Đòn tấn công trên không, nghiêm trọng hơn nhiều so với một cuộc tấn công tương tự vào tháng 4 năm nay, đã làm tăng thêm sức nóng của khu vực Trung Đông khi nguy cơ xảy ra một cuộc xung đột rộng khắp khu vực ngày càng gia tăng.
Dưới đây là góc nhìn về khả năng tên lửa đạn đạo của Iran và các hệ thống phòng thủ được Israel và các lực lượng khác trong khu vực sử dụng để đánh chặn.
Các loại tên lửa của Iran
Theo báo cáo năm 2021 của Dự án Mối đe dọa Tên lửa tại Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế (CSIS), Tehran có hàng nghìn tên lửa đạn đạo và hành trình với nhiều tầm bắn khác nhau.
Con số chính xác cho từng loại tên lửa vẫn chưa rõ ràng. Tuy nhiên, Tướng Không quân Mỹ Kenneth McKenzie đã nói với Quốc hội vào năm 2023 rằng Iran có “hơn 3.000” tên lửa đạn đạo, theo báo cáo năm 2024 của trang web Iran Watch tại Dự án Kiểm soát Vũ khí Hạt nhân Wisconsin.
Quỹ đạo của tên lửa đạn đạo đưa chúng ra ngoài hoặc gần giới hạn của bầu khí quyển Trái đất, trước khi đầu đạn tách khỏi tên lửa đẩy và lao trở lại bầu khí quyển và hướng về phía mục tiêu của nó.
Các chuyên gia vũ khí đã phân tích các đoạn video được xác minh trên mạng xã hội từ hiện trường và cho rằng Iran đã sử dụng các biến thể của tên lửa đạn đạo Shahab-3 trong cuộc tấn công mới nhất vào Israel.
Theo Patrick Senft, điều phối viên nghiên cứu tại Dịch vụ Nghiên cứu Vũ khí (ARES), Shahab-3 là nền tảng cho tất cả các tên lửa đạn đạo tầm trung sử dụng nhiên liệu lỏng của Iran.
Dự án Mối đe dọa Tên lửa cho biết Shahab-3 được đưa vào sử dụng năm 2003, có thể mang đầu đạn nặng từ 760 đến 1.200 kg (1.675 đến 2.645 pound) và có thể được phóng từ các bệ phóng di động cũng như hầm chứa (silo).
Iran Watch cho biết các biến thể mới nhất của tên lửa Shahab-3, Ghadr và Emad, có độ chính xác lên tới gần 300 mét (gần 1.000 feet) xung quanh mục tiêu dự định của chúng.
Trong khi đó, giới truyền thông Iran đưa tin Tehran đã sử dụng tên lửa mới Fattah-1 trong các cuộc tấn công. Tehran mô tả Fattah-1 là một tên lửa "siêu thanh" - nghĩa là nó di chuyển với tốc độ Mach 5, gấp 5 lần tốc độ âm thanh (khoảng 3.800 dặm/giờ, tương đương 6.100 km/giờ).
Nhưng các nhà phân tích chỉ ra rằng gần như tất cả các tên lửa đạn đạo đều đạt tốc độ siêu thanh trong lúc đang bay, đặc biệt là khi chúng lao tới mục tiêu.
Thuật ngữ “siêu thanh” thường được dùng để chỉ những thứ được gọi là phương tiện lướt siêu thanh và tên lửa hành trình siêu thanh, những loại vũ khí tiên tiến có thể thay đổi hướng bay trong khi đã đạt tốc độ siêu thanh trong bầu khí quyển Trái đất. Điều đó làm cho những vũ khí này cực kỳ khó bị bắn hạ.
Fatah-1 không nằm trong số đó, theo Fabian Hinz, nhà nghiên cứu tại Viện Nghiên cứu Chiến lược Quốc tế, người đã viết về chủ đề này vào năm ngoái.
Ông Hinz cho biết Fattah-1 dường như có đầu đạn trên một "phương tiện tái nhập cơ động", cho phép nó thực hiện các điều chỉnh để tránh hệ thống phòng thủ tên lửa trong một khoảng thời gian ngắn khi lao tới mục tiêu. Khả năng này sẽ là một cải tiến so với các tên lửa trước đó của Iran, ông Hinz nói.
Tuy nhiên, các nhà phân tích tỏ ra hoài nghi về việc Iran đã sử dụng tên lửa mới lần đầu tiên vào trong tối hôm 1/10.
“Đây là một trong những tên lửa đạn đạo mới nhất của họ và họ có quá nhiều thứ để mất khi đem nó ra sử dụng”, Trevor Ball, cựu kỹ thuật viên bom nổ cấp cao của Quân đội Mỹ, cho biết.
