Tổng thống Mỹ Donald Trump đã gặp Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky hôm Chủ nhật vừa qua và cho biết hai bên “có thể đã rất gần” một thỏa thuận nhằm chấm dứt chiến tranh với Nga.
Tuy nhiên, cả hai hầu như không đưa ra chi tiết cụ thể về cách giải quyết những vấn đề gai góc nhất giữa các bên tham chiến, đặc biệt là nhượng bộ lãnh thổ và bảo đảm an ninh cho Ukraine.
Dưới đây là những điểm bế tắc chính sau nhiều tuần ngoại giao căng thẳng.
Tranh chấp lãnh thổ
Nga, quốc gia phát động chiến dịch quân sự tại Ukraine vào tháng 2/2022, hiện kiểm soát khoảng 116.000 km², tương đương 19,2% lãnh thổ Ukraine.
Con số này cao hơn khoảng 1,2% so với 3 năm trước, theo các bản đồ mà những bên thân Ukraine đưa ra. Lực lượng Nga đã tiến quân trong năm 2025 với tốc độ nhanh nhất kể từ năm 2022.
Nga tuyên bố Crimea (sáp nhập năm 2014), cùng các vùng Donetsk và Luhansk (hợp thành Donbass), cộng với Zaporizhzhia và Kherson, hiện đã là lãnh thổ hợp pháp của Nga. Tuy nhiên, Ukraine và các nước phương Tây coi các vụ sáp nhập này là bất hợp pháp.
Dù vậy, Nga vẫn chưa đạt được mục tiêu chính là kiểm soát toàn bộ Donbass. Hôm 29/12, Moscow tiếp tục yêu cầu Ukraine rút quân khỏi phần lãnh thổ ở Donetsk mà Kiev vẫn kiểm soát, khoảng 5.000 km², nếu muốn có hòa bình.
Điện Kremlin cảnh báo rằng nếu Kiev không đạt được thỏa thuận, Ukraine sẽ mất thêm lãnh thổ.
Ukraine bác bỏ hoàn toàn việc nhượng bộ các vùng đất mà họ đã phòng thủ gần 4 năm qua, khẳng định mong muốn ngừng giao tranh dọc theo các tuyến mặt trận hiện tại.
Cả ông Trump và ông Zelensky hôm Chủ nhật đều nói rằng tương lai của Donbass chưa được quyết định, dù Tổng thống Mỹ cho rằng các cuộc thảo luận đang “đi đúng hướng”.
Trong kế hoạch hòa bình ban đầu gồm 28 điểm, Mỹ – nhằm tìm kiếm thỏa hiệp – từng đề xuất thành lập khu kinh tế tự do nếu Ukraine rời khỏi khu vực này, song cơ chế vận hành trên thực tế vẫn chưa rõ ràng.
Nga hiện cũng chưa kiểm soát toàn bộ Zaporizhzhia và Kherson, đồng thời chiếm các phần nhỏ ở các vùng Kharkov, Sumy, Mykolaiv và Dnipropetrovsk.
Tờ Kommersant của Nga đưa tin Tổng thống Vladimir Putin có thể cân nhắc hoán đổi một số vùng lãnh thổ khác mà Nga kiểm soát để đổi lấy toàn bộ Donbass.
Các bảo đảm an ninh sẽ được thực thi ra sao?
Ukraine, vốn cảnh giác trước những cam kết an ninh từng thất bại trong quá khứ, cho rằng nước này cần các bảo đảm an ninh mạnh mẽ để ngăn chặn một cuộc tấn công mới từ Nga.
Ông Zelensky cho biết hôm 29/12 rằng dự thảo khung thỏa thuận hòa bình vạch ra bảo đảm an ninh của Mỹ dành cho Ukraine trong 15 năm, đồng thời ông đã đề nghị Tổng thống Trump xem xét thời hạn lên tới 50 năm.
Ông Trump muốn châu Âu gánh phần lớn trách nhiệm bảo đảm an ninh, dù có sự hậu thuẫn của Mỹ, nhưng hình thức cụ thể vẫn chưa được xác định. Nga, chẳng hạn, đã tuyên bố không chấp nhận bất kỳ sự hiện diện quân đội nước ngoài nào trên lãnh thổ Ukraine.
Nga cũng yêu cầu giới hạn quy mô quân đội Ukraine, bảo vệ người nói tiếng Nga và tín đồ Chính thống giáo tại Ukraine, đồng thời khẳng định Ukraine phải giữ vị thế trung lập.
Kiev cho rằng quyền của người nói tiếng Nga đã được bảo vệ và Ukraine tuân thủ luật pháp EU. Theo đề xuất hòa bình 20 điểm của Ukraine, nước này sẽ duy trì quân đội ở mức 800.000 binh sĩ, tương đương như hiện nay.
Vấn đề về NATO
Một trong những yêu cầu cốt lõi của ông Putin để chấm dứt chiến tranh là phương Tây phải cam kết bằng văn bản chấm dứt mở rộng NATO về phía Đông.
Các đề xuất hòa bình ban đầu của Mỹ bao gồm điều khoản NATO sẽ không mở rộng thêm, Ukraine sẽ ghi vào Hiến pháp việc không gia nhập NATO, và NATO cũng sẽ đưa điều khoản không kết nạp Ukraine trong tương lai vào điều lệ.
Đổi lại, Ukraine sẽ được tiếp cận ưu đãi ngắn hạn với thị trường châu Âu trong khi hồ sơ gia nhập Liên minh châu Âu được xem xét.
Trong khung đề xuất của Ukraine, Mỹ, NATO và các nước châu Âu sẽ cung cấp các bảo đảm an ninh cho Ukraine tương tự Điều 5 – điều khoản phòng thủ tập thể của NATO.
Tiền bạc và tài sản Nga bị đóng băng
Theo các đề xuất ban đầu của Mỹ, Nga – hiện đang chịu trừng phạt – sẽ được tái hòa nhập vào nền kinh tế toàn cầu và có thể quay lại nhóm G8.
Mỹ cũng đề xuất ký kết thỏa thuận dài hạn với Nga về phát triển năng lượng, tài nguyên thiên nhiên, hạ tầng, trí tuệ nhân tạo, trung tâm dữ liệu, khai thác đất hiếm tại Bắc Cực, cùng các cơ hội hợp tác doanh nghiệp khác.
Tháng 12, các lãnh đạo EU quyết định vay vốn để cho Ukraine vay 90 tỷ euro nhằm tài trợ quốc phòng trong hai năm tới, nhưng không sử dụng tài sản Nga bị phong tỏa, do còn nhiều bất đồng nội bộ.
Hạt nhân, bầu cử và kinh doanh
Các bước tiến hòa bình có thể bao gồm việc Nga và Mỹ khôi phục đàm phán kiểm soát vũ khí hạt nhân chiến lược.
Tương lai của nhà máy điện hạt nhân Zaporizhzhia, nằm trên lãnh thổ Ukraine nhưng do Nga kiểm soát, vẫn chưa rõ ràng.
Truyền thông cũng đưa tin Nga có thể đề nghị các công ty Mỹ tham gia khai thác tài nguyên thiên nhiên của nước này.
Washington đã nêu ý tưởng tổ chức bầu cử tại Ukraine. Tổng thống Putin cho rằng ban lãnh đạo Kiev đã mất tính chính danh vì không tổ chức bầu cử sau khi nhiệm kỳ của ông Zelensky kết thúc. Kiev phản bác, khẳng định không thể tổ chức bầu cử khi đất nước đang trong tình trạng thiết quân luật và chiến tranh.
Theo Reuters
