Trong lúc cả thế giới dồn sự chú ý vào cuộc cặp gỡ cấp cao Trump – Kim ở Singapore thì một sự kiện quan trọng khác đã diễn ra tại Đài Bắc mà thoát khỏi con mắt của báo giới quốc tế: ngày 12/6, lễ khánh thành trụ sở mới của “Hiệp hội Mỹ tại Đài Loan” (American Institute in Taiwan – AIT) – cơ quan đại diện cao nhất của Hoa Kỳ tại Đài Loan được xây dựng tại khu Nội Hồ, thành phố Đài Bắc.
Tổng thống Donald Trump đã cử bà Marie Royce – Trợ lý Quốc vụ khanh phụ trách Văn hóa và giáo dục tới thăm Đài Loan và tham dự lễ khánh thành trụ sở mới của AIT. Về phía Đài Loan, đến dự lễ có Tổng thống Thái Anh Văn, cựu Tổng thống Mã Anh Cửu và các quan chức cao cấp của chính quyền.
Phát biểu lại buổi lễ, bà Marie Royce nói: “Trụ sở mới của AIT tượng trưng cho sự ổn định bền vững và sức sống của quan hệ đồng minh Mỹ - Đài Loan”. Còn một viên chức của Nhà Trắng giấu tên thì nói AIT thực chất là đại sứ quán Mỹ và coi sự kiện này là cột mốc mới trong quan hệ Mỹ - Đài Loan.
Được biết, nghiệp vụ chủ yếu của AIT là xử lý và cấp thị thực xuất nhập cảnh, cấp hộ chiếu; thúc đẩy hoạt động giao lưu giữa nhân dân và phát triển kinh tế giữa hai bên. Trong tương lai tại đây sẽ mở 19 cửa giải quyết nghiệp vụ lãnh sự, trong đó có phỏng vấn cấp visa; thực tế AIT có hầu hết các chức năng của một đại sứ quán. Được đầu tư tới 255 triệu USD, trụ sở mới của AIT là trụ sở ngoại giao quốc tế lớn nhất ở Đài Bắc được xây dựng trên khu đất Mỹ trả tiền thuê 99 năm.
 |
|
Trụ sở AIT mới tại Đài Bắc được khánh thành
|
Trung Quốc phản ứng quyết liệt
Động thái này của Mỹ đã khiến Bắc Kinh nổi giận lôi đình. Ngay sau khi buổi lễ khánh thành diễn ra, chiều 12/6, ông Cảnh Sảng – người phát ngôn Bộ Ngoại giao Trung Quốc đã phát biểu cho biết chính phủ Trung Quốc đã nghiêm khắc giao thiệp với phía Mỹ. Ông nói: “Mỹ lấy bất cứ lý do gì cử quan chức tới hoạt động ở Đài Loan đều vi phạm nghiêm trọng nguyên tắc “một nước Trung Quốc” và quy định trong 3 bản thông cáo chung giữa hai nước, can thiệp vào công việc nội bộ của Trung Quốc, gây ảnh hưởng tiêu cực tới quan hệ Trung – Mỹ”. Cảnh Sảng đốc thúc phía Mỹ tuân thủ những cam kết với Trung Quốc trong vấn đề Đài Loan, sửa chữa cách làm sai trái để tránh gây tổn hại đến quan hệ Trung – Mỹ và hòa bình ổn định ở khu vực.
Ngày 13/6, ông Mã Hiểu Quang, người phát ngôn của Văn phòng Đài Loan thuộc Quốc Vụ viện Trung Quốc đã tổ chức họp báo. Tại đây ông tuyên bố: Trung Quốc kiên quyết phản đối mọi hình thức tiếp xúc chính thức giữa Mỹ và Đài Loan; Mỹ cần phải tuân thủ nguyên tắc “một nước Trung Quốc” và những quy định trong 3 bản Tuyên bố chung Trung – Mỹ để tránh làm tổn hại đến quan hệ Trung – Mỹ và hò bình ổn định ở khu vực Eo biển Đài Loan.
Cũng tại cuộc họp báo, khi nói về tin đồn: tháng 8 tới đây, khi đi thăm Paraguay, bà Thái Anh Văn sẽ quá cảnh Mỹ và có thể được Quốc hội Mỹ mời diễn thuyết tại đây; ông Mã Hiểu Quang nhấn mạnh: Trung Quốc kiên quyết phản đối bất cứ ý đồ nào nhằm tạo ra “hai nước Trung Quốc”, “Một Trung Quốc, một Đài Loan” hay “Đài Loan độc lập” trên quốc tế.
Ông cũng phê phán có ý kiến của giới tư vấn chính quyền Đài Loan đề xuất cho quân đội Mỹ thuê đảo Ba Bình (ở quần đảo Trường Sa thuộc chủ quyền Việt Nam mà Đài Loan đang chiếm đóng trái phép) để sử dụng với danh nghĩa “để cứu trợ nhân đạo”, gọi đề xuất đó là “vô cùng nguy hiểm”.
