Đây là một trong những đề xuất đáng chú ý được đưa ra tại Tọa đàm chuyên đề “Đánh giá 63 Cổng Dịch vụ công cấp tỉnh từ góc độ người dùng năm 2024” do Viện Nghiên cứu Chính sách và Phát triển Truyền thông (IPS, trực thuộc Hội Truyền thông số Việt Nam) phối hợp với Chương trình Phát triển Liên Hợp Quốc (UNDP) tại Việt Nam tổ chức. Đây là năm thứ hai nghiên cứu rà soát này được thực hiện.
Báo cáo “Đánh giá dịch vụ công trực tuyến cấp tỉnh từ góc độ người dùng năm 2024” cho thấy các địa phương đã có một số cải thiện trong việc cung cấp Dịch vụ công trực tuyến so với kết quả rà soát năm 2023. Nhiều cổng dịch vụ công (DVC) đạt mức ‘tốt’ ở hai tiêu chí “Cung cấp thông tin hỗ trợ” và “Mức độ dễ sử dụng của các công cụ tra cứu”.
Tuy nhiên, tất cả 63 Cổng DVC đều có những điểm chưa thuận tiện cho người sử dụng, nhất là với những người ở vùng sâu, vùng xa, vùng hải đảo, người khuyết tật. Tất cả các tỉnh, thành phố cần đầu tư cải thiện các Cổng DVC về nhiều mặt để tăng mức độ thuận tiện, thân thiện, tính tiếp cận, đáp ứng nhu cầu của mọi người dùng.
Chia sẻ về báo cáo, ông Nguyễn Minh Hồng, Chủ tịch Hội Truyền thông số Việt Nam, cho biết trong bối cảnh chính phủ số đang phát triển mạnh mẽ, các cổng DVC trực tuyến giữ vai trò then chốt, kết nối Nhà nước với người dân và doanh nghiệp.
Đây không chỉ là nơi cung cấp dịch vụ hành chính công một cách minh bạch, hiệu quả mà còn là cầu nối trực tiếp giữa Nhà nước và người dân, doanh nghiệp.
Cũng theo Chủ tịch Hội Truyền thông số Việt Nam, thực trạng cung cấp DVC trực tuyến còn có khoảng cách khá xa so với các mục tiêu đã đề ra. Ông Nguyễn Minh Hồng dẫn thông tin từ Ủy ban Quốc gia về chuyển đổi số, tại thời điểm tháng 7/2024, tỷ lệ hồ sơ nộp trực tuyến đối với các DVC trực tuyến toàn trình của cấp tỉnh, thành phố mới chỉ đạt 17%. Cùng với đó, kết quả đánh giá Hệ thống thông tin giải quyết thủ tục hành chính cấp bộ, cấp tỉnh của Bộ Thông tin và Truyền thông cũng chỉ ra rằng không hệ thống thông tin giải quyết thủ tục hành chính nào của địa phương đạt mức A và B. Có 39 địa phương đạt mức C; 15 địa phương đạt mức D và 9 địa phương có kết quả đánh giá mức E.
Từ xếp hạng trên, ông Hồng cho rằng dịch vụ công trực tuyến vẫn chưa được thuận tiện, nhanh chóng. Điều này hàm ý rằng, không gian để mở rộng, bao phủ dịch vụ công trực tuyến và gia tăng lợi ích cho người dân trong thời gian tới là rất lớn.
"Việc đánh giá các cổng dịch vụ công từ góc độ người dùng là cực kỳ quan trọng để đảm bảo rằng chuyển đổi số đáp ứng đúng nhu cầu và kỳ vọng của người dân”, Chủ tịch Hội Truyền thông số Việt Nam nói.
Bà Ramla Khalidi, Trưởng đại diện thường trú Chương trình Phát triển Liên Hợp Quốc đánh giá so với kết quả rà soát năm 2023, nhiều địa phương đã nâng cấp cổng DVC để bảo đảm quyền tiếp cận DVC trực tuyến cho người khuyết tật.
Tuy nhiên, bà Ramla Khalidi cho rằng cần cải thiện hơn nữa các DVC trực tuyến bảo đảm tính thuận tiện, tính dễ sử dụng và dễ tiếp cận cho tất cả mọi người. Kết quả đánh giá cũng chứa đựng những hàm ý có giá trị về cách thức cải thiện điều kiện tiếp cận và tính hữu dụng của các cổng DVC cho tất cả mọi người dân, đặc biệt là những nhóm dân cư dễ bị bỏ lại phía sau trong tiến trình chuyển đổi số.
Bà Ramla Khalidi hy vọng chính quyền các tỉnh, thành phố sẽ thấy những đề xuất trong báo cáo là hữu ích và khả thi.
