệ Mỹ-Nga hiện nay. Không phải là lỗi của nước Nga khi quan hệ Nga-Mỹ như bạn đang thấy lúc này”.
Tháng 9/2016, Donald Trump không ngần ngại so sánh Tổng thống Nga V.Putin với Tổng thống Mỹ Barack Obama:“Ông ấy là nhà lãnh đạo tốt hơn nhiều so với Tổng thống đương nhiệm của chúng ta”. Tháng 10/2016, trong một cuộc tranh luận trực tiếp với đối thủ Hillary Clinton, ông Donald Trump đã bênh vực nước Nga với những lời lẽ:“Mỗi khi có điều gì không đúng xảy ra, họ ngay lập tức đổ lỗi cho người Nga. Chẳng có vụ hack nào cả mà chỉ đơn thuần là đối thủ của tôi đang tìm cách làm hoen ố mối quan hệ tốt đẹp của tôi và nước Nga”. Cũng tại buổi tranh luận này, ông Donald Trump chê ứng cử viên Hillary Clinton “không khôn ngoan” khi liên tục nói xấu ông V.Putin.
Tháng 11/2016, Tổng thống Nga V.Putin một lần nữa bày tỏ thiện chí với Donald Trump khi là một trong những nước đầu tiên chúc mừng ông thắng cử. Trong điện mừng ông Donald Trump đắc cử tổng thống Mỹ, Tổng thống Nga V.Putin hi vọng sẽ cùng làm việc để đưa quan hệ hai nước thoát ra khỏi tình trạng khủng hoảng hiện nay. Vài ngày sau đó, khi hai nhà lãnh đạo có cuộc điện đàm đầu tiên, Tổng thống Nga V.Putin bày tỏ hy vọng xây dựng mối quan hệ đối thoại Mỹ-Nga mang tính hợp tác với chính quyền mới của ông Donald Trump trên cơ sở bình đẳng, tôn trọng và không can thiệp vào công việc nội bộ của nhau. Mục tiêu của Tổng thống Nga V.Putin là đưa quan hệ Nga-Mỹ trở lại khuôn khổ hợp tác cùng có lợi.
Tháng 12/2016, sau khi Tổng thống sắp mãn nhiệm Barack Obama quyết định trục xuất 35 nhà ngoại giao Nga sau những cáo buộc Moscow đứng đằng sau tấn công mạng giúp Donald Trump thắng cử, còn Tổng thống Nga V.Putin lại có một quyết định táo bạo bất ngờ là không trả đũa hành động của Mỹ nhằm tạo cho tổng thống Mỹ vừa đắc cử một cơ hội cải thiện quan hệ với nga, ông Donald Trump đã vui mừng thốt lên trên Twitter cá nhân:“Bước đi trì hoãn thật hoàn hảo! Tôi luôn biết ông ấy rất thông minh!”. Trước đó, khi nhận được bức thiệp chúc mừng nhân Lễ Giáng Sinh từ Tổng thống Nga V.Putin, ông Donald Trump cũng không tiếc lời ca ngợi nhà lãnh đạo Nga:“Một bức thư tuyệt vời từ ông V.Putin. Những suy nghĩ của ông ấy rất chuẩn xác và tôi luôn hy vọng hai bên đều sẽ sống đúng với những suy nghĩ này và chúng tôi sẽ không cần phải đi theo một lộ trình nào khác” [1,2].
Tại Diễn đàn kinh tế quốc tế lần thứ 21 tại St.Petersburg ngày 1/6/2017, khi được các hãng tin quốc tế hỏi về “tình bạn” với Tổng thống Mỹ Donald Trump, Tổng thống Nga V.Putin trả lời:“Làm sao làm bạn được với một người không quen? Tôi nghĩ ông Trump không thể gọi tôi là bạn và tôi cũng vậy. Chúng tôi không quen nhau. Và chưa từng gặp”. Tuy nhiên, V.Putin nói thêm rằng ông thích kiểu người như Donald Trump và nhận định:“Người đồng cấp Mỹ là một người thẳng thắn, thành thật. Ông ấy không thể được xem là một chính trị gia truyền thống. Ông ấy chưa từng tham gia lĩnh vực chính trị. Dù có ai thích điều này hay không nhưng nó luôn luôn mang lại những lợi ích nhất định”. Tổng thống Nga V.Putin bày tỏ hy vọng xây dựng một mối quan hệ công việc và mối quan hệ cá nhân tích cực với người đồng cấp Mỹ, giống như với các nhà lãnh đạo khác trên thế giới [3].
