Đó là ý kiến của GS.TS. Trần Bình Giang - Giám đốc Bệnh viện Hữu nghị (BV HN) Việt Đức - tại buổi tọa đàm “Ngành y vượt khó” do Cổng Thông tin điện tử Chính phủ tổ chức sáng nay, 23/2.
Buổi tọa đàm có sự tham gia của Thứ trưởng Bộ Y tế Đỗ Xuân Tuyên; GS.TS. Trần Bình Giang - Giám đốc BV HN Việt Đức; PGS.TS. Đào Xuân Cơ - Giám đốc BV Bạch Mai và TS. Bùi Sỹ Lợi - nguyên Phó Chủ nhiệm Ủy ban Các vấn đề xã hội của Quốc hội.
Vướng mắc do cơ chế không phù hợp
Chia sẻ tại buổi tọa đàm, vị Giám đốc BV ngoại khoa hàng đầu Việt Nam nhấn mạnh: Chúng tôi đang gặp rất nhiều khó khăn, vướng mắc không thể tự xử lý được. Hiện, số người bệnh phải chờ đợi để được điều trị rất lớn, trong khi những vướng mắc về cơ chế, chính sách để mua hóa chất xét nghiệm, trang thiết bị, vật tư y tế vẫn chưa được tháo gỡ. Vì thế, không chỉ BVHN Việt Đức, mà các BV Bạch Mai, BV K, BV Chợ Rẫy và nhiều BV lớn trên toàn quốc cũng đều trong tình trạng vật tư y tế, hóa chất xét nghiệm phục vụ chẩn đoán, điều trị bệnh nhân gần như đã hết.
 |
Thứ trưởng Bộ Y tế Đỗ Xuân Tuyên; GS.TS. Trần Bình Giang - Giám đốc BV HN Việt Đức; PGS.TS. Đào Xuân Cơ - Giám đốc BV Bạch Mai - tham gia buổi tọa đàm |
Theo GS. Trần Bình Giang, chỉ còn một tuần nữa là những xét nghiệm đơn giản như công thức máu, BVHN Việt Đức cũng không còn hóa chất để dùng. BV đã họp rất nhiều nhưng không tìm ra hướng xử lý. Vì đó là hóa chất xét nghiệm được sử dụng trên các hệ thống máy do các công ty cung cấp hóa chất đặt tại BV.
GS. Giang giải thích: BV phải đặt máy vì từ năm 2015, BV không được ngân sách cấp cho mua máy móc, khi riêng máy móc xét nghiệm tại BV đã có giá 250 đến 300 tỷ đồng.
Từ năm 2015, các BV đấu thầu công khai để mua hóa chất xét nghiệm, sau đó các công ty sẽ đặt máy sử dụng hóa chất trúng thầu kèm theo bảo hành, bảo trì các hệ thống phần mềm, kiểm định, kiểm chuẩn, đảm bảo máy hoạt động chính xác, như thông lệ của thế giới. Nhưng đến năm 2022 lại có công văn nêu việc sử dụng máy mượn, máy đặt không có trong quy định và đề nghị dừng. Sau đó Chính phủ có Nghị quyết 144 để tháo gỡ khó khăn, nhưng Nghị quyết 144 chỉ có giá trị cho những hợp đồng đặt mua trước ngày 5/11/2022.
 |
| GS.TS. Trần Bình Giang - Giám đốc BV HN Việt Đức |
Để xử lý việc thiếu hóa chất, BVHN Việt Đức đặt ra nhiều phương án.
Thứ nhất là mua máy để làm: Để mua được một máy, quy trình đấu thầu phải mất 6 tháng. Hơn nữa, BV không có tiền mua, chưa kể còn phải trả thêm tiền bảo hành, bảo trì, hệ thống phần mềm… Mà một máy xét nghiệm (trị giá nhiều chục tỷ đồng) sẽ đi kèm với hóa chất của nó, bởi chỉ hóa chất của hãng đấy mới sử dụng cho máy đấy được, nên khi đấu thầu sẽ rơi vào tình trạng chỉ có một hóa chất, tức là chỉ định thầu, vi phạm pháp luật.
Thứ hai là thuê máy, thì cũng y như phương án trước, vì hóa chất cũng đi theo máy, không thể mua hóa chất khác được và BV lại rơi vào tình trạng vi phạm pháp luật, nếu chỉ có một hóa chất đấu thầu.
Phương án thứ ba là liên doanh, liên kết để có thể sử dụng hóa chất, nhưng lại không có quy định về chuyện này, như hình thức, hồ sơ, cách làm, quy trình các bước để chọn được nhà đầu tư liên doanh, liên kết. Rồi giá trị để đưa vào liên doanh, liên kết không tính được, như giá trị thương hiệu của BVHN Việt Đức với lịch sử gần 120 năm là bao nhiêu. Quy định của Luật Giá và Nghị định 177, giá đất để đưa vào liên doanh liên kết do UBND cấp tỉnh quy định, trong khi theo Nghị định 151, phải xác định giá trị cho thuê đất theo giá trị thị trường. Tuy nhiên, không ai biết giá trị thị trường như thế nào và các công ty thẩm định giá không đủ khả năng, vai trò pháp luật để xác định.
