Sự do dự bên trong Thượng viện
Hạ viện Mỹ chỉ mất một tuần lễ để thông qua dự luật buộc TikTok cắt đứt quan hệ với công ty mẹ ByteDance ở Trung Quốc, hoặc bị cấm hoạt động ở Mỹ.
Tổng thống Joe Biden - người có chiến dịch tái tranh cử đã tham gia nền tảng video ngắn mới đây - cho biết ông sẽ ký dự luật thành luật nếu nó được Thượng viện thông qua. Dự luật kêu gọi cấm TikTok và bất kỳ “ứng dụng kế thừa” nào do ByteDance phát triển, trừ khi công ty này thoái vốn khỏi nền tảng này.
Tuy nhiên, liệu dự luật có đến được bàn Tổng thống hay không vẫn là một trong nhiều câu hỏi đặt ra với TikTok. Sự ủng hộ chính trị cho lệnh cấm TikTok tại Thượng viện vẫn chưa rõ ràng. Một số thượng nghị sĩ đang bày tỏ lo ngại về ngôn ngữ trong dự luật của Hạ viện, được gọi là “Đạo luật bảo vệ người Mỹ khỏi các ứng dụng do đối thủ nước ngoài kiểm soát”.
Trong khi đó, cựu Tổng thống Donald Trump, từng là người chỉ trích mạnh mẽ TikTok, giờ đã thay đổi quan điểm của mình. Các chuyên gia cũng chỉ ra những rào cản kỹ thuật đối với việc buộc ByteDance phải thoái vốn hoặc thực thi lệnh cấm.
Chủ tịch Ủy ban Thương mại Thượng viện Maria Cantwell và Chủ tịch Ủy ban Tình báo Mark Warner đang kêu gọi một phiên điều trần công khai về vấn đề này trước khi bất kỳ dự luật về TikTok nào được đem ra bỏ phiếu.
Các thượng nghị sĩ khác lại ám chỉ việc đề xuất các dự luật của riêng họ. Lãnh đạo đa số Thượng viện Chuck Schumer trong khi đó chưa khẳng định sẽ có một phiên điều trần hoặc một cuộc bỏ phiếu.
Tiến độ về dự luật này dự kiến bị trì hoãn khi Quốc hội bước vào kỳ nghỉ lễ Phục sinh kéo dài 2 tuần lễ - và khó có thể lấy lại được động lực ngay lập tức khi các nhà lập pháp quay trở lại làm việc.
Một số nhà lập pháp, cả Đảng Dân chủ và Đảng Cộng hòa, đã bày tỏ lo ngại rằng dự luật có thể khiến chính phủ vi phạm các quyền của Tu chính án thứ nhất hoặc làm gián đoạn thị trường tự do.
Nếu Thượng viện thông qua một dự luật có những thay đổi bên trong, một ủy ban hội nghị gồm các thành viên của hai viện sẽ phải dung hòa những khác biệt và đạt được sự thống nhất về một phiên bản thống nhất. Phiên bản này sẽ được chuyển đến mỗi viện để bỏ phiếu cuối cùng.
Theo Xiaomeng Lu, giám đốc công nghệ địa chất tại tổ chức tư vấn Eurasia Group, việc đưa dự luật thông qua cả hai viện có thể sẽ cần một số hành động.
“Do khó khăn trong việc hợp nhất các phiên bản khác nhau của dự luật, con đường khả thi nhất để thúc đẩy dự luật này là biến nó thành một phần của Đạo luật Ủy quyền Quốc phòng, gần như chắc chắn được thông qua vào mùa thu này”, bà cho hay. Thượng viện cũng có thể sẽ thắt chặt ngôn ngữ của dự luật để giải quyết một số vấn đề pháp lý mà nó có thể gặp phải.
TikTok có những đồng minh nào?
Nhưng TikTok có một đồng minh ít ai ngờ đến: ông Trump.
Thời còn là Tổng thống Mỹ, ông Trump đã ban hành hai sắc lệnh hành pháp vào năm 2020 nhằm vào TikTok. Một sắc lệnh cấm TikTok ở Mỹ nhưng bị thẩm phán liên bang chặn vào cùng năm và bị ông Biden huỷ vào năm 2021. Sắc lệnh còn lại yêu cầu ByteDance thoái vốn khỏi Mỹ và xóa tất cả dữ liệu người dùng Mỹ.
