Căn bệnh đậu mùa khỉ, đặt tên như vậy do lần đầu được phát hiện trên một con khỉ, có liên quan một loại virus đậu mùa có thể gây chết người đã bị xóa sổ từ năm 1980, nhưng ít nguy hiểm hơn nhiều. Chủng virus này hiện đang lây lan bên ngoài châu Phi, là dạng nhẹ hơn của 2 phiên bản đã từng được con người biết đến.
Trong lúc đậu mùa khỉ đang lây lan khắp toàn cầu, làm dấy lên làn sóng tiêm vaccine, chúng ta hãy nhìn lại quá trình lan ra toàn cầu của nó kể từ lần đầu tiên được phát hiện ở châu Phi vào những năm 1970.
Năm 1970: Ca nhiễm đầu tiên ở người
Ca đậu mùa khỉ xuất hiện trên người lần đầu tiên được xác nhận vào năm 1970 ở Zaire (giờ thuộc CH dân chủ Congo), và bệnh nhân là một cậu bé 9 tuổi.
Nó nhanh chóng trở thành một dịch bệnh địa phương ở các khu vực rừng mưa nhiệt đới ở Trung Phi và Tây Phi, nơi có 11 quốc gia báo cáo có trường hợp nhiễm.
Virus này lây truyền thông qua tiếp xúc gần với động vật nhiễm bệnh, chủ yếu là loài gặm nhấm (rodents), hoặc con người.
Năm 2003: Đợt bùng phát dịch đầu tiên bên ngoài châu Phi
Vào tháng 6/2003, dịch bệnh này xuất hiện ở nước Mỹ, và cũng đánh dấu lần đầu tiên virus đậu mùa khỉ xuất hiện ở bên ngoài châu Phi. Người ta tin rằng dịch bệnh lây lan là do các cá thể thú gặm nhấm, từ Ghana nhập vào Mỹ, đã lây bệnh cho chó đồng cỏ.
Trung tâm Kiểm soát và Ngăn ngừa dịch bệnh (CDC) Mỹ báo cáo 87 ca nhiễm, nhưng không có trường hợp tử vong nào.
Năm 2017: Dịch bùng phát ở Nigeria
Năm 2017 đánh dấu một đợt bùng phát dịch đậu mùa khỉ lớn ở Nigeria, trong đó có hơn 200 ca nhiễm được xác nhận và tỷ lệ tử vong là khoảng 3%, theo dữ liệu của WHO.
Trong 5 năm sau đó, một số ca nhiễm lác đác được báo cáo trên phạm vi toàn cầu, chủ yếu là ở những du khách từ Nigeria di chuyển sang Anh, Israel, Singapore và Mỹ.
 |
Tháng 5/2022: Số ca nhiễm bên ngoài châu Phi tăng mạnh
Trong tháng 5 năm nay, hàng loạt ca nhiễm đậu mùa khỉ được phát hiện ở các nước bên ngoài châu Phi, và đáng chú ý là ở những người chưa từng di chuyển tới khu vực này. Phần lớn những ca nhiễm bệnh này là đàn ông đồng tính.
Châu Âu hiện là tâm điểm của đợt bùng phát dịch mới.
Tính đến ngày 20/5, Anh ghi nhận khoảng 20 trường hợp, chủ yếu là đàn ông đồng tính.
Cùng thời điểm, WHO công bố 80 ca nhiễm trên thế giới, bao gồm ở Australia, Bỉ, Canada, Pháp, Đức, Italy, Bồ Đào Nha, Tây Ban Nha và Thụy Điển.
Cuối tháng 5: Bắt đầu tiêm vaccine
Ngày 23/5, Mỹ cho hay họ đang chuẩn bị chiến dịch tiêm vaccine ngừa đậu mùa, có hiệu quả với đậu mùa khỉ, đối với những người từng tiếp xúc gần với người nhiễm.
3 ngày sau, Liên minh châu Âu (EU) cho hay họ cũng đang chuẩn bị cho việc mua sắm tập trung các loại vaccine ngừa đậu mùa khỉ, như cách đã từng làm đối với Covid-19.
Tháng 6: Hơn 1.000 ca nhiễm
Đầu tháng 6 năm nay, Tổng Giám đốc WHO Tedros Adhanom Ghebreyesus nói rằng có hơn 1.000 ca nhiễm đậu mùa khỉ được 29 quốc gia trên thế giới – những nơi hiếm thấy loại virus này – báo cáo với tổ chức.
Ngày 21/6, Anh tuyên bố kế hoạch tiêm vaccine đối với những người đàn ông đồng tính và người lưỡng tính có nhiều đối tác tình dục.
Các chuyên gia của WHO đã tổ chức cuộc họp vào ngày 23/6 để thảo luận về mối đe dọa này, nhưng đi đến quyết định rằng đậu mùa khỉ không gây ra tình trạng khẩn cấp y tế toàn cầu.
 |
Đậu mùa khỉ liên quan tới virus đậu mùa từng bị xóa sổ trong thập kỷ 80, nhưng ít nghiêm trọng hơn (Ảnh: StraitTimes) |
Tháng 7: Hơn 14.000 ca nhiễm ở 70 nước
Vào ngày 8/7, giới chức y tế ở Pháp bắt đầu kế hoạch tiêm chủng ngừa đậu mùa khỉ cho những người thuộc diện rủi ro, bao gồm đàn ông đồng tính, người chuyển giới, và người hành nghề mại dâm.
Ngày 14/7, CDC Mỹ báo cáo hơn 11.000 ca nhiễm đậu mùa khỉ ở khoảng 60 quốc gia, nơi mà trước đây virus này chưa từng xuất hiện. Phần lớn số ca nhiễm này là ở châu Âu, Mỹ và Canada.
Số ca nhiễm ở thành phố New York đã tăng gần gấp đôi trong vòng dưới 1 tuần lễ, lên tới vài trăm người.
Ngày 20/7, ông Tedros thông báo rằng gần 14.000 ca nhiễm virus đậu mùa khỉ đã được báo cáo cho tổ chức WHO trong năm nay, người nhiễm có mặt ở 70 quốc gia, trong đó có 5 trường hợp tử vong, tất cả đều ở châu Phi.
Ông cho hay, có 6 quốc gia báo cáo về những ca nhiễm đầu tiên trong tuần trước, trong khi một số nước gặp khó khăn trong tiếp cận với vaccine và không đủ khả năng chẩn đoán, khiến cho dịch bệnh khó được theo dõi và kiểm soát.
WHO đã phải tổ chức một cuộc họp chuyên gia khác vào ngày 21/7 để quyết định xem có tuyên bố tình trạng khẩn cấp toàn cầu hay không.
Và đến ngày thứ Bảy 23/7, ông Tedros tuyên bố rằng đợt bùng phát dịch đậu mùa khỉ đã là “tình trạng khẩn cấp về sức khỏe cộng đồng toàn cầu – a public health emergency of international concern".
Nguồn: StraitTimes