“Israel sẽ biết được khả năng của tên lửa đó sau khi nó được đem ra sử dụng. Cũng có khả năng nó có thể không hoạt động, mang lại cho Israel kiến thức lớn hơn về khả năng của chúng. Những khi Iran nói rằng chúng đã được sử dụng, nó được quảng bá miễn phí và cũng không gặp rủi ro gì”, ông nói thêm.
Các hệ thống phòng thủ tên lửa của Israel
Israel vận hành một loạt hệ thống để ngăn chặn các cuộc tấn công từ mọi loại tên lửa đạn đạo, từ các loại tên lửa bay ra khỏi bầu khí quyển cho đến các tên lửa hành trình và tên lửa bay tầm thấp.
Người ta thường quan tâm nhiều đến hệ thống Iron Dome (Vòm Sắt) do mức độ hiệu quả ấn tượng của nó. Hệ thống này được sử dụng để chống lại rocket và vũ khí pháo binh.
Tuy nhiên, Iron Dome chỉ là lớp dưới cùng trong hệ thống phòng thủ tên lửa đa tầng của Israel và không phải là hệ thống được sử dụng để chống lại các tên lửa đạn đạo được phóng vào tối hôm thứ Ba vừa qua, theo Tổ chức Phòng thủ Tên lửa Israel (IMDO).
Theo IMDO, tiếp nối sau Iron Dome, lớp tiếp theo trong phòng thủ tên lửa của Israel là David's Sling, giúp chống lại các mối đe dọa tầm ngắn và tầm trung.
David's Sling, một dự án chung giữa công ty RAFAEL Advanced Defense System của Israel và tập đoàn quốc phòng khổng lồ Raytheon của Mỹ, sử dụng các tên lửa đánh chặn tấn công động học Stunner và SkyCeptor để tiêu diệt các mục tiêu ở khoảng cách xa tới 286 dặm (460 km), theo Dự án Mối đe dọa Tên lửa tại CSIS.
Lớp tiếp theo, phía trên David's Sling, là các hệ thống Arrow 2 và Arrow 3 của Israel, do Mỹ hợp tác phát triển.
Theo CSIS, Arrow 2 sử dụng đầu đạn phân mảnh để tiêu diệt tên lửa đạn đạo đang lao tới trong giai đoạn cuối – tức khi chúng lao tới mục tiêu - ở tầng trên bầu khí quyển.
Theo Liên minh Vận động Phòng thủ Tên lửa, Arrow 2 có tầm bắn 56 dặm (90 km) và độ cao tối đa 32 dặm (51,5 km). Tổ chức này coi Arrow 2 như bản nâng cấp của hệ thống phòng thủ tên lửa Patriot của Mỹ mà Israel từng sử dụng trong vai trò này.
Trong khi đó, Arrow 3 sử dụng công nghệ tấn công để đánh chặn tên lửa đạn đạo đang bay tới trong không gian, tức trước khi chúng quay trở lại bầu khí quyển trên đường tới mục tiêu.
Trong cuộc tấn công của Iran tối thứ Ba, quân đội Mỹ cho biết họ đã bắn ít nhất 12 tên lửa đánh chặn để chặn các tên lửa đang lao tới của Iran.
Người phát ngôn Lầu Năm Góc, Thiếu tướng Pat Ryder cho biết, phản ứng quân sự của Mỹ đến từ các tàu khu trục mang tên lửa dẫn đường USS Cole và USS Bulkeley đang hoạt động ở phía đông Biển Địa Trung Hải.
Lầu Năm Góc không chỉ rõ loại tên lửa đánh chặn đã được sử dụng, nhưng các tàu khu trục Mỹ được trang bị hệ thống phòng thủ tên lửa đạn đạo Aegis, với tên lửa đánh chặn có thể tấn công và tiêu diệt tên lửa đạn đạo đang bay tới trong giai đoạn giữa hoặc cuối của chúng.
Một quan chức Jordan cho biết lực lượng không quân của họ cũng đã đánh chặn tên lửa của Iran vào tối thứ Ba, nhưng không đưa ra thông tin cụ thể.
Trong cuộc tấn công của Iran vào Israel hồi tháng 4, máy bay chiến đấu của Israel và Mỹ đã bắn hạ một số lượng lớn tên lửa của Iran. Nhưng Iran đã thực hiện cuộc tấn công đó phần lớn bằng máy bay không người lái di chuyển với tốc độ chậm, khiến máy bay chiến đấu dễ dàng đánh chặn hơn nhiều nếu đem so với các đầu đạn đạn đạo rơi thẳng đứng vào các mục tiêu ở Israel.
"David's Sling" và "Arrow": Israel đánh chặn đòn tấn công tên lửa của Iran như thế nào?
Iran lần đầu tiên sử dụng tên lửa siêu thanh "Fattah-2" tấn công Israel
