Khi đặt vấn đề làm thế nào để sự sáng tạo trở thành động cơ mạnh hơn cho tăng trưởng kinh tế, Bộ trưởng Giáo dục Thái Lan Teerakiat Jareonsettasin đưa ra một câu hỏi khó: Liệu người ta có thích một chiếc xe điện được chế tạo ở một quốc gia Đông Nam Á hay một chiếc do Tesla sản xuất?
"Bạn có mơ mộng không đấy?” - Teerakiat cũng đặt câu hỏi trong một cuộc phỏng vấn và tự trả lời: "Chúng ta thậm chí còn không thể sáng tạo ra một chiếc xe máy".
Bộ trưởng Giáo dục Thái Lan Teerakiat Jareonsettasin
Teerakiat - Bộ trưởng Giáo dục thứ 20 của Thái Lan, đã tại chức trong 17 năm nói, ông đang cố gắng để thu hẹp khoảng cách về trình độ kỹ năng của học sinh Thái Lan so với một số nước láng giềng Đông Nam Á. Chiến lược của ông bao gồm giao quyền tự chủ hơn cho các trường phổ thông, trường đại học và giáo viên để nâng cao các chuẩn mực. Ông cũng khuyến cáo nên duy trì sự tập trung vào các ngành truyền thống mạnh như thực phẩm, chăm sóc sức khoẻ và du lịch.
Thái Lan đang đứng trước một trong những thách thức lớn nhất: Chương trình Kết quả Đánh giá Sinh viên Quốc tế (PISA) tổ chức ba năm một lần đã xếp nước này ở hạng 54 trong số 70 quốc gia, mặc dù ngành giáo dục nhận được khoảng 1/5 trong ngân sách hàng năm lên tới 2.73 nghìn tỷ baht (81 tỷ USD), một trong những khoản chi lớn nhất. Trong bảng xếp hạng của PISA, Singapore là nước dẫn đầu, Nhật Bản đứng thứ hai, Đài Loan xếp thứ tư, Trung Quốc thứ sáu và Việt Nam xếp hạng tám.
Bảng chấm điểm học sinh Thái Lan về các môn Khoa học (đường màu trắng), Toán (đường màu xanh) và Kỹ năng đọc (màu tím)
"Có một khoảng cách lớn giữa chúng ta và các nước", Teerakiat nói về bảng xếp hạng đánh giá, theo đó điểm số của sinh viên Thái Lan về toán học, khoa học và kỹ năng đọc giảm mạnh kể từ cuộc khảo sát 2012, xuống dưới mức trung bình quốc tế.
"Tất cả những gì chúng ta đã làm, đều không mang lại kết quả" - ông nói về những nỗ lực cải tiến trong quá khứ.
Kể từ khi nắm chính quyền cách đây ba năm, chính phủ quân sự Thái Lan đã xây dựng một kế hoạch có tên là Thái Lan 4.0, theo đó đặt trọng tâm vào việc thúc đẩy sáng tạo và phát triển các ngành công nghiệp tiên tiến nhằm đưa nền kinh tế thoát khỏi bẫy thu nhập trung bình.
Một trong lĩnh vực trọng tâm là phát triển công nghiệp dọc theo bờ biển phía đông, bao gồm kế hoạch hỗ trợ đào tạo nghề trị giá 619 triệu bạt. Trong cuộc trao đổi với phóng viên Bloomberg hồi tháng trước, Bộ trưởng Công nghiệp Thái Lan Uttama Savanayana nói, nước ông nhận thức được rằng, cần nâng cấp kỹ năng của lực lượng lao động mới có thể triển khai thành công dự án Hành lang Kinh tế phía Đông với tổng mức đầu tư 45 tỷ USD.
Tuy nhiên, với tỷ lệ người trong độ tuổi lao động dự báo sẽ giảm tới 11 % trong tổng dân số vào năm 2040, “ những thách thức về giáo dục và kỹ năng sẽ ngày càng có ý nghĩa quan trọng và cấp bách” - Ulrich Zachau, Giám đốc Ngân hàng Thế giới tại Đông Nam Á - cho biết.
Ông nói thêm: "Một mặt, dân số Thái Lan đang nhanh chóng già đi, mặt khác nhu cầu công nhân lành nghề đang tăng mạnh trong một thế giới tích hợp hơn bao giờ hết với những tiến bộ công nghệ nhanh hơn".
Học vẹt
Theo ông Anip Sharma, Phó Chủ tịch của Parthenon - EY, phụ trách khu vực Đông Nam Á về tư vấn toàn cầu trong lĩnh vực giáo dục, mức độ số hoá và sự thâm nhập của Internet đã làm cho Thái Lan trở thành điểm đến hấp dẫn của các công ty CNTT.
Ông Sharma nói: "Nhưng đó không phải là nơi tuyệt vời để phát triển một sản phẩm. Ông nói, một trong những vấn đề lớn nhất đó là mức độ phổ cập tiếng Anh thấp, trong khi đó là một kỹ năng quan trọng khi thực hiện chuyển đổi trong thời đại kỹ thuật số”.
