Bất chấp những tin tức trước đó cho rằng Nga rút khỏi Syria chỉ để che đậy việc tập kết thường lệ của quân đội Nga, Matxcơva hiện đang công khai bàn về việc kết thúc hoạt động ở Syria. Việc này được cho là xuất phát từ sự đánh giá của chính quyền của tổng thống Nga Vladimir Putin rằng đã đạt được các mục tiêu ở Syria.
Bao gồm sự tiến bộ rõ rệt của quân đội Syria (SAA) kể từ khi Nga bắt đầu can thiệp vào tháng 9/2015, sự nhận thức về những vấn đề mà Mỹ đã phải đối mặt trong chiến lược khu vực của Nga, và một số yếu tố bổ sung như sự cần thiết phải tái cân bằng Chính sách Trung Đông rộng hơn của Nga (TASS, ngày 16/10).
Dấu hiệu rõ ràng nhất rằng Matxcơva đang nghiên cứu các chiến lược rút lui khả thi, mà không nhất thiết phải rút quân khỏi Syria, đã xuất hiện trong một cuộc trao đổi song phương với Israel gần đây. Vào ngày 10/10, các phương tiện truyền thông của Nga đã đưa tin rằng vấn đề này là trọng tâm của một cuộc họp ở Tel Aviv do Bộ trưởng Quốc phòng Nga Sergei Shoigu và người đồng cấp Israel, Avigdor Lieberman chủ trì.
Cụ thể, ông Shoigu nói tới một số vấn đề cần được xem xét có liên quan đến tương lai của Syria, bởi hoạt động của Nga ở Syria đang gần hoàn thành. Ông nhấn mạnh VKS, phối hợp với SAA, đã khiến lực lượng thù địch phải chịu thiệt hại nghiêm trọng. Ông kêu gọi Israel tăng cường quan hệ với Nga trong hợp tác kỹ thuật quân sự và chống khủng bố cũng như tiếp tục đối thoại song phương về tình hình khu vực (Izvestia, ngày 16/10).
Đã hai năm kể từ khi Tổng thống Vladimir Putin quyết định tiến hành các hoạt động quân sự của Nga tại Syria, chủ yếu tập trung vào VKS cung cấp chi viện không quân trực tiếp cho SAA, cùng với huấn luyện và hỗ trợ về mặt vật chất cho chế độ Assad, các lãnh đạo của Nga bây giờ chắc chắn đã tin rằng sự mạo hiểm mang lại kết quả. Vai trò của Mátxcơva ở Trung Đông và tiếng nói của Mátxcơva về tương lai của Syria đã được nâng cao rõ rệt (Stephen Blank, "Các nền tảng trong chính sách của Nga ở Trung Đông", Nga ở Trung Đông, ngày 05/10).
Điều này có vẻ đúng ở góc độ địa chính trị, được phản ánh trong nhiều bình luận và tuyên bố chính thức của Matxcơva về các hoạt động ở Syria. Hơn nữa, chiến dịch ở Syria chắc chắn đã tăng cường khả năng sẵn sàng chiến đấu của VKS bằng cách tạo cơ hội huấn luyện phi công Nga trong thực chiến.
Các tuyên bố của Nga về thành công của họ tại Syria đã được tóm lược bởi thư ký báo chí của Tổng thống Nga, ông Dmitry Peskov. Ông đã mô tả những thành tích gần đây của VKS như là dấu hiệu "bắt đầu kết thúc" cuộc chiến ở Syria. Peskov nhắc lại số liệu thống kê rằng 92% lãnh thổ Syria đang thuộc quyền kiểm soát của chính phủ. Dù thực tế quyền kiểm soát lãnh thổ của Damascus có là bao nhiêu thì tình hình trên chiến trường Syria đã thay đổi rõ rệt từ khi có sự can thiệp của Nga.
Trong khi đó, nỗ lực đưa giai đoạn này tới kết thúc của Matxcơva có thể là kết quả gián tiếp từ những thắng lợi của Nga như giải phóng Deir Ezzor và các khu vực gần đó (Nation-news.ru, ngày 17/10, RIA Novosti, ngày 13/10). Những tin tức này trái ngược hẳn với cách mà các phương tiện truyền thông Nga mô tả các hoạt động do Mỹ lãnh đạo, bao gồm cuộc tấn công Raqqa (Kommersant, Vedomosti, Rossiyskaya Gazeta, ngày 15/10).