Như vậy cả 3 phương án đều tắc.
“Hiện nhiều BV thông báo đến tất cả các khoa, phòng là trong vòng một tuần nữa, BV sẽ hết các hóa chất xét nghiệm và chỉ có thể thực hiện cho các ca cấp cứu. Đây thực sự là việc “cấp cứu của cấp cứu”, bởi chỉ còn 1-2 tuần nữa, nếu không tháo gỡ thì các BV sẽ ngưng hoạt động’ - GS.Giang lưu ý.
 |
Nhiều máy móc hiện đại của BVHN Việt Đức có nguy cơ dừng hoạt động vì thiếu hóa chất |
Vướng mắc trong giấy phép vật tư tiêu hao
Cùng với hóa chất, các vật tư tiêu hao dành cho mổ xẻ của BVHN Việt Đức cũng chỉ khoảng một tháng nữa sẽ hết sạch.
Theo quy định của luật pháp, các vật tư tiêu hao được mua phải đảm bảo được phép lưu hành trên thị trường và có giấy phép. Nhưng hầu hết giấy phép cho các vật tư tiêu hao hiện nay chưa được cấp, chưa được gia hạn, nên BV không thể mua được.
Vừa rồi, vấn đề giấy phép lưu hành thuốc đã được tháo gỡ, nhưng với vật tư tiêu hao thì vẫn chưa, cùng với việc tính giá dịch vụ, đấu thầu thuốc tập trung, mua thuốc theo Hiệp định CPTPP, thuốc hiếm, thuốc gây nghiện… nên các BV không biết xử lý cách nào để có thể hoạt động được.
“Luật KCB 2023 đưa ra nhiều điều để gỡ khó, nhưng nhiều điều quy định giao cho Chính phủ cụ thể hóa. Luật sẽ có hiệu lực từ 1/1/2024 và chỉ còn chưa đến 10 tháng nữa, liệu những điều luật ấy có được cụ thể hóa để đi vào cuộc sống hay không, là điều tôi rất lo lắng” - GS. Trần Bình Giang bày tỏ.
BV đa khoa lớn nhất nước ngập trong khó khăn
BV Bạch Mai cũng đang phải đối mặt nhiều thách thức như BVHN Việt Đức. Theo PGS.TS Đào Xuân Cơ - Giám đốc BV Bạch Mai - thiết bị y tế là vấn đề vô cùng khó khăn trong giai đoạn hiện nay. Khi các BV tuyến dưới thiếu vật tư, thuốc thì họ chuyển bệnh nhân lên BV Bạch Mai rất nhiều. Mọi năm, hết quý I bệnh nhân mới đông, nhưng năm nay bệnh nhân tăng đột biến ngay từ mùng 6 Tết với 6.000 người đến khám.
 |
| PGS.TS. Đào Xuân Cơ - Giám đốc BV Bạch Mai |
Trong khi đó, thiết bị phục vụ KCB thiếu trầm trọng. Hầu hết các thiết bị của BV Bạch Mai 10 năm qua là liên doanh liên kết và khi hết hợp đồng, các Thông tư về liên doanh, liên kết cũng đã hết hiệu lực nên BV đang chờ các Thông tư mới, quy định mới, không thể tái ký hợp đồng hay ký hợp đồng mới. Đầu tư, mua sắm mới thì BV không có kinh phí. Do vậy BV đang đề xuất Bộ Y tế và Chính phủ đầu tư khẩn cấp một nguồn ngân sách để BV sớm có thiết bị phục vụ nhân dân.
Cũng theo ông Cơ, BV được tự chủ toàn diện nhưng giá viện phí vẫn không được tự quyết, mà thu bằng giá của bảo hiểm y tế (BHYT). Vì thế, mỗi ngày có 8.000-10.000 người dân đến khám cùng khoảng 4.000 bệnh nhân nội trú, nhưng thu vẫn không đủ chi.
Bên cạnh đó, 3 năm qua, do dịch COVID-19 và các biến cố pháp lý, nên BV vô cùng khó khăn về tài chính. Hiện tại, BV phải sử dụng nguồn quỹ phát triển sự nghiệp tiết kiệm được trong hơn 10 năm qua để chi thường xuyên cho cán bộ, nhân viên.
Cũng như Giám đốc BV Việt Đức, Giám đốc BV Bạch Mai bày tỏ: Luật KCB 2023 mới được thông qua, nhưng cần nhanh chóng có các Nghị định, Thông tư, hướng dẫn sớm để khi Luật KCB có hiệu lực sẽ đi vào cuộc sống.