Donald Trump và V.Putin từng hy vọng cải thiện quan hệ Mỹ-Nga
Lẽ ra, sau khi Liên Xô tự giải thể, nước Nga đã tự quyết định hội nhập vào nền văn minh phương Tây, thì Mỹ đứng trước cơ hội lịch sử hợp tác với Nga. Sự hợp tác này nếu thành công sẽ mở ra kỷ “nguyên vàng” phát triển rực rỡ nhất cho cả hai nước. Thế nhưng các thế lực bảo thủ mới ở Mỹ lại theo đuổi một tham vọng khác. Đó là tiếp tục làm tan rã nước Nga, biến người Nga thành những “nô lệ mới trong thế kỷ 21” chỉ làm một nghề duy nhất là lao động khổ sai để khai thác nguồn tài nguyên gần như vộ tận của nước Nga nhằm phục vụ cho sự thịnh vượng của phương Tây.
Toan tính đó đã hoàn toàn phá sản: sau 18 năm cầm quyền của Tổng thống V.Putin, nước Nga không những bảo toàn được chủ quyền mà còn phát triển bền vững và trở thành cường quốc mới, đóng vai trò không thể thiếu được trong các chương trình nghị sự toàn cầu. Còn cá nhân Tổng thống Nga V.Putin được tạp chí Mỹ Forbes trong nhiều năm liền bình chọn là “nhà lãnh đạo có ảnh hưởng lớn nhất thế giới”. Tổng thống Mỹ Barack Obama cũng đã từng công nhận nước Nga là cường quốc, tuy chỉ là ở tầm khu vực chứ chưa phải là tầm toàn cầu [4,5,6].
Cuộc bầu cử tổng thống ở Mỹ năm 2016 là sự kiện lịch sử có thể đã mở ra một giai đoạn mới trong quan hệ Nga-Mỹ. Cuộc chạy đua vào Nhà Trắng lần này không đơn thuần là cuộc bầu cử bốn năm một lần mà là các cử tri Mỹ phải bỏ phiếu cho một sự lựa chọn lịch sử: tiếp tục đi theo mô hình phát triển đã từng tồn tại hơn nửa thế kỷ hiện đang trải qua cuộc khủng hoảng mang tính hệ thống, hay là phát triển theo mô hình mới để làm cho nước Mỹ “vĩ đại trở lại”. Ứng cử viên Donald Trump là người lựa chọn mô hình phát triển mới và ông đã đắc cử và trở thành tổng thống thứ 45 của Hoa Kỳ. Donald Trump là sự lựa chọn lịch sử của nước Mỹ không chỉ vì ông sẽ đưa nước Mỹ phát triển theo mô hình chủ nghĩa tư bản công nghiệp trong điều kiện mới, thay vì mô hình chủ nghĩa tư bản tài chính-ngân hàng mà còn là do ông là người chủ trương cải thiện quan hệ và hợp tác với Nga [7].
Trả lời phỏng vấn trong cuộc họp báo lớn thường niên được tổ chức tại Điện Kremlin, trước hàng ngàn phóng viên, Tổng thống Nga V.Putin nhận xét rằng sở dĩ Tổng thống đắc cử Mỹ Donald Trump giành chiến thắng trong cuộc bầu cử cuối năm 2012 là do ông hiểu được tâm trạng chung của người dân Mỹ, đồng thời khẳng định rằng không ai tin vào thành công của ông Donald Trump ngoại trừ nước Nga.
