Hàng loạt quốc gia đang chạy đua để phát triển các thuật toán Trí tuệ nhân tạo của riêng họ. Trong khi đó, Nhật Bản dường như đã hụt hơi trong cuộc đua này.
AI tạo sinh đã trở thành chủ đề nóng nhất trong ngành công nghệ kể từ khi OpenAI ra mắt chatbot ChatGPT. Theo nghiên cứu của Goldman Sachs, những đột phá về trí tuệ nhân tạo có tiềm năng thúc đẩy mức tăng 7% GDP toàn cầu, tương đương gần 7 nghìn tỉ USD, trong thập kỷ tới.
Chìa khóa để phát triển AI tạo sinh là các mô hình ngôn ngữ lớn làm nền tảng cho ChatGPT, Baidu và Ernie Bot, có khả năng xử lý các tập dữ liệu khổng lồ để tạo những văn bản mới dựa trên đó. Noriyuki Kojima, đồng sáng lập công ty khởi nghiệp LLM Nhật Bản Kotoba Technology cho biết, Nhật Bản hiện đang đi sau Mỹ, Trung Quốc và EU trong việc phát triển các thuật toán này.
Các tổ chức Trung Quốc, bao gồm gã khổng lồ công nghệ Alibaba và Tencent, đã ra mắt ít nhất 79 LLM trong nước trong vòng ba năm qua. Kojima cho biết các tập đoàn lớn của Hoa Kỳ như OpenAI, Microsoft, Google và Meta đóng một vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy các tiến bộ LLM của đất nước.
Nhật Bản tụt hậu về trí tuệ nhân tạo
Kojima cho biết: “Sự hụt hơi của Nhật Bản trong lĩnh vực AI tạo sinh phần lớn bắt nguồn từ hàng loạt thiếu sót trong lĩnh vực học sâu và phát triển phần mềm".
Công nghệ học sâu đòi hỏi cộng đồng kỹ sư phần mềm vững mạnh để phát triển cơ sở hạ tầng và ứng dụng cần thiết. Tuy nhiên, Nhật Bản đối mặt với tình trạng thiếu hụt gần 790.000 lập trình viên vào năm 2030, theo số liệu của Bộ Thương mại và Công nghiệp Nhật Bản. Nước này hiện xếp thứ 28 trong tổng số 63 quốc gia về năng lực am hiểu công nghệ.
Nhật Bản cũng phải đối mặt với những thách thức về phần cứng vì các LLM cần được đào tạo bằng các siêu máy tính AI như của IBM, Vela và hệ thống được lưu trữ Azure của Microsoft. Tuy nhiên, hiện tại không có công ty tư nhân nào ở Nhật Bản sở hữu “cỗ máy đẳng cấp thế giới” của riêng mình, theo Nikkei Asia.
"Các siêu máy tính do chính phủ kiểm soát như Fugaku đang nắm giữ chìa khóa theo đuổi LLM. Quyền truy cập chúng đóng vai trò xương sống với phát triển LLM và hiện là nút nghẽn cổ chai đáng kể nhất trong quy trình", Kojima nhận xét.
Viện Công nghệ Tokyo và Đại học Tohoku có kế hoạch sử dụng Fugaku để phát triển LLM chủ yếu dựa trên dữ liệu của Nhật Bản với sự hợp tác của các nhà phát triển siêu máy tính Fujitsu và Riken.
Fujitsu cho biết thêm, các tổ chức có kế hoạch công bố kết quả nghiên cứu của họ vào năm 2024 để giúp các nhà nghiên cứu và kỹ sư Nhật Bản khác phát triển LLM.
Chính phủ Nhật Bản cũng sẽ đầu tư 6,8 tỉ yên (48,2 triệu USD), để xây dựng một siêu máy tính mới ở Hokkaido, sẽ bắt đầu hoạt động vào đầu năm tới. Nikkei Asia cho biết siêu máy tính sẽ chuyên về đào tạo LLM để thúc đẩy sự phát triển AI tạo sinh của Nhật Bản.
Vào tháng 4, Thủ tướng Nhật Bản Fumio Kishida cho biết nước này ủng hộ việc sử dụng công nghệ AI tạo sinh trong công nghiệp. Nhận xét của Kishida được đưa ra cuộc gặp của ông với Giám đốc điều hành OpenAI Sam Altman, người cho biết công ty đang tìm cách mở văn phòng tại Nhật Bản.
Các công ty Nhật Bản theo đuổi AI tạo sinh
Các công ty công nghệ lớn cũng đã tham gia vào cuộc cạnh tranh để nâng cao vị thế của Nhật Bản về trí tuệ nhân tạo.
Vào tháng 6, bộ phận di động của SoftBank cho biết họ có kế hoạch phát triển nền tảng AI của riêng mình.
CEO SoftBank Masayoshi Son nói họ sẽ "chuyển từ thế phòng thủ sang tiến công" và đẩy mạnh tập trung vào AI. "Chúng tôi muốn giữ vị trí dẫn đầu trong cách mạng AI", ông nói trong đại hội cổ đông thường niên.
