Tư duy toàn cầu trong phát triển nguồn nhân lực công nghiệp chip bán dẫn

Thông tin được đưa ra tại Hội thảo Phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao ngành công nghiệp chip bán dẫn từ các cơ sở giáo dục đại học Việt Nam, vừa được Bộ Giáo dục và Đào tạo (Bộ GD&ĐT) tổ chức hôm nay (19/10) tại Đại học Đà Nẵng - TP. Đà Nẵng.

Bày tỏ mong muốn của ngành giáo dục về việc góp sức vào việc tạo dựng và phát triển của ngành công nghiệp bán dẫn của Việt Nam, Bộ trưởng Bộ GD&ĐT Nguyễn Kim Sơn nói rằng Việt Nam đang đứng trước cơ hội lớn, là sự dịch chuyển FDI trên phạm vi toàn cầu, các quan hệ quốc tế thay đổi, vị thế của Việt Nam có điều chỉnh, sự tin cậy trong quan hệ quốc tế có thể mang lại sự tin cậy, sự chia sẻ trong các lĩnh vực khoa học, công nghệ, kỹ thuật…

Người đứng đầu Bộ GD&ĐT chỉ ra một sứ mệnh, trách nhiệm đặt lên vai toàn bộ hệ thống giáo dục đại học. "Nếu phát triển được lĩnh vực công nghệ bán dẫn, chúng ta nâng tầm được tầm của đất nước, nâng được vị thế của đất nước. Đây không phải là câu chuyện của một lĩnh vực sản xuất bình thường" - ông Nguyễn Kim Sơn nói.

Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn nhấn mạnh, Bộ GD&ĐT sẽ "chuẩn bị về thể chế, luật chơi". Trong đó, chủ trì xây dựng một kế hoạch để phát triển và sẽ có một bộ phận điều hành để có sự điều phối về cả nhân lực chung, cơ sở vật chất chung, thậm chí cần chia sẻ chương trình đào tạo với nhau để giảm bớt thời gian biên soạn chương trình.

Cùng với đó, Bộ sẽ chỉ đạo hoàn thành sớm nhất chuẩn chương trình đào tạo cho các nhóm ngành này và các đơn vị tổ chức xây dựng chương trình, phê duyệt chương trình theo cơ chế đặc biệt. Nhưng phải đảm bảo niềm tin về chất lượng, không thể bỏ qua yêu cầu về chất lượng.

Đặc biệt, Bộ sẽ tăng cường chia sẻ và dùng chung, tăng cường cả các chương trình liên kết với nước ngoài, tăng cường chia sẻ doanh nghiệp về chỗ thực tập, thực hành, đóng góp. Hệ thống công - tư cùng đồng hành. Doanh nghiệp tăng cường đặt hàng để đào tạo chắc chắn ngay từ đầu, tránh việc phải đào tạo lại.

Ông Hoàng Minh Sơn - Thứ trưởng Bộ GD&ĐT cho rằng, sự thiếu hụt nguồn nhân lực chất lượng cao, nhất là trong các lĩnh vực công nghệ cao đang là một điểm nghẽn lớn hiện nay trong thu hút các tập đoàn công nghệ lớn chuyển dịch địa điểm đầu tư nghiên cứu, phát triển và sản xuất sang Việt Nam.

Công nghiệp bán dẫn, vi mạch là một ngành có tiềm năng rất lớn trong tương lai về nhu cầu nhân lực trình độ cao, chất lượng cao. Cũng như nhiều ngành công nghệ cao khác, ngành công nghiệp bán dẫn đòi hỏi mức đầu tư cao và đặt ra yêu cầu về nguồn nhân lực sẵn có.

Ông Sơn cho biết Bộ Giáo dục và Đào tạo đang xây dựng kế hoạch hành động trong toàn ngành để thúc đẩy triển khai đào tạo, gia tăng nhanh số lượng và chất lượng nguồn nhân lực chất lượng cao trong lĩnh vực công nghệ bán dẫn, nhất là kỹ sư thiết kế vi mạch.

10 năm tới, cần 5 vạn lao động ngành chip bán dẫn

Theo đánh giá của các chuyên gia, tổng nhu cầu nhân lực trong lĩnh vực này trong 5 năm tới khoảng 20.000 và 10 năm tới khoảng 50.000 lao động từ trình độ đại học trở lên.

PGS.TS Nguyễn Đức Minh, Đại học Bách khoa Hà Nội, cho hay hiện Việt Nam có 5.000 kỹ sư, nhu cầu mỗi năm tăng 10-15%. Trong đó chủ yếu là kỹ sư thiết kế (vật lý, layout), kiểm thử (DV), số tốt nghiệp sau đại học chiếm ít nhất 30% (bao gồm cả kỹ sư bậc 7, thạc sĩ, tiến sĩ).

Theo báo cáo của Bộ GD&ĐT, Việt Nam đã có chính sách, truyền thông khuyến khích các cơ sở giáo dục đại học mở rộng, phát triển các ngành đào tạo STEM, trong đó tập trung vào các ngành thuộc lĩnh vực công nghệ thông tin - truyền thông (ICT), các ngành phục vụ nhân lực Cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 - AI, Big Data,… Trong giai đoạn 2019 - 2022, số tuyển mới sinh viên đại học khối STEM tăng trung bình 10% mỗi năm, cao hơn so với mức tăng trưởng chung 6,5%. Ba lĩnh vực có mức tăng trưởng trung bình hàng năm mạnh nhất là Máy tính và công nghệ thông tin (17,1%), Công nghệ kỹ thuật (10,6%).

Các trường đại học kỹ thuật công nghệ hàng đầu của Việt Nam đã tương đối sẵn sàng về năng lực đào tạo đáp ứng yêu cầu về nhân lực trong lĩnh vực bán dẫn - vi mạch: Nhân lực về nghiên cứu, phát triển và sản xuất vật liệu bán dẫn: có các ngành đào tạo về hóa học, vật lý, vật liệu…; Nhân lực về thiết kế và sản xuất vi mạch: các ngành đào tạo phù hợp nhất là kỹ thuật điện tử, điện tử-viễn thông; các ngành gần bao gồm kỹ thuật điện, điều khiển và tự động hóa, cơ điện tử…

Theo phân tích của các chuyên gia, việc đào tạo có thể tuyển mới đào tạo từ đầu hoặc sinh viên học các ngành gần có thể chuyển đổi để học chuyên sâu trong 1-2 năm cuối; hoặc kỹ sư đã tốt nghiệp các ngành gần có thể học bổ sung các khóa đào tạo từ vài tháng tới 1-2 năm để đáp ứng được yêu cầu của lĩnh vực bán dẫn - vi mạch.

Tuy nhiên do thị trường lao động về lĩnh vực bán dẫn - vi mạch mới manh nha hình thành, chủ yếu ở dạng tiềm năng, thách thức lớn nhất là làm sao thu hút được sinh viên theo học các chuyên ngành này và nâng cao chất lượng đào tạo đáp ứng yêu cầu khắt khe của các doanh nghiệp Mỹ. Điều này rất cần các chính sách hỗ trợ đồng bộ, dẫn dắt từ phía nhà nước.