Ngày 20/9, sau Bộ Thương mại và Phòng Thương mại Trung Quốc-Châu Âu, Hiệp hội Vận tải Hành khách Trung Quốc cũng ra văn bản phản đối kịch liệt cuộc điều tra chống trợ cấp do EU đưa ra.
Các tài liệu từ hội nghị thượng đỉnh EU dự kiến tổ chức vào ngày 5/10 cũng cho thấy khối này đang xem xét thực hiện các biện pháp mạnh mẽ nhằm giảm sự phụ thuộc vào Trung Quốc trong lĩnh vực pin lithium và pin nhiên liệu. Khi Phó Chủ tịch điều hành Ủy ban Châu Âu Valdis Dombrovskis đến thăm Thượng Hải hôm 23/9, ông đã khẳng định lập trường cũ mà không đưa ra tín hiệu tích cực nào.
EU mở cuộc điều tra chống trợ cấp
Cuộc điều tra chống trợ cấp của EU đối với xe điện (EV) Trung Quốc lần đầu được đề cập trong bài phát biểu do Chủ tịch Ủy ban châu Âu von der Leyen đọc trước Nghị viện châu Âu ngày 13/9.
Bà von der Leyen nói trong bài phát biểu: "Châu Âu sẽ duy trì ưu thế cạnh tranh bằng mọi giá để bảo vệ các công ty châu Âu khỏi sự cạnh tranh không lành mạnh. Thị trường thế giới hiện tràn ngập ô tô điện giá rẻ của Trung Quốc và giá của những chiếc ô tô này được quyết định bởi sự trợ cấp quốc gia quy mô lớn, làm biến dạng thị trường của chúng ta; châu Âu mở cửa cho cạnh tranh, nhưng không bao gồm một cuộc đua xuống đáy”.
Còn Phó Chủ tịch điều hành Ủy ban châu Âu kiêm Ủy viên Thương mại EU Dombrovskis nói khi tham dự Diễn đàn doanh nghiệp Thượng Hải ngày 23/9: "EU không có ý định tách khỏi Trung Quốc, nhưng cần tự bảo vệ mình khi sự cởi mở của EU bị lạm dụng".
Xe điện Trung Quốc đối mặt thách thức mới
Mặc dù bà von der Leyen và ông Dombrovskis không nói rõ chi tiết về cuộc điều tra chống trợ cấp, nhưng ông Dombrovskis nói trong một cuộc phỏng vấn với Reuters rằng "EU đã thực hiện nhiều công việc kỹ thuật", có nghĩa rằng EU đã thực sự đưa ra các quyết định sơ bộ. Mục đích chính của việc mở cuộc điều tra là hoàn thiện quy trình pháp lý, sử dụng kết quả điều tra để thúc đẩy Nghị viện châu Âu và Hội đồng châu Âu thông qua mức thuế trừng phạt đối với EV Trung Quốc.
Theo thông lệ điều tra chống bán phá giá và chống trợ cấp trước đây của EU và "Quy định về nước ngoài trợ giá làm biến dạng thị trường nội bộ EU" mới được thực thi trong năm nay, EU có quyền điều tra hành vi trợ cấp trong 10 năm qua. Trước đó, việc điều tra về hành vi trợ cấp được giới hạn trong khoảng thời gian 5 năm. Điều này có nghĩa rằng hoạt động của các nhà sản xuất EV Trung Quốc từ năm 2018 sẽ thuộc phạm vi điều tra của EU.
Điều cần đặc biệt lưu ý là ngay cả khi không tính đến quốc gia và địa phương trợ cấp, các nhà sản xuất EV Trung Quốc sẽ vô cùng khó khăn để vượt qua cuộc điều tra chống trợ cấp của EU.
Không giống như các cuộc điều tra chống trợ cấp và chống bán phá giá có hiệu lực trong khuôn khổ của Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO), chủ yếu tập trung vào trợ cấp hành chính, phạm vi điều tra của EU bao gồm cả ưu đãi thuế, cho vay với lãi suất thấp.
Theo khảo sát của Trung tâm Nghiên cứu Mercator Trung Quốc ở Berlin, các ngân hàng nhà nước Trung Quốc hỗ trợ các công ty EV Trung Quốc dưới hình thức cho vay lãi suất thấp, chính quyền địa phương cung cấp đất với giá thấp hơn so với thị trường và các công ty liên quan nhận được nguyên liệu thô giá rẻ và các gói thầu ưu đãi của chính phủ, sẽ trở thành trọng điểm điều tra của EU.
Kết luận điều tra chống trợ cấp của EU sẽ được công bố trong vòng 15 tháng và không muộn hơn 18 tháng. Trong thời gian này, EU sẽ duy trì liên lạc chặt chẽ với các công ty liên quan. Nếu kết quả điều tra cuối cùng bất lợi cho các nhà sản xuất EV Trung Quốc, họ rất có thể sẽ phải đối mặt với mức thuế trừng phạt, dự kiến từ 15% đến 20%. Con số 20% cũng phù hợp với điều mà một quan chức EU giấu tên cho biết trong một cuộc phỏng vấn rằng “giá EV Trung Quốc rẻ hơn khoảng 20% so với EV sản xuất tại châu Âu”.
Mức thuế hiện tại của EU đối với EV Trung Quốc và EV từ các quốc gia khác là 10%, riêng Na Uy miễn thuế. Ngay cả sau khi EU áp dụng mức thuế bổ sung, mức thuế này vẫn thấp hơn mức thuế 27,5% mà Mỹ áp đặt đối với EV Trung Quốc.