Tập đoàn SoftBank đã bán 85% cổ phần của mình trong SB Energy cho Toyota Tsusho vào tháng 4 và gần đây đã đồng ý bán 90% cổ phần của mình trong Fortress Investment Group, nhà quản lý đầu tư Hoa Kỳ. Việc cắt giảm các khoản đầu tư không cần thiết SoftBank cho phép công ty tập trung phần lớn vào AI thông qua đơn vị đầu tư vốn mạo hiểm Vision Fund.
Công ty thiết kế chip ARM thuộc sở hữu của SoftBank cũng chuẩn bị kế hoạch niêm yết IPO tại Hoa Kỳ vào cuối năm nay. Amir Anvarzadeh, chiến lược gia thị trường chứng khoán Nhật Bản tại Asymmetric Advisors, cho biết: “Cho đến nay, đây sẽ là vụ IPO lớn nhất trên toàn thế giới".
Đợt IPO sắp tới sẽ cung cấp một khoản tiền khổng lồ để tăng vốn tại SoftBank, công ty đã báo cáo khoản lỗ kỷ lục 4,3 nghìn tỉ yên trong năm 2022.
ARM dự kiến thu về 8-10 tỉ USD trong đợt IPO, nhưng con số có thể lên 50-60 tỉ USD do nhu cầu chip bán dẫn đang tăng mạnh. "Mức tiền tương đương 85% giá trị thị trường của SoftBank, giúp cổ phiếu của họ tăng giá, nhưng điều này sẽ không bảo đảm thành công cho nỗ lực đầu tư vào AI của họ. SoftBank sẽ khó thay đổi tình hình hiện nay, họ không phải đấng cứu tinh với ngành AI Nhật Bản", Anvaradeh cảnh báo.
Công ty viễn thông Nhật Bản NTT cũng đã công bố kế hoạch phát triển LLM của riêng mình trong năm nay, nhằm tạo ra một dịch vụ “dễ sử dụng và hiệu quả” cho các tập đoàn. NTT cho biết họ sẽ rót 8 nghìn tỉ yên trong 5 năm tới vào các lĩnh vực tăng trưởng như trung tâm dữ liệu và AI, tăng 50% so với mức đầu tư trước đó.
Phương tiện truyền thông địa phương đưa tin rằng công ty quảng cáo kỹ thuật số CyberAgent cũng đã phát hành một LLM vào tháng 5 cho phép các công ty tạo ra chatbot AI cho riêng mình. Công ty cho biết đây là một trong số ít “mô hình chuyên về ngôn ngữ và văn hóa Nhật Bản”.
Mặc dù vẫn chưa bắt kịp trong lĩnh vực trí tuệ nhân tạo, nhưng Nhật Bản đang có bước tiến đầu tiên với sự nỗ lực của các công ty tư nhân. Kojima cho biết khi “cơ sở hạ tầng mạnh mẽ” được thiết lập, những thách thức kỹ thuật còn lại có thể sẽ được “giảm thiểu đáng kể” bằng cách sử dụng phần mềm nguồn mở và dữ liệu từ những người tiên phong trước đó.
Dù vậy, Kojima cho rằng các công ty tham gia lĩnh vực này nên chuẩn bị đón nhận sự cạnh tranh trong dài hạn. Phát triển LLM đòi hỏi nguồn lực lớn và đội ngũ lao động trình độ cao, am hiểu cả về xử lý ngôn ngữ tự nhiên và tính năng hiệu suất cao.
Quy định AI tại Nhật Bản
Nỗ lực phát triển AI tạo sinh của doanh nghiệp Nhật Bản trùng khớp với quan điểm tích cực trong ứng dụng AI ở nhiều lĩnh vực khác. Một cuộc khảo sát của Teikoku Databank cho thấy hơn 60% công ty ở Nhật Bản có thái độ tích cực đối với việc sử dụng AI tạo sinh trong hoạt động của họ, 9,1% công ty trả lời khảo sát đã áp dụng công nghệ này.
Hitachi đã thành lập một trung tâm AI tạo sinh để thúc đẩy việc sử dụng công nghệ một cách an toàn và hiệu quả. Tập đoàn cho biết, với chuyên môn của các nhà khoa học dữ liệu, nhà nghiên cứu AI và các chuyên gia có liên quan, trung tâm sẽ xây dựng các hướng dẫn để giảm thiểu rủi ro của AI tạo sinh.
Chánh văn phòng Nội các Hirokazu Matsuno cho biết Nhật Bản thậm chí sẽ xem xét việc chính phủ áp dụng công nghệ AI như ChatGPT, với điều kiện các vấn đề về an ninh mạng và quyền riêng tư được giải quyết.
Hiroki Habuka, giáo sư tại Trường Luật thuộc Đại học Kyoto, cho rằng chính phủ Nhật Bản cần xây dựng bộ quy tắc mềm về phương thức sử dụng AI tạo sinh, cũng như đánh giá những quy định nghiêm khắc để đối phó với các mối đe dọa cụ thể.
Giáo sư cho biết: “Hoạt động ứng dụng có thể trở nên rời rạc, kém hiệu quả nếu không có bộ quy tắc rõ ràng cho doanh nghiệp về những gì nên làm khi sử dụng AI tạo sinh".
Theo CNBC