Tuy nhiên, VKS cũng có những căng thẳng tiềm ẩn dù không quá lớn sau hai năm tham chiến ở Syria. Trong khi các lực lượng Nga ở Syria có mức độ thương vong nhỏ mặc dù đã triển khai các lực lượng đặc biệt, các sĩ quan huấn luyện cho SAA, và gần đây nhất là lực lượng quân cảnh ở các khu vực được chỉ định của Syria, ông McDermott đã chỉ ra những ví dụ về tổn thất máy bay khiến Matxcơva lo ngại. Trong một bài báo trên tờ Gazeta.ru, cựu đại tá phòng không không quân Mikhail Khodarenok đã phân tích vụ máy bay ném bom Su-24 rơi trong khi cất cánh từ căn cứ không quân Nga ở Latakia vào ngày 10/10. Hai thành viên phi hành đoàn đều tử nạn trong sự cố này vì không có thời gian bật dù.
Ông Khodarenok đã đưa ra những lời giải thích khả dĩ nhất cho vụ rơi Su-24, mặc dù Bộ Quốc phòng tiết lộ ít thông tin chắc chắn giúp hiểu rõ nguyên nhân vụ tai nạn. Nhiều giả thuyết đã được đặt ra, bao gồm khả năng cháy trên máy bay, sự cố kỹ thuật, động cơ có vấn đề hay va chạm với một vật cản, nhưng cho đến nay vẫn không có kết luận rõ ràng. Dù nguyên nhân thật sự là gì, vụ tai nạn chắc chắn xảy ra rất nhanh đến mức phi hành đoàn không có thời gian phản ứng; Bộ Quốc phòng thận trọng không công bố bất kỳ chi tiết nào (Gazeta.ru, ngày 10/10).
Chiến đấu cơ xuất kích từ tàu sân bay Đô đốc Kuznetsov làm nhiệm vụ tại Syria (ảnh: Sputnik)
Trong quá trình hoạt động chiến đấu tại Syria, VKS đã phải chịu một số thiệt hại về máy bay. Ngoài vụ lực lượng không quân Thổ Nhĩ Kỳ bắn rơi một chiếc Su-24 vào tháng 11/2015 do xâm phạm không phận của Thổ Nhĩ Kỳ, VKS cũng bị mất một chiếc trực thăng Mi-28N do lỗi của phi công. Vào tháng 12/2016, một máy bay chiến đấu Su-33 cũng rơi xuống biển Địa Trung Hải trong khi đang cố hạ cánh xuống tàu sân bay Đô đốc Kuznetsov. Chiếc máy bay trượt khỏi boong tàu và rơi xuống biển, phi hành đoàn thoát ra an toàn.
Những tổn thất này khá khiêm tốn so với tổng số máy bay chiến đấu và tỷ lệ số lần xuất kích trong hai năm qua. Tuy nhiên, sai lầm của phi công trong vụ rơi Mi-28N, sự tổn thất đáng xấu hổ khi Su-33 rơi xuống biển, và bây giờ là vụ tai nạn của máy bay ném bom Su-24 ngay sau khi cất cánh từ Latakia ít nhất cho thấy một số bằng chứng về sự hao mòn tài sản cũ, các vấn đề liên quan đến hỗ trợ kỹ thuật và huấn luyện trong trường hợp xảy ra các sự cố bất ngờ (Gazeta.ru, ngày 10/10).
Sự can thiệp vào Syria đã làm tăng uy tín của quân đội Nga, đem đến sự huấn luyện quý giá cho VKS, và nâng cao vị thế chính trị của Matxcơva trong cuộc xung đột. Nhưng vì chế độ Assad tiếp tục trở nên vững vàng hơn, Nga đang ngày càng lưu tâm đến cách thức và thời điểm để ngừng các hoạt động không quân ở Syria.
Trong bối cảnh này, cuộc thảo luận của ông Shoigu tại Tel Aviv không chỉ củng cố thêm ấn tượng rằng Matxcơva đã hưởng lợi lớn từ sự mạo hiểm ở Syria mà cả cuộc đối thoại bí mật đang diễn ra với những người bạn mới của Nga trong khu vực. Như vậy, thực tế hiện nay trái ngược với các chuyến thăm cấp nhà nước đến Baghdad và Tehran những năm trước để mở rộng liên minh non trẻ thành lập khi Nga gia nhập cuộc chiến ở Syria.
Trong chiến dịch dài hai năm ở Syria, Matxcơva đã thách thức mọi dự đoán cho rằng Nga sẽ bị kéo vào một vũng lầy: Nga đã giảm thiểu số thương vong, hỗ trợ chế độ Bashar al-Assad, thử nghiệm nhiều kiểu tiếp cận tác chiến khác nhau và huấn luyện các phi công VKS ở chiến trường. Nhà báo McDermott cho rằng sự chú ý hiện nay đang hướng về vai trò sau xung đột của Nga.