Phản ứng gay gắt từ Trung Quốc
Trung Quốc đã đưa ra phản ứng gay gắt đối với cuộc điều tra của EU. Nhiều hiệp hội, bộ ngành, trong đó có Bộ Thương mại, Phòng Thương mại Trung Quốc-Châu Âu, Hiệp hội Vận tải Hành khách, đều tỏ rõ sự bất bình trước hành động của EU
Phòng Thương mại Trung Quốc-Châu Âu bày tỏ quan ngại và cho rằng EU nên có cái nhìn khách quan về sự phát triển của ngành EV Trung Quốc, thay vì tùy tiện sử dụng các công cụ kinh tế và thương mại để ngăn chặn hoặc tăng chi phí phát triển và kinh doanh sản phẩm EV Trung Quốc ở châu Âu. Việc mở cửa thị trường châu Âu cần được thể hiện bằng những hành động cụ thể và phải mang lại cho các công ty nước ngoài một môi trường kinh doanh công bằng, bình đẳng và không phân biệt đối xử. Việc loại trừ các sản phẩm chỉ vì xuất xứ của chúng sẽ vi phạm các cam kết của EU khi gia nhập WTO.
Ngày 14/9, người phát ngôn Bộ Thương mại Trung Quốc cho rằng các biện pháp điều tra do EU đưa ra thực chất là để bảo vệ ngành công nghiệp của họ dưới danh nghĩa “cạnh tranh công bằng”, rõ ràng là chủ nghĩa bảo hộ mậu dịch, làm biến dạng chuỗi cung ứng và công nghiệp ô tô toàn cầu, trong đó có châu Âu,và sẽ tác động tiêu cực đến quan hệ kinh tế, thương mại Trung Quốc-EU.
Ngày 20/9 Hiệp hội Xe khách Trung Quốc ra tuyên bố kiên quyết phản đối đánh giá của EU về xuất khẩu EV của Trung Quốc, nói rằng không phải do các doanh nghiệp nhận được trợ cấp lớn của nhà nước mà vì chuỗi công nghiệp của Trung Quốc có tính cạnh tranh cao trên thị trường, đồng thời kêu gọi EU nên có cái nhìn khách quan.
Tình thế khó đảo ngược
Mặc dù về mặt lý thuyết EU và Trung Quốc có thể đạt được thỏa thuận về vấn đề EV, nhưng nhìn chung khả năng này rất mong manh.
Dựa trên bối cảnh, có thể thấy, cuộc điều tra chống trợ cấp này được tiến hành trong khuôn khổ “Chính sách xanh mới của EU”. Trong phát biểu của mình, bà von der Leyen đề cập EU sẽ thúc đẩy các chính sách công nghiệp tích cực trong suốt quá trình chuyển đổi xanh, từ năng lượng gió đến công nghiệp thép, từ pin điện đến EV ở EU.
Cuộc điều tra chống trợ cấp cũng nhận được sự ủng hộ của các nước thành viên. Sự phản đối hiện nay chủ yếu đến từ ngành công nghiệp ô tô Đức, vốn phụ thuộc sâu sắc vào thị trường Trung Quốc. Xét về góc độ chính trị của EU và các quốc gia thành viên, không có sự phản đối nào đối với việc Ủy ban châu Âu mở cuộc điều tra.
Triển vọng của xe điện Trung Quốc tại châu Âu
Nhìn chung, EV sản xuất tại Trung Quốc và xuất khẩu sang châu Âu đã có chỗ đứng nhất định, thậm chí có thể chiếm 1/4 thị trường, tuy nhiên thành tích của các thương hiệu nội địa Trung Quốc tại thị trường châu Âu chưa được như kỳ vọng.
Theo số liệu từ Hiệp hội Xe khách Trung Quốc, năm 2022, thị trường châu Âu chiếm 26,2% tổng lượng ô tô xuất khẩu của Trung Quốc và gần một nửa tổng lượng xuất khẩu EV của Trung Quốc, đạt khoảng 300.000 chiếc, chiếm 12% thị phần. Con số này tiếp tục tăng lên khoảng 350.000 xe và chiếm khoảng 1/4 thị phần trong nửa đầu năm 2023.
Dữ liệu từ Hiệp hội các nhà sản xuất ô tô châu Âu (ACEA) cũng cho thấy trong năm 2022 EU đã nhập khẩu khoảng 500.000 xe du lịch từ Trung Quốc, 63% trong số đó là EV.
Theo dữ liệu từ Công ty tư vấn xe hơi Inovev, 8% số EV bán ra ở châu Âu năm nay được sản xuất tại Trung Quốc, tăng so với 6% năm ngoái và 4% năm 2021. Ủy ban châu Âu ước tính vào năm 2025, EV Trung Quốc sẽ chiếm hơn 15% thị trường châu Âu.
Tuy nhiên, theo số liệu do EU công bố, hơn 40% lượng EV của Trung Quốc xuất khẩu sang EU đến từ nhà máy Thượng Hải của Tesla, 60% còn lại chủ yếu tập trung ở các thương hiệu châu Âu sản xuất tại Trung Quốc, bao gồm MG, Polestar, Dacia...
Theo ACEA, sau khi loại trừ Tesla, EV do Trung Quốc sản xuất chỉ chiếm khoảng 3,7% thị trường châu Âu, bước nhảy vọt so với mức 0,4% năm 2019, nhưng trên thực tế lại có tác động tiêu cực rất hạn chế đến thị trường châu Âu, không bằng 6,1% thị phần EV của châu Âu tại Trung Quốc.
BYD kêu gọi các thương hiệu EV Trung Quốc vươn ra thế giới và "lật đổ các huyền thoại cũ"
"Ông lớn" điện lực Thái Lan sắp bắt tay với Trung Quốc xây dựng nhà máy pin EV
BYD vượt mặt Tesla giành hợp đồng EV lớn tại Indonesia, tham vọng tiến vào thị trường Việt Nam
Theo Quan sát Kinh tế