Sau cuộc gặp Tổng thống Nga V.Putin bên lề Hội nghị G-20 ở Đức, Tổng thống Mỹ Donald Trump cho biết ông bày tỏ hy vọng sẽ đạt được một thỏa thuận ngừng bắn phía tây Syria để cứu sống nhiều mạng người và thành lập nhóm hoạt động chung Mỹ-Nga về an ninh mạng nhằm loại bỏ những vấn đề liên quan tới "sự can thiệp" thông qua mạng Internet. Ông cho rằng, đã đến lúc Mỹ và Nga cần tiến về phía trước trong sự hợp tác mang tính xây dựng.
Tiếp đến, bên lề Diễn đàn APEC tổ chức tại Việt Nam, Tổng thống Mỹ Donald Trump chia sẻ với các phóng viên báo chí rằng ông và Tổng thống Nga V.Putin đã có vài cuộc trò chuyện ngắn và nhận định rằng Nga hoàn toàn có thể giúp Mỹ trong việc giải quyết cuộc khủng hoảng hạt nhân Triều Tiên và đánh giá cao tầm quan trọng của quan hệ Mỹ-Nga. Ông Donald Trump cho rằng mối quan hệ tốt đẹp giữa hai nước sẽ mang lại rất nhiều lợi ích cho cả hai bên. Ông nói: “Sẽ thật hữu ích cho Mỹ nếu Nga đồng hành cùng Mỹ hành động trong việc giải quyết vấn đề Triều Tiên. Bạn biết đấy, đó là sinh mệnh của hàng triệu con người. Đó không phải là chuyện nhỏ, đó thực sự là một vấn đề nghiêm túc. Và nếu Nga giúp Mỹ, với sự hỗ trợ từ Trung Quốc thì vấn đề này sẽ được giải quyết nhanh hơn rất nhiều".
Trong cuộc nói chuyện ngắn với Tổng thống Putin bên lề APEC lần này, Tổng thống Trump đồng thời bày tỏ rằng Mỹ sẵn sàng hợp tác với Nga để trao đổi về vấn đề Ukraine và thống nhất quan điểm về việc xử lý vấn đề Syria. Tổng thống Mỹ Donald Trump còn cho biết, Tổng thống Nga V.Putin phủ nhận những cáo buộc và đồn đoán rằng Nga can thiệp bầu cử Mỹ năm 2016 và ông tin tưởng sự chân thành ông ấy. Tổng thống Mỹ Donald Trump cho rằng cuộc điều tra mà Quốc hội Mỹ và công tố viên đặc biệt đang tiến hành về sự can thiệp của Nga trong cuộc bầu cử tổng thống năm 2016 đang làm xấu đi quan hệ Nga-Mỹ. Ông Donald Trump cho rằng sự cáo buộc đó không có căn cứ [8,9].
Bất chấp sự can ngăn của các trợ lý và bộ máy Văn phòng Nhà Trắng, ngày 20/3/2018 Tổng thống Mỹ Donald Trump đã gọi điện chúc mừng V.Putin tái đắc cử tổng thống và đề xuất tổ chức một cuộc gặp thượng đỉnh với người đồng cấp Nga trong "tương lai không xa". Địa điểm cho cuộc gặp này có thể là Nhà Trắng. Yuri Ushakov, Trợ lý của Tổng thống Nga V.Putin cho biết thêm, người đứng đầu Nhà Trắng đã ngỏ lời mời ông Putin sang thăm Mỹ. Hành động này của Tổng thống Mỹ Donald Trump làm dấy lên những lời chỉ trích ông “quá nồng nhiệt với V.Putin” và “không thích hợp” bởi khi đó Công tố viên đặc biệt Robert Mueller đang tiếp tục cuộc điều tra "nghi án" Nga can thiệp vào bầu cử Mỹ. Trong khi đó, ông Ushakov cho rằng ông Trump đề xuất gặp ông Putin tại Nhà Trắng là "một ý tưởng thú vị, tích cực" [10].
Tại Diễn đàn phát triển năng lượng ở Moscow, Tổng thống Nga V.Putin nói rằng quan hệ Mỹ-Nga hiện đang là "con tin của nội bộ chính trị ở Mỹ". Nhưng Nga "có nhiều người bạn Mỹ" có thể giúp cải thiện quan hệ giữa hai nước khi tình hình chính trị ở Mỹ ổn định trở lại. Ông V.Putin nhận định:"Một số lực lượng đang sử dụng quan hệ Nga-Mỹ như cách để giải quyết các mâu thuẫn chính trị nội bộ ở Mỹ. Chúng ta phải kiên nhẫn chờ đợi cho tới khi quá trình lục đục chính trị nội bộ này ở Mỹ kết thúc" [11].
