Các công ty Nhật Bản từng thống trị thị trường vật liệu pin ô tô, nay đã bị các đối thủ Trung Quốc đánh bật khỏi vị trí dẫn đầu. Tuy nhiên, với công nghệ mới và khả năng tái chế sẽ giúp Nhật Bản giành lại vị thế của họ.
Pin chiếm khoảng một phần ba giá của một chiếc xe điện và việc sản xuất chúng với giá rẻ là một yếu tố chính quyết định liệu một mẫu xe điện có thể cạnh tranh trên thị trường hay không.
Một nhóm các nhà sản xuất ô tô Nhật Bản bao gồm Toyota Motor, Nissan Motor, các công ty vật liệu như Sumitomo Metal Mining và các công ty kinh doanh lớn đã cùng nhau thành lập Hiệp hội pin cho chuỗi cung ứng vào tháng 4 năm ngoái, nhằm đảm bảo nguồn cung cấp nguyên liệu pin ô tô ổn định.
Mối quan hệ đối tác xuyên ngành đã được thành lập dưới áp lực thị trường từ các công ty Trung Quốc đã vươn lên dẫn đầu trong chuỗi cung ứng pin toàn cầu.
Isao Abe, Chủ tịch BASC và tổng giám đốc bộ phận vật liệu pin của Sumitomo Metal cho biết: "Cạnh tranh về giá với Trung Quốc là một thách thức lớn. Đây là một trận chiến khó khăn".
Nhật Bản - quê hương của Toyota, với sự thúc đẩy xe hybrid toàn cầu và Nissan, công ty tiên phong trong lĩnh vực điện - là những hãng xe dẫn đầu cho đến đầu những năm 2010. Các công ty Nhật Bản từng chiếm thị phần lớn nhất đối với từng bộ phận trong số 4 thành phần chính của pin: cực dương, cực âm, bộ phân tách và chất điện phân.
Bây giờ, các đối thủ của Trung Quốc đang dẫn đầu ở ba trong số các hạng mục này.
Trong đó, cực âm có thể chiếm một nửa chi phí của pin, thiết bị này chứa các kim loại đắt tiền như lithium, niken và coban đòi hỏi công nghệ tiên tiến để hoạt động. Sumitomo Metal chiếm 49% thị phần đối với cực âm nhôm niken coban (NCA) được sử dụng trong các mẫu xe hàng đầu của Tesla.
Akira Nozaki, Chủ tịch của Sumitomo Metal cho biết:
"Vấn đề là nguồn cung và mức giá của các kim loại cần thiết. Quặng không được khai thác ở Nhật Bản và các sản phẩm trung gian đã được xử lý thì lại có mức giá tương đối cao. Ví dụ, Nhật Bản phụ thuộc vào Trung Quốc khoảng 80% lượng lithium hydroxide".
"Chi phí nhân công và điện thấp" đã giúp Trung Quốc có được lợi thế, một đại diện của BASC cho biết.
Trung Quốc không phải là mối quan tâm duy nhất. Hiện tại, Nga sản xuất khoảng 10% nguồn cung niken trên thế giới - dẫn đầu là Norilsk Nickel, nhà khai thác niken hàng đầu thế giới - và là nhà sản xuất coban lớn thứ hai. Lo ngại về nguồn cung bị suy giảm sau cuộc xung đột ở Ukraine đã khiến giá niken tăng gấp đôi so với một năm và giá coban cũng tăng theo.
Điều này đã làm dấy lên sự quan tâm đến thiết bị cực âm lithium iron phosphate (LFP), không sử dụng niken hoặc coban. Mặc dù chúng có mật độ năng lượng thấp hơn so với pin NCA, nhưng chi phí sản xuất lại thấp hơn. Các nhà sản xuất ô tô bao gồm cả Volkswagen cũng đã lựa chọn pin LFP. Các nhà sản xuất Trung Quốc gần như độc quyền đối với cực âm LFP mà Tesla đã sử dụng cho các mẫu xe của họ.
Sự thay đổi đó sẽ giáng một đòn mạnh hơn nữa vào các nhà sản xuất vật liệu Nhật Bản. Satoru Inubushi, Giám đốc điều hành tại Nichia, công ty từng chiếm 20% thị trường sản xuất cực âm, cho biết nếu người mua căn cứ quyết định mua bằng chi phí, thì "những tay chơi Trung Quốc sẽ nhanh chóng thay thế" các công ty Nhật Bản.
