Các nhà đầu tư vào "siêu ứng dụng" của khu vực Đông Nam Á dường như đang mất dần động lực.
Grab của Singapore và GoTo của Indonesia đã dành phần lớn thập kỷ qua để tích hợp các dịch vụ tiêu dùng, từ gọi xe cho tới gọi đồ ăn, vào một ứng dụng duy nhất.
Nhà đầu tư quốc tế đã rót một số tiền lớn vào các dự án này, đánh cược vào đà tăng trưởng mạnh mẽ đến từ người tiêu dùng am hiểu công nghệ của khu vực, sau trải nghiệm của Trung Quốc với các siêu ứng dụng và nhu cầu các dịch vụ kỹ thuật số được thúc đẩy do đại dịch.
Nhưng Grab, niêm yết trên sàn Nasdaq, và GoTo, niêm yết trên sàn Jakarta, đã bị buộc phải rút lui trong 12 tháng qua, cắt giảm hàng nghìn việc làm và nhiều đơn vị kinh doanh. Giá cổ phiếu của họ giảm hơn 60% so với giá niêm yết ban đầu.
Lãi suất tăng, đánh dấu sự kết thúc của kỷ nguyên tiền rẻ và buộc các công ty "đốt tiền" phải đánh giá lại xem mô hình kinh doanh của họ có thực sự mang lại lợi nhuận hay không, theo các nhà phân tích.
“COVID đã cho GoTo và Grab đà tăng trưởng phi thường”, Angus Mackintosh, người sáng lập công ty CrossASEAN Research cho hay. “Nó làm tăng tốc độ tiếp nhận của thị trường đối với họ. Họ vẫn có một mô hình siêu ứng dụng nhưng đã phải cắt giảm nó đi rất nhiều. Họ không thể tiếp tục hoạt động theo cách mạnh mẽ như trước đây. Họ phải tạo ra lợi nhuận”.
Grab và GoTo, 2 startup lớn nhất khu vực Đông Nam Á trước khi niêm yết, lấy cảm hứng từ "cha đẻ" của các siêu ứng dụng, WeChat của Tencent. Ứng dụng của Trung Quốc hiện đang phổ biến nhất thế giới với hơn 1 tỉ người dùng, với tích hợp nhắn tin, thanh toán trực tuyến, thương mại điện tử, hội nghị trực tuyến, games, chia sẻ ảnh và nhiều chức năng khác.
Sự thành công của WeChat đã cho ra đời một cuộc cách mạng tương tự trong khu vực, từ Hàn Quốc cho đến Indonesia, nơi người tiêu dùng bất ngờ được tiếp cận với các dịch vụ trước đây không có sẵn cho họ, bao gồm cả việc cho vay đối với hàng triệu người tiêu dùng thu nhập thấp với quyền truy cập hạn chế vào các dịch vụ ngân hàng thông thường.
SoftBank, KKR, Temasek, Warburg Pincus, Microsoft, Google và Tencent nằm trong số những bên hậu thuẫn GoTo và Grab.
Cơn sốt này lên đến đỉnh điểm bằng vụ niêm yết “bom tấn” của Grab thông qua thương vụ sáp nhập trị giá 40 tỉ USD với một công ty mua lại có mục đích đặc biệt (SPAC) ở New York vào năm 2021, sự hợp tác giữa tập đoàn gọi xe Gojek và tập đoàn thương mại điện tử Tokopedia; và vụ niêm yết sau đó của công ty GoTo ở Jakarta năm 2022 với mức định giá 32 tỉ USD.
Suy yếu
Giờ đây, mô hình này – vốn dựa vào việc lôi kéo khách hàng nhờ những tính năng được trợ giá như miễn phí giao hàng, giảm giá và quà tặng nhằm thống trị các thị trường, từ Thái Lan cho tới Philippines – đối diện với sự suy yếu. Ngoài việc cắt giảm 11% nhân viên, tương đương hơn 1.000 người, trong tháng trước, Grab còn phải cắt giảm hoạt động kinh doanh “bếp ăn trên mây”, ngừng trợ giá ở nhiều lĩnh vực như giao hàng, và chi tiêu tiết kiệm hơn trong việc mở rộng hoạt động kinh doanh sang các mảng khác, như giải trí.
Anthony Tan, người sáng lập Grab, cho biết việc cắt giảm nhân viên không phải là "con đường tắt" để đạt lợi nhuận. Ông cho hay công ty có trụ sở tại Singapore này đang đi đúng hướng để đạt tới điểm hoà vốn vào cuối năm dựa trên cơ sở thu nhập đã được điều chỉnh.
Nhưng cùng với đó là đà tăng trưởng chậm hơn nhiều và ít giao dịch được thực hiện bởi khách hàng.
Grab đã báo cáo khoản lỗ theo quý là 244 triệu USD trong 3 tháng đầu năm 2023. Tuy nhiên, tổng lượng hàng hoá, hay doanh số bán hàng, chỉ đạt mức tăng trưởng 3%, so với 24% của cả năm 2022 và 11% tăng trưởng trong quý cuối cùng của năm ngoái.