Ông Cơ cũng cho rằng: Bên cạnh việc cung cấp nguồn ngân sách thì cái chính là cơ chế. Chúng ta vướng cơ chế và vướng các văn bản pháp quy. Chúng tôi đã hết sức nỗ lực trong điều kiện khó khăn, thiếu trang thiết bị, thiếu vật tư, thiếu thuốc thời gian qua. Cả tập thể BV đã tập trung ngày đêm vào công tác mua sắm thuốc để phục vụ lượng bệnh nhân rất lớn từ các tuyến đổ về. Mong các cấp, các ngành chức năng sớm vào cuộc giúp cho ngành y tế, các BV có hành lang pháp lý chuẩn để chúng tôi tự tin KCB phục vụ người bệnh.
 |
| Thứ trưởng Bộ Y tế Đỗ Xuân Tuyên: Bộ Y tế đang tập trung giải quyết các vấn đề khó khăn |
Bộ Y tế làm gì để “cấp cứu” các BV?
Sau khi nghe ý kiến từ 2 giám đốc BV lớn nhất nước, Thứ trưởng Bộ Y tế Đỗ Xuân Tuyên cho biết Bộ Y tế đang tập trung giải quyết các vấn đề khó khăn.
Thứ nhất là vấn đề thiếu thuốc, vật tư y tế ở các cơ sở y tế: Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ đã chỉ đạo Bộ Y tế, Bộ Tài chính, Bộ Kế hoạch và Đầu tư, các bộ, ngành chức năng rà soát lại các văn bản liên quan để hoàn thiện thể chế về nội dung này.
Vừa qua, Bộ Y tế đã tập trung ưu tiên ban hành Nghị quyết 80 của Quốc hội. Đó là Nghị quyết hết sức quan trọng, đã giải quyết được căn cơ vấn đề cung ứng thuốc trong các cơ sở điều trị khi cho phép gia hạn đăng ký tuổi thuốc đến hết năm 2024. Bộ Y tế yêu cầu Cục Quản lý Dược rà soát và ban hành các danh mục thuốc theo Nghị quyết 80 của Quốc hội. Cục Quản lý Dược đã ban hành đợt 1 gần 10.000 giấy đăng ký lưu hành thuốc.
Về vấn đề trang thiết bị y tế, Bộ Y tế đã dự thảo Nghị định sửa đổi Nghị định 98 của Chính phủ và đang trình Chính phủ xem xét ban hành. Khi Nghị định này ban hành sẽ giải quyết được việc cung ứng trang thiết bị vật tư y tế.
Vấn đề thứ ba, Bộ Y tế đang dự thảo Nghị định sửa đổi Nghị định 146 của Chính phủ về thực hiện Luật BHYT. Bộ Y tế cùng với Bộ Tài chính, Bộ KH&ĐT cũng đã rà soát và ban hành các văn bản có liên quan đến đấu thầu, mua sắm vật tư, trang thiết bị. Đặc biệt, Bộ Y tế đã ban hành gần 50 thông tư hướng dẫn sửa đổi, bổ sung các quy định có liên quan đến mua thuốc, trang thiết bị vv… để đảm bảo việc cung ứng thuốc, vật tư y tế, trang thiết bị trong giai đoạn hiện nay.
 |
Nhiều BV đứng trước nguy cơ thiếu hóa chất phục vụ KCB |
Ngoài ra, Bộ Y tế tập trung giải quyết theo Nghị quyết 114 của Chính phủ với việc phối hợp với Bảo hiểm xã hội (BHXH) Việt Nam hướng dẫn về việc thanh quyết toán chi phí KCB ở các cơ sở y tế của năm 2021, với tổng kinh phí khoảng 4.500 tỷ đồng.
Hiện tại, Bộ Y tế và BHXH đang tiếp tục rà soát để hướng dẫn các cơ sở thanh toán nợ đọng BHYT của năm 2018, 2019, 2020, 2021. Nợ đọng này đã được cơ quan bảo hiểm thẩm tra tại các cơ sở y tế nhưng do những nguyên nhân khách quan nên chưa được thanh toán. Bộ Y tế và BHXH Việt Nam đã thống nhất rà soát để thanh quyết toán số kinh phí này cho các cơ sở y tế với tổng kinh phí khoảng 2.500 tỷ. Như vậy, nếu cả giai đoạn 2018, 2019, 2020, 2021 thanh quyết toán được tất cả cho các cơ sở y tế trên toàn quốc, thì khoảng 7.000 tỷ đồng.
Theo Thứ trưởng Tuyên, đây sẽ là nguồn lực rất lớn để các cơ sở y tế tái cấu trúc lại trong quá trình cung ứng thuốc, vật tư cũng như đảm bảo công tác chi thường xuyên để duy trì hoạt động KCB.
Thiếu thuốc, bác sĩ bỏ việc và vai trò của QLNN (Bài 3): Rào cản trong thực hiện tự chủ tài chính
Thiếu thuốc, bác sĩ bỏ việc và vai trò của quản lý nhà nước (Bài 2): Hành lang pháp lý chưa đồng bộ