Vấn đề Đài Loan luôn là điểm nóng trong quan hệ Trung – Mỹ
 |
|
Bà Marie Royce phát biểu tại Lễ khánh thành
|
Từ khi nước Cộng hòa nhân dân Trung Hoa thành lập năm 1949 tới nay, vấn đề Đài Loan luôn là điểm nóng có nguy cơ bùng nổ trong mối quan hệ Trung – Mỹ. Mặc dù quan hệ giữa Mỹ và Đài Loan không phải là quan hệ ngoại giao chính thức giữa hai quốc gia, nhưng AIT thực chất là cơ cấu đảm nhận các chức năng của một đại sứ quán Mỹ ở nước ngoài.
Việc khánh thành trụ sở của AIT, cử quan chức cấp bậc nào đến tham dự đã được Nhà Trắng bàn tính kỹ lưỡng. Hôm 8/6 đã có 4 nghị sĩ Mỹ kêu gọi ông Donald Trump cử thành viên chính phủ sang dự. Phía Trung Quốc đã lên tiếng kịch liệt phản đối và ngầm bày tỏ: nếu Mỹ làm như thế là vi phạm “Thông cáo chung về lập quan hệ ngoại giao Trung – Mỹ” đạt được giữa hai nước hồi năm 1979; tức Mỹ thừa nhận Cộng hòa nhân dân Trung Hoa là chính phủ hợp pháp duy nhất của Trung Quốc; trong phạm vi đó, nhân dân Mỹ và nhân dân Đài Loan giữ quan hệ không chính thức về văn hóa, thương mại và các lĩnh vực khác.
Sau đó, chính phủ Donald Trump đã bày tỏ với quan chức ngoại giao Trung Quốc: sự ủng hộ của Mỹ giành cho Đài Loan giữ nguyên như trước đây và Mỹ sẽ tuân thủ những hiệp nghị đã có với Trung Quốc. Trước phản ứng mạnh mẽ của Trung Quốc, có ý kiến cho rằng thực ra Mỹ vẫn tuân thủ cam kết vì bà Marie Royce, Trợ lý Quốc vụ khanh phụ trách Văn hóa giáo dục không phải là thành viên chính thức của nội các.
Giới quan sát Trung Quốc phân tích, việc Mỹ xây dựng trụ sở AIT mới lớn hơn dự báo Mỹ sẽ tăng thêm nhân viên tới Đài Loan và gia tăng sức nặng của con bài Đài Loan trong chiến lược đối với Trung Quốc của họ; Bắc Kinh cần phải ngăn chặn chiến thuật “cắt Lạp xưởng” của Mỹ trong vấn đề Đài Loan và không dung thứ các hành động khiêu khích của Mỹ như đưa tàu chiến Mỹ cập cảng Đài Loan.
Việc khánh thành trụ sở mới của AIT lần này là một cuộc giao đấu nhỏ giữa hai bên Trung – Mỹ trong vấn đề Đài Loan. Thực tế, từ sau khi ông Donald Trump lên nắm quyền, hai bên Trung – Mỹ đã nhiều lần “giao đấu” quanh vấn đề Đài Loan. Tháng 3 năm nay, Tổng thống Donald Trump đã ký ban hành “Luật du lịch Đài Loan” (Taiwan Travel Act), khuyến khích các cơ quan hành chính Mỹ và Đài Loan tiến hành giao lưu ở cấp cao. Sau đó, Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình khi phát biểu trước Quốc hội đã tuyên bố: “nhân dân Trung Quốc có ý chí kiên định, lòng tin và đầy đủ năng lực để đánh bại mọi hoạt động chia cắt đất nước”.
Tháng 4/2018, chính phủ Mỹ nói sẽ cấp giấy phép mua cho Bộ Quốc phòng Đài Loan trong việc tìm kiếm kỹ thuật tàu ngầm. Cuối tháng đó, chính phủ Mỹ bày tỏ ủng hộ Đài Loan tham dự Đại hội thường niên của Tổ chức Y tế thế giới (WHO) và các tổ chức quốc tế khác. Đáp lại, quân đội Trung Quốc sau đó đã tiến hành diễn tập quân sự bắn đạn thật quy mô lớn trên eo biển Đài Loan.
Một động thái nữa đang khiến Trung Quốc quan tâm theo dõi là việc liệu Mỹ có triển khai lực lượng Lính thủy đánh bộ (LTĐB) đến bảo vệ AIT như đối với các sứ quán ở các quốc gia khác hay không. Hôm 22/4/2018, Stephen Young, cựu Giám đốc AIT đã cho báo chí Đài Loan biết, tại trụ sở mới của AIT sẽ thành lập “Marine House” (Nhà của LTĐB), một phân đội LTĐB sẽ được đưa tới để bảo vệ an ninh cho AIT như đối với các sứ quán khác. Thông tin này khiến Bắc Kinh rất quan tâm và phản ứng mạnh mẽ. Tuy nhiên, tại lễ khánh thành trụ sở AIT hôm 12/6, vấn đề này không được đề cập đến. Tân Giám đốc AIT Kin W. Moy chỉ lấp lửng: “việc bảo vệ an ninh không thể hiện lập trường chính trị, sẽ đảm bảo an ninh giống như cách làm ở các nơi khác trên thế giới”.