GoTo cũng báo cáo khoản lỗ thu hẹp trong quý đầu của năm nay, khoảng 260 triệu USD. Đà tăng trưởng của nó cũng chậm lại, với tổng giá trị hàng hoá giao dịch chỉ tăng 6%, lên 149 nghìn tỉ rupiah trong quý đầu tiên, so với cùng kỳ năm trước. Trong cả năm 2022, đà tăng trưởng của công ty này là 33% và quý cuối cùng của năm ngoái là 18%, so với cùng kỳ năm trước.
“Đà tăng trưởng chậm hơn được thúc đẩy bởi quyết định có ý thức mà chúng tôi đã đưa ra nhằm loại bỏ các giao dịch chất lượng thấp được trợ giá, khi chúng tôi điều chỉnh lại hoạt động kinh doanh của mình vì một tương lai mà mọi người dùng đều được hưởng lợi”, công ty này cho biết trong một tuyên bố.
GoTo cũng đã một vài lần cắt giảm nhân viên và huỷ một số mảng kinh doanh như GoClean và GoMassage, mang nhân viên lau dọn và massage đến tận cửa nhà khách hàng.
Tháng trước, tập đoàn của Indonesia đã chỉ định Patrick Walujo, một doanh nhân nổi tiếng trên toàn quốc và là nhà đầu tư lâu năm vào doanh nghiệp này, làm CEO trong động thái mà một số nhà đầu tư cho là có thể giúp công ty cơ cấu lại.
“Ông ấy là một doanh nhân Indonesia tài ba, và không phải một người đa cảm”, một nhà đầu tư cho hay. “Nếu có những quyết định khó khăn cần được đưa ra hoặc những thoả thuận cần được thực hiện, ông ấy sẽ thực hiện nó”.
Shane Chesson, đối tác sáng lập Openspace, công ty quản lý quỹ đầu tư mạo hiểm và là bên đầu tư sớm vào Gojek, nói rằng mô hình siêu ứng dụng vẫn “có ý nghĩa” trong việc nắm bắt các hoạt động thường nhật của khách hàng.
“Các công ty đã tập trung hơn vào những thứ thiết yếu và tránh xa những dịch vụ nhỏ nhặt hơn. Những kỳ vọng về việc liên tục giảm giá cho khách hàng cũng đã được điều chỉnh”, Chesson nói.
Hoài nghi
Một lãnh đạo không tiết lộ tên tại Grab cho biết, mặc dù công ty đã được tái cấu trúc để trở nên "hợp lý hơn", nhưng họ vẫn tin rằng có thể cung cấp nhiều dịch vụ cùng lúc và có lợi nhuận tương tự như Uber, ứng dụng gọi đồ ăn và gọi xe. Công ty có trụ sở tại San Francisco, cũng là một nhà đầu tư vào Grab, trong tháng 5 đã báo cáo thu nhập được điều chỉnh trong quý đầu cao kỷ lục trước lãi vay, thuế và khấu hao.
Nhiều người khác tỏ ý hoài nghi về việc những siêu ứng dụng của Đông Nam Á có thể mang lại lợi nhuận bền vững cho các nhà đầu tư. Mặc dù GoTo và Grab tuyên bố rằng họ có cơ hội để đạt được điều đó do sự thâm nhập thị trường Đông Nam Á còn thấp.
Những đối thủ có tiềm lực tài chính tốt như TikTok của ByteDance đã lấn sân sang lĩnh vực thương mại điện tử trong 12 tháng qua. Một đối thủ tiềm năng khác là Sea, công ty mẹ của nền tảng thương mại điện tử Shopee, được hậu thuẫn bởi Tencent. Sea đã mở rộng sang lĩnh vực giao hàng đồ ăn và cạnh tranh trong dịch vụ tài chính, đây là lĩnh vực mà Grab và GoTo cũng hy vọng phát triển.
Tuy nhiên, một số người cho rằng GoTo và Grab có thể đang phân tán quá nhiều. "Những công ty này đang cung cấp nhiều dịch vụ hơn trên một ứng dụng duy nhất so với Uber và đang đối mặt với nhiều đối thủ cạnh tranh", một nhà đầu tư quốc tế đã quyết định không đầu tư vào Gojek vào năm 2019 cho biết. "Tôi không nghĩ rằng mô hình siêu ứng dụng đã đủ trưởng thành để có một tương lai bền vững. Đây vẫn là sự lựa chọn giữa tăng trưởng và lợi nhuận. Bạn không thể đồng thời có cả hai"./.
Grab sắp có đợt cắt giảm nhân sự lớn nhất hậu đại dịch
Công ty mẹ của Gojek bất ngờ thay CEO, tuyên bố theo đuổi mục tiêu lợi nhuận
Công ty mẹ Gojek chìm sâu trong thua lỗ sau IPO, được khuyên rút khỏi Việt Nam
Theo Financial Times