Một vấn đề nữa, theo nhà phát triển phần mềm Thái Lan kỳ cựu Panutat Tejasen, là hầu hết sinh viên tốt nghiệp chỉ được học theo các phương pháp cổ điển như học vẹt, thiếu kỹ năng tư duy phê bình cần thiết để phát triển các giải pháp phần mềm sáng tạo.
“Công ty tôi phải trả cho những nhân viên mới chỉ để dạy lại họ cách viết những chương trình phần mềm có thể sử dựng được trước khi họ có thể bắt đầu làm việc và kiếm tiền” - Tejasen, đứng đầu nhóm Nghệ thuật và Công nghệ với hơn 200 nhà thiết kế phần mềm, nói. Nhóm này phải "trả 6 tháng lương cho các nhân viên mới mà không thu được gì trong thời gian đó”.
Natavudh Pungcharoenpong, người sáng lập nhà xuất bản sách điện tử Ookbee có trụ sở tại Bangkok, với hơn 8 triệu thành viên khắp Đông Nam Á, than phiền rằng chính những suy nghĩ lỗi thời đã ngăn cản công việc kinh doanh của ông.
Natavudh nói: "Có những ngành kinh doanh mới mà chính quyền không thể quản lý bằng cách nghĩ như hiện nay . Đó không phải là cách để tăng trưởng”.
Ông nêu ra những ví dụ về những khó khăn của mình để thuyết phục các cơ quan quản lý mở rộng miễn thuế giá trị gia tăng cho sách in sang cho sách điện tử, cũng như các quy định làm cho các dịch vụ như Uber và Facebook trở nên khó khăn hơn.
Thái Lan sẽ học Việt Nam trong việc khuyến khích tư duy mới?
Phóng viên đã không thể tiếp cận ngay với Ủy ban Phát thanh và Truyền hình Quốc gia để trao đổi về các quy định quản lý Facebook. Còn Bộ Giao thông Vận tải thì nói rằng Uber bị coi là bất hợp pháp.
Ông Sharma - Phó Chủ tịch của Parthenon - EY chỉ ra rằng, các nước lân cận như Việt Nam, mặc dù nghèo hơn nhưng lại làm tốt hơn nhiều so với Thái Lan trong việc khuyến khích tư duy mới. Theo ông, lịch sử chính trị bất ổn của Thái Lan cũng không có lợi cho việc khuyến khích cải tiến hệ thống giáo dục.
Ông nói: "Chưa có một cách tiếp cận phù hợp để triển khai một cách mạnh mẽ và điều đó đã làm tổn hại Thái Lan”.
20.000 quan chức
Trả lời phỏng vấn ngày 12/7, Bộ trưởng Bộ Giáo dục Teerakiat nói: "Thái Lan có tới 20.000 quan chức không dạy nhưng lại đang quản lý điều hành các trường học", cảnh báo chính Bộ Giáo dục lại là một trong những trở ngại chính đối với cải cách. "Ở Việt Nam, trong cơ quan Bộ của họ chỉ có bảy mươi nhân sự".
Teerakiat, người có kiến thức về tâm thần học ở trẻ em và thanh thiếu niên, nói rằng, một vấn đề khác là nạn tham nhũng.
"Nếu giống như các chính trị gia trước đây, tôi sẽ là người giàu nhất trong tháng này", ông nói, và giải thích rằng, Bộ trưởng Bộ Giáo dục có quyền quyết định đối với khoảng 4 tỷ Bạt vốn ngân sách giáo dục còn chưa được tiêu hết.
Teerakiat cho biết một chiến lược từ dưới lên cho phép các trường học và các trường đại học quyền tự quyết để đưa ra các giải pháp là cách tốt nhất. Nguyên tắc này cũng nên áp dụng cho đào tạo giáo viên bởi vì hệ thống đó đã phải gánh chịu những hậu quả của quá trình lập kế hoạch tập trung cứng nhắc làm xói mòn phẩm giá của các giáo viên.
Teerakiat đã công bố một hệ thống học trình mới vào đầu tháng này, theo đó các trường đại học và cao đẳng có thể áp dụng các chương trình riêng và các giáo viên tiềm năng có thể tự do lựa chọn các lĩnh vực họ muốn được đào tạo. Ông cũng yêu cầu cơ quan bộ đưa ra kế hoạch thành lập Bộ mới - Bộ Giáo dục Đại học.
"Trang web đào tạo giáo viên, thông thường chỉ có một hoặc hai lần truy cập, đó là khi gặp may mắn, thế mà riêng hôm đã có 28,8 triệu lượt truy cập. Thật ngạc nhiên khi bạn áp dụng và điều khiển được cơ chế thị trường, từ bỏ cơ chế kế hoạch tập trung, sử dụng phương pháp tiếp cận từ dưới lên, mọi thứ sẽ hoạt động một cách thật tuyệt vời. Điều này chưa bao giờ xảy ra ở Thái Lan".
