Theo đánh giá của Diễn đàn Kinh tế thế giới, trong 140 nền kinh tế về cạnh tranh, Việt Nam xếp thứ 71 về cạnh tranh trên thị trường nội địa; xếp thứ 77 về hiệu quả chống độc quyền và xếp thứ 64 về mức độ phân phối thị trường của một số tập đoàn.
Nguyên nhân chủ yếu là do Việt Nam vẫn chưa có một chính sách toàn diện về cạnh tranh; hệ thống pháp luật về cạnh tranh chưa đầy đủ, chưa có hiệu lực.
Thực tế, hiện ở Việt Nam vẫn tồn tại chính sách cạnh tranh không công bằng, xu hướng mua đắt, bán rẻ, đi ngược lại quy luật chung. Điều này dẫn đến việc sẽ tạo ra tín hiệu thị trường cực kỳ sai lệch. Làm cho nguồn lực sử dụng kém hiệu quả. Chính sách bị chi phối bởi nhiều nhóm lợi ích.
Trong khi đó, một trong những nguyên tắc rất cao của cạnh tranh là bảo vệ áp lực cạnh tranh, không phải là bảo vệ lợi ích nhóm, bảo vệ người chơi trên thị trường.
"Đây là một nguyên tắc mà đôi khi trong ứng xử chính sách chúng ta rất dễ nhầm lẫn. Do không hiểu mấu chốt vấn đề này nên đôi khi trên một thị trường, một lĩnh vực có rất nhiều doanh nghiệp tham gia mà vẫn thiếu vắng cạnh tranh”, Tiến sỹ Võ Trí Thành, nguyên Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương đánh giá.
Thự tế, 10 năm trở lại đây, tốc độ tăng trưởng kinh tế của Việt Nam giảm dần, mức trung bình giai đoạn 1990-2007 là 7,8%; giai đoạn 2007-2012 còn 6,7%. Từ năm 2012 đến nay chỉ khoảng 5,8%. Tốc độ tăng trưởng kinh tế giảm dần, nền tảng kinh tế vĩ mô kém vững chắc.
Trong khi đó, Việt Nam đã và đang hội nhập kinh tế quốc tế sâu rộng, do đó, các chuyên gia kinh tế cho rằng: chỉ có cải cách, khôi phục đà tăng trưởng mức 7 - 7,5%, Việt Nam mới giảm dần khoảng cách với các nước trong khu vực. Việt Nam không thể tiếp tục dùng chính sách phía cầu (như nới rộng chính sách tiền tệ, mở rộng tài khóa, đầu tư nhà nước…), sẽ gây nguy cơ bất ổn kinh tế vĩ mô trở lại.
Theo Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế trung ương, năm 2017 sẽ có đề án chính sách cạnh tranh toàn diện. Để tạo ra được cạnh tranh, các chuyên gia khuyến nghị, nhà nước cần chống độc quyền và có cách tạo ra sức cạnh tranh với quốc tế trong điều kiện hiện nay. Cần thực hiện nguyên tắc cạnh tranh trung lập với các nội dung về thuế, nợ…; trung lập về quản lý, bình đẳng giữa doanh nghiệp nhà nước và doanh nghiệp tư nhân. Bảo đảm ngân sách nhà nước cũng được sử dụng ưu đãi cho tất cả doanh nghiệp.