Phát biểu tại cuộc họp báo chung ở Nhà Trắng với Tổng thống của ba nước Baltic đang ở thăm Mỹ, Tổng thống Donald Trump nói:"Không ai có thể cứng rắn với Nga hơn tôi. Nhưng duy trì các đường dây liên lạc mở rộng hơn giữa tôi với nhà lãnh đạo Nga sẽ có lợi cho Mỹ. Tôi nghĩ, chúng tôi sẽ có thể có cuộc đối thoại lớn. Tôi hy vọng như vậy. Hòa thuận với Nga sẽ là điều tốt, chứ không phải điều xấu. Mọi người đều đồng ý như thế, ngoại trừ những người rất ngu" [12].
Ngày 17/12/2017, Tổng thống Nga V.Putin tuyên bố ông đánh giá tích cực ý định của Tổng thống Mỹ Donald Trump cải thiện và nâng quan hệ Mỹ-Nga lên tầm cao mới:“Ông ấy muốn thiết lập quan hệ hợp tác hơn giữa Mỹ và Nga. Lẽ nào chúng ta không ủng hộ mong muốn ấy?”. Ngày 28/6/2018, Tổng thống Mỹ Donald Trump tuyên bố, ông rất nóng lòng chờ đợi cuộc gặp Tổng thống Nga V.Putin và hy vọng sẽ cải thiện quan hệ Mỹ-Nga [13].
(còn tiếp)
Tài liệu tham khảo:
[1] Проект «ЗЗ». Секретный план Трампа и Путина. https://topwar.ru/88210-proekt-zz-sekretnyy-plan-trampa-i-putina.html
[2]Tổng thống Putin và Donald Trump: Những lời nói tốt đẹp có từ 10 năm trước. http://vntb.net/tong-thong-putin-va-donald-trump-nhung-loi-noi-tot-dep-co-tu-10-nam-truoc.html
[3] ‘How can you be friends with someone you’ve never met?’ – Putin on Trump relationship. https://www.rt.com/news/390535-putin-trump-friendship-us-russia/
[4]Все законы и указы 90-х в Россию привозили из США на английском языке. https://www.novorosinform.org/articles/11934
[5] Россия на рубеже тысячелетий (1997-2000). http://studlib.com/content/view/990/20/
[6]Nước Nga và thế giới trong kỷ nguyên V.Putin. Nhà xuất bản chính trị quốc gia. Hà Nội. 2018.
[7] Donald Trump-sự lựa chọn lịch sử của nước Mỹ. Nhà xuất bản Chính trị quốc gia. Hà Nội. Năm 2016.
[8] Trump, Putin will not have formal meeting during APEC summit: White House
[9] Tổng thống Trump nói về Putin tại APEC trên chuyên cơ tới Hà Nội. http://dantri.com.vn/the-gioi/tong-thong-trump-noi-ve-ong-putin-tren-chuyen-co-toi-ha-noi-20171112084801865.htm
[10] Ông Trump mời Putin thăm Mỹ.http://vietnamnet.vn/vn/the-gioi/nha-trang-xac-nhan-ong-trump-da-moi-ong-putin-hoi-dam-o-my-439451.html#inner-article
[11] Tổng thống Putin nói Moscow có nhiều người bạn Mỹ để cải thiện quan hệ với Washington. http://motthegioi.vn/the-gioi-c-79/tong-thong-putin-noi-moscow-co-nhieu-nguoi-ban-my-de-cai-thien-quan-he-voi-washington-72932.html
[12]Ông Trump nói nước đôi về quan hệ với Putin. http://vietnamnet.vn/vn/the-gioi/donald-trump-ong-trump-noi-nuoc-doi-ve-quan-he-voi-putin-439680.html
[13]«Жду с нетерпением»: Трамп поделился мнением о предстоящей встрече с Путиным