Nhật Bản thậm chí còn tụt hậu hơn nữa trong các thành phần khác của pin. Trung Quốc chiếm khoảng 60% nguồn cung quặng fluorit toàn cầu và là trung tâm sản xuất chính của hợp chất làm từ fluorit được sử dụng trong chất điện phân. Trung Quốc là quê hương của ba nhà sản xuất chất điện phân hàng đầu thế giới.
Masaaki Tsuchiyama, Giám đốc điều hành của MU Ionic Solutions, liên doanh giữa Mitsubishi Chemical và Ube Industries, cho biết: “Chúng tôi không có kế hoạch cạnh tranh về năng lực sản xuất với Trung Quốc".
Các nhà sản xuất Nhật Bản cũng gặp bất lợi trong lĩnh vực cực dương, do họ phụ thuộc vào Trung Quốc về than chì, một thành phần cốt lõi. Trung Quốc sản xuất hơn 50% than chì tự nhiên trên thế giới, cũng như một phần lớn vật liệu tổng hợp.
Một số công ty Nhật Bản hiện đang hợp tác với các công ty Trung Quốc thay vì cạnh tranh trực tiếp như trước đây. Asahi Kasei, nhà sản xuất thiết bị tách pin lớn thứ hai thế giới, đã hợp tác với Shanghai Energy New Materials Technology để đưa một nhà máy mới tại Trung Quốc trong năm nay.
Hiện, Trung Quốc đã trở thành nhà sản xuất lớn trong cả bốn thành phần pin quan trọng, một phần nhờ vào các khoản trợ cấp tích cực của Bắc Kinh nhằm thúc đẩy các phương tiện sử dụng năng lượng xanh. Các nhà sản xuất ô tô Trung Quốc đã có thể đưa ra các kế hoạch sản xuất cụ thể hơn với sự hỗ trợ của chính phủ, từ đó giúp các nhà sản xuất vật liệu đầu tư hiệu quả hơn.
Mặc dù Nhật Bản cũng muốn thúc đẩy xe điện nhưng chính phủ vẫn chưa đưa ra một chiến lược chi tiết.
Một nhà sản xuất vật liệu pin hàng đầu Nhật Bản cho biết: “Thật khó để chúng tôi tăng sản lượng trừ khi có sự đảm bảo rằng các sản phẩm của chúng tôi sẽ bán được".
Một lựa chọn cho các nhà sản xuất Nhật Bản là tiếp tục đầu tư vào năng lực mới để bảo vệ thị phần toàn cầu của họ trong các vật liệu hiệu suất cao. Sumitomo Metal cho biết vào tháng 2 rằng họ sẽ tăng gấp ba năng lực suất sản xuất cực âm lên 15.000 tấn hàng tháng vào cuối tháng 3 năm 2031.
Nhu cầu về vật liệu tái chế cũng đang tăng lên. Theo hướng dẫn được đề xuất vào cuối năm 2020, Liên minh châu Âu sẽ yêu cầu các loại pin EV phải chứa ít nhất 12% coban tái chế, 4% lithium và niken tái chế vào năm 2030.
Các công ty Nhật Bản hiện đang dẫn đầu thế giới về công nghệ tái chế liên quan đến pin. JX Nippon Mining and Metals dự kiến sẽ bắt đầu sản xuất coban sunfat vào đầu mùa hè, trong khi Sumitomo Metal đã phát triển phương pháp đầu tiên để chiết xuất đồng, niken, coban và lithium với giá rẻ từ pin EV cũ, có thể được tái sử dụng trong chất điện phân của pin.
Pin thế hệ tiếp theo có thể là chìa khóa mở ra tương lai của ngành sản xuất vật liệu pin của Nhật Bản. Sumitomo Metal, Mitsui Mining & Smelting và những doanh nghiệp khác đang phát triển vật liệu cực âm cho dòng pin thế hệ mới, mà Toyota và Nissan đang tìm cách ứng dụng vào các mẫu xe điện của họ.
Ba thập kỷ kể từ khi Sony đưa những viên pin lithium-ion đầu tiên trên thế giới ra thị trường, ngành công nghiệp pin toàn cầu hiện đã do các nhà sản xuất Trung Quốc kiểm soát phần lớn. Tuy nhiên, một chuyên gia vẫn tin vào triển vọng của Nhật Bản trong ngành này.
Giám đốc BASC cho biết: “Mỹ và Trung Quốc đang tách rời chuỗi cung ứng của họ và giá rẻ sẽ không phải là cách duy nhất để đo lường giá trị trong thời đại xe tự lái".
Theo Nikkei Asia