“Thủ tục hành chính vẫn còn phức tạp và chưa được số hóa hoàn toàn”
Theo kết quả đánh giá, nhìn chung, các Cổng DVC chưa đáp ứng nhu cầu của người dùng, chưa đạt được mục đích cuối cùng là tạo sự thuận tiện khi thực hiện các thủ tục hành chính. Nhiều người dùng Cổng DVC vẫn chưa thể tự làm thủ tục mà phải dựa vào sự hướng dẫn trực tiếp hoặc làm thay của đội ngũ công chức.
Theo báo cáo, một phần nguyên nhân của những tồn tại của các Cổng DVC là sự thiếu đồng bộ giữa các Cổng DVC cấp tỉnh và Cổng DVC quốc gia khiến người dùng gặp khó khăn khi phải làm quen với nhiều giao diện khác nhau trong cùng một lần sử dụng DVC trực tuyến. Bên cạnh đó, quy trình giải quyết thủ tục hành chính chưa được công khai đầy đủ, chưa được trình bày một cách dễ thấy, dễ hiểu, chưa theo dõi được trên Cổng DVC, khiến người dùng khó nắm bắt được các bước cần thực hiện DVC trực tuyến và tiến độ giải quyết hồ sơ.
Ông Nguyễn Đức Lam, Cố vấn Chính sách Viện Nghiên cứu Chính sách và Phát triển Truyền thông (IPS) cho biết, kết quả nghiên cứu cho thấy, có đến 60 Cổng DVC chưa đạt ở tiêu chí về bảo vệ dữ liệu cá nhân, quyền riêng tư, 39 Cổng DVC chưa đạt ở tiêu chí về mức độ tiếp cận đối với người khuyết tật. Hầu hết các Cổng DVC mới chỉ đạt mức trung bình về độ tương thích với cả máy tính và điện thoại thông minh. Không có cổng DVC nào đạt quá 50% số tiêu chí ở mức ‘tốt’ và sự khác biệt về điểm số đánh giá giữa các nhóm tỉnh, thành phố là không đáng kể.
Tuy nhiên, những vấn đề nêu trên chỉ là bề nổi của việc cung cấp DVC trực tuyến. Một trong những nguyên nhân gốc rễ của những bất cập và vướng mắc là quy trình và thủ tục hành chính vẫn còn phức tạp và chưa được số hóa hoàn toàn. Hơn nữa, các DVC trực tuyến vẫn được đưa lên Cổng DVC theo quy trình, thủ tục thực hiện trên giấy và trực tiếp, thay vì theo cách số hóa và gián tiếp. Ngoài ra, cơ sở hạ tầng kỹ thuật tại nhiều địa phương chưa đáp ứng được yêu cầu, năng lực của cán bộ, công chức không đồng đều, và các biện pháp hỗ trợ người dân chưa hiệu quả cũng là những thách thức to lớn đối với việc triển khai DVCTT rộng khắp.
Cần thay đổi tư duy trên môi trường số
Để nâng cao hiệu quả của các Cổng DVC, từ đó cải thiện việc cung ứng DVCTT, báo cáo nghiên cứu đã đưa ra các khuyến nghị đi từ những cải tiến cụ thể đến việc thay đổi tư duy trên môi trường số, lấy người dùng làm trung tâm. Trước hết, các tỉnh, thành phố cần thực hiện rà soát và khắc phục các lỗi kỹ thuật trên Cổng DVC, đảm bảo tính hiệu quả, thực chất và công khai thông tin để nâng cao tính thuận tiện, dễ tiếp cận và thân thiện với người dùng, đặc biệt là đối đồng bào dân tộc thiểu số, người lớn tuổi và người khuyết tật.
Nâng cao năng lực của đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức trong việc triển khai và cung cấp DVCTT cần được năng cao, đồng thời với công tác truyền thông nâng cao nhận thức của người dân về sự tiện lợi của Cổng DVC và DVCTT.
Theo báo cáo nghiên cứu, điều quan trọng nhất sự cần thiết phải chuyển đổi tư duy về môi trường số, tập trung vào việc xây dựng các chính sách và triển khai DVC trực tuyến từ góc độ "quản trị số", trong đó chú trọng thúc đẩy tương tác tự nhiên trên môi trường số giữa bên cung ứng và bên sử dụng DVC trực tuyến.
Ứng dụng công nghệ số và kết nối dữ liệu cần được thực hiện một cách linh hoạt để gỡ bỏ các rào cản hành chính, đồng thời bảo đảm dữ liệu được chia sẻ và kết nối hiệu quả. Các văn bản pháp luật liên quan tới quy trình, thủ tục hành chính cần được sửa đổi để phù hợp hơn với môi trường số. Việc thực hiện các thủ tục hành chính không theo địa giới hành chính cũng cần được chú trọng. Trong thời gian tới, có thể hướng đến 2030, cần thiết lập một đầu mối quốc gia cung cấp DVC trực tuyến tại một Cổng DVC chung duy nhất.
"Dịch vụ công trực tuyến còn nhiều bất cập, không nên tô hồng"