Sắc lệnh này đã khiến Ủy ban Đầu tư nước ngoài tại Mỹ (CFIUS) mở cuộc điều tra kéo dài nhiều năm nhằm vào TikTok. Năm ngoái, CFIUS đã yêu cầu ByteDance bán cổ phần của mình tại TikTok nhưng không có hành động nào được thực hiện kể từ đó.
Tuy nhiên, giờ đây ông Trump nói rằng lệnh cấm TikTok sẽ có lợi cho Facebook, mạng xã hội mà ông coi là "kẻ thù của người dân". Những lý do khiến ông Trump thay đổi quan điểm có thể là sự hấp dẫn của TikTok đối với cử tri trẻ tuổi ở Mỹ, và thực tế là một số tỉ phú ủng hộ ứng dụng này lại là những nhà tài trợ chính cho chiến dịch tranh cử của ông.
“Tôi cho rằng, ở cả đảng Dân chủ lẫn Cộng hoà, một số người lo ngại rằng dự luật cấm sẽ ảnh hưởng đến cử tri trẻ tuổi của họ, không chỉ ở trong kỳ bầu cử này mà cả các kỳ bầu cử tiếp theo” bà Lu nhận định, thêm rằng đây có thể là lý do khiến Thượng viện do dự trong việc thông qua dự luật cấm TikTok.
Tuy nhiên, câu chuyện sẽ khác đi nếu ông Trump đắc cử trong tháng 11.
“Nếu ông Trump không còn phải đối mặt với các nhà tài trợ chiến dịch và áp lực bầu cử, ông ta có thể quay lại với quan điểm ban đầu là ủng hộ lệnh cấm TikTok”, bà Lu cho hay.
TikTok sẽ làm gì nếu dự luật được thông qua?
Trong trường hợp dự luật được ký thành luật, TikTok có khả năng cao sẽ chống trả đến cùng tại toà án. Công ty này đã từng kiện chính phủ Mỹ sau khi ông Trump ra 2 sắc lệnh hành pháp, và cả bang Montana do lệnh cấm TikTok của bang này. Trong cả hai trường hợp, các thẩm phán đều ngăn chặn nỗ lực của phía Mỹ.
Theo Nikkei Asia, TikTok hiện đã phối hợp với các công ty luật để bắt đầu chuẩn bị cho các cuộc chiến pháp lý có thể xảy ra.
“Chúng tôi sẽ tiếp tục làm tất cả những gì có thể, bao gồm cả việc thực hiện các quyền hợp pháp của mình, để bảo vệ nền tảng tuyệt vời mà chúng tôi đã cùng các bạn xây dựng nên”, Giám đốc điều hành TikTok Shou Chew nói trong một thông điệp hình ảnh gửi tới người dùng sau khi Hạ viện thông qua dự luật.
Ngoài ra còn có một bên khác cũng đang hành động: Trung Quốc.
Bắc Kinh đã liên tiếp tuyên bố rằng họ “cực lực phản đối” hành động ép buộc thoái vốn khỏi TikTok, và có thể gây khó dễ cho tiến trình này, nếu không muốn nói là chặn đứng. Trong năm 2020, chính phủ Trung Quốc đã thêm mục trí tuệ nhân tạo (AI) – bao gồm các thuật toán được cá nhân hoá dựa trên phân tích dữ liệu – vào danh sách kiểm soát xuất khẩu của họ.
“Về mặt kỹ thuật, ByteDance phải được sự cho phép của Bộ Thương mại mới có thể bán công nghệ này. Đây chính là điểm mà Trung Quốc có thể kiểm soát”, bà Lu cho hay. “Trung Quốc và ByteDance sẽ không bao giờ cho phép mã nguồn này được bán cho một công ty công nghệ Mỹ”.
Có nhiều ý kiến trái chiều về việc liệu Bắc Kinh có trả đũa nếu Mỹ cấm TikTok hay buộc ByteDance phải bán TikTok hay không. “Tôi cho rằng chính phủ Trung Quốc có thể sẽ trả đũa nhằm vào các công ty Mỹ, như Apple chẳng hạn”, Collin Walke, đối tác an ninh mạng và bảo mật dữ liệu tại công ty luật Hall Estill và là cựu thành viên của Hạ viện Oklahoma, nói.
Bà Lu không chắc chắn về điều này và nói: “Nếu họ nhằm vào Tesla hay Apple, những công ty đã là bạn lâu năm của Trung Quốc...thì có nguy cơ làm suy giảm tâm lý của nhà đầu tư nước ngoài, ngay trong thời điểm mà Trung Quốc đang phải vật lộn với khó khăn kinh tế”.
Giám đốc điều hành Apple Tim Cook là một trong những khách mời đáng chú ý nhất tại Diễn đàn Phát triển Trung Quốc năm nay, được tổ chức tại Bắc Kinh vào tuần trước. Cook cho biết ông vẫn lạc quan về thị trường Trung Quốc và công ty đã mở một cửa hàng bán lẻ khác ở Thượng Hải, bất chấp doanh số bán iPhone tại nước này đang sụt giảm.
Nếu lệnh cấm được thực thi, điều gì sẽ xảy ra?
Bản thân TikTok chắc chắn có đủ lý do để chiến đấu chống lại lệnh cấm, bởi doanh thu của nó ở Mỹ lên tới 16 tỉ USD trong năm 2023 Mất đi hoạt động của TikTok trên đất Mỹ sẽ là một đòn chí mạng đối với định giá thị trường của ByteDance, trong lúc công ty đang nhắm tới phát hành lần đầu ra công chúng (IPO).
Tuy nhiên, cũng có nhiều câu hỏi rằng ai sẽ là bên mua TikTok trong trường hợp nó phải tự bán mình, bởi không nhiều công ty có đủ khả năng mua lại nó. Theo ước tính, nền tảng truyền thông xã hội này sẽ được định giá khoảng 100 tỉ USD.
Và bất kỳ công ty truyền thông xã hội nào có đủ khả năng chi trả cho việc mua lại, như chủ sở hữu của Facebook, Meta, đều có thể phải đối mặt với những vấn đề về chống độc quyền.
Bên cạnh đó là những thách thức về mặt kỹ thuật. Nếu dự luật cấm TikTok hoặc một dự luật tương tự trở thành luật và ByteDance chọn không thoái vốn, lệnh cấm trên toàn quốc đối với nền tảng này sẽ bắt đầu ngay sau khi cơ hội tự bán mình khép lại. Tất cả các cửa hàng ứng dụng và nhà cung cấp internet ở Mỹ sẽ được yêu cầu ngừng hỗ trợ ứng dụng và hạn chế quyền truy cập của người dùng vào ứng dụng này.
Tuy nhiên, theo các nhà phân tích và chuyên gia an ninh mạng, một bức "tường lửa lớn" nhằm chặn quyền truy cập của người Mỹ vào TikTok có thể sẽ không hiệu quả, trong khi Bộ Tư pháp Mỹ sẽ cần nguồn lực khổng lồ để thực thi lệnh cấm.
David Choffnes, phó giáo sư kiêm giám đốc điều hành của Viện An ninh mạng và Quyền riêng tư tại Đại học Đông Bắc (Northeastern University) cho biết: “Việc kiểm tra các cửa hàng ứng dụng thì dễ dàng, nhưng việc kiểm tra hàng nghìn nhà cung cấp mạng ở Mỹ thì sao?”.
Ông nói thêm, người dùng TikTok, chủ yếu là thế hệ Gen Z, là nhóm nhân khẩu học có kiến thức về công nghệ cao. Họ có thể tìm cách vượt qua các hạn chế, chẳng hạn như sử dụng VPN.
“Thật quá lạc quan khi nghĩ rằng lệnh cấm hoàn toàn sẽ thực sự có hiệu quả”, ông Choffnes nói. “Nhưng lệnh cấm chắc chắn sẽ làm tăng đáng kể xung đột và gần như chắc chắn sẽ làm giảm lưu lượng sử dụng TikTok”.
Hạ viện Mỹ cấm TikTok: Sự im lặng của ông chủ kín tiếng và nỗ lực tìm lối thoát của ByteDance
Trung Quốc phản ứng gay gắt trước dự luật cấm TikTok của Mỹ
Hạ viện Mỹ thông qua lệnh cấm: Số phận của TikTok và 170 triệu người dùng Mỹ sẽ ra sao?
Theo Nikkei Asia
