Lộ diện đối thủ có thể soán ngôi "công xưởng thế giới" của Trung Quốc

Bước chuyển mình mạnh mẽ

Chỉ có Ấn Độ mới sở hữu lực lượng lao động và thị trường nội địa có quy mô có thể sánh ngang với Trung Quốc. Theo LHQ, dân số Ấn Độ có thể lớn nhất thế giới. Ấn Độ được xem là một "đối tác tự nhiên" của các chính phủ phương Tây và đang nỗ lực để tạo một môi trường kinh doanh thân thiện hơn so với quá khứ.

Ấn Độ đã tạo dựng được tiếng vang lớn sau khi Apple quyết định mở rộng đáng kể dây chuyền sản xuất iPhone sang nước này, bao gồm cả dây chuyền sản xuất những mẫu hiện đại nhất của hãng.

Sự chuyển mình của Ấn Độ được thể hiện rõ nhất thông qua khu công nghiệp Sriperumbudur, một thành phố nằm ở bang miền Nam Tamil Nadu. Các nhà máy sản xuất của nước ngoài tại đây từ lâu đã cung cấp xe ô tô và thiết bị cho thị trường Ấn Độ. Khu công nghiệp này cũng thu hút nhiều tập đoàn đa quốc gia đến từ nhiều lĩnh vực sản xuất hàng hoá, bao gồm các tấm năng lượng mặt trời, turbine gió, đồ chơi và giày dép, tất cả đều tìm kiếm giải pháp thay thế cho Trung Quốc.

Năm 2021, hãng Vestas của Đan Mạch - một trong những hãng sản xuất turbine gió lớn nhất thế giới - đã xây dựng 2 nhà máy mới tại Sriperumbudur. 6 dây chuyền sản xuất của họ giờ lắp ráp các thiết bị, hệ thống truyền lực...để xuất khẩu đi khắp thế giới. Chính những dự báo rằng Ấn Độ sẽ sớm trở thành thị trường turbine lớn thứ hai thế giới đã tạo động lực để Vestas mở rộng dây chuyền sản xuất sang nước này.

Trong khi đó, Trung Quốc hiện vẫn vượt xa các quốc gia khác trong lĩnh vực sản xuất toàn cầu. Vị thế này được củng cố khi hàng loạt tập đoàn đa quốc gia đổ vào Trung Quốc sau khi nước này gia nhập Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) vào năm 2001. Tuy nhiên, ngày càng xuất hiện nhiều yếu tố khiến các công ty phải tìm kiếm giải pháp dự phòng. Đầu tiên, giá nhân công của Trung Quốc đang tăng lên và sức ép chuyển giao công nghệ cho các công ty của nước này cũng gia tăng.

Thêm vào đó, các hàng rào thuế quan mà Tổng thống Donald Trump từng áp với Trung Quốc vào năm 2018, các lệnh phong toả do COVID-19 từ năm 2020 cho đến năm ngoái, và giờ là việc chính phủ nhiều nước phương Tây tách dần khỏi Trung Quốc...cũng bắt đầu có tác động.

Nhiều quốc gia hiện đang cạnh tranh để trở thành “+1”, trong đó Việt Nam, Mexico, Thái Lan và Malaysia là những đối thủ "sừng sỏ".

Tiến bộ nhiều mặt

Ấn Độ vẫn cần phải giải quyết nhiều vấn đề cố hữu từng khiến họ không thể trở thành một mắt xích quan trọng trong chuỗi cung ứng toàn cầu. Lực lượng nhân công nước này phần lớn vẫn nghèo và không có kỹ năng, cơ sở hạ tầng chưa phát triển; và môi trường kinh doanh, bao gồm các quy định, có thể trở thành rào cản. Hoạt động sản xuất vẫn còn nhỏ nếu so với quy mô của nền kinh tế Ấn Độ.

Tuy nhiên, sau nhiều thập kỷ đáng thất vọng, nước này đang đạt được bước tiến đáng kể. Xuất khẩu hàng hoá sản xuất của họ vốn chỉ bằng 1/10 Trung Quốc trong năm 2021, giờ đã vượt qua tất cả các thị trường mới nổi khác chỉ trừ Mexico và Việt Nam, theo dữ liệu của Ngân hàng Thế giới (WB).

Bước nhảy đáng chú ý nhất chính là hàng điện tử. Xuất khẩu mặt hàng này đã tăng gấp 3 lần kể từ năm 2018, đạt 23 tỉ USD trong năm tài chính kết thúc vào tháng 3/2023. Ấn Độ từ chỗ sản xuất 9% smartphone toàn cầu trong năm 2016 giờ đã đạt 19% theo như dự báo của hãng nghiên cứu thị trường Counterpoint.

Vốn đầu tư trực tiếp từ nước ngoài (FDI) vào Ấn Độ trung bình đạt 42 tỉ USD/năm trong giai đoạn 2020-2022, tăng gấp đôi chỉ sau một thập kỷ, theo dữ liệu của ngân hàng trung ương nước này.

Kể từ khi Trung Quốc tuyên bố tình bằng hữu “không giới hạn” với Nga vào năm ngoái, Mỹ và các đồng minh của họ đã tăng cường nỗ lực giảm sự phụ thuộc vào Trung Quốc. Thông qua cái gọi là “friendshoring” (chuyển các hoạt động trong chuỗi cung ứng về các nước thân thiện), Mỹ đang “tăng cường hội nhập với các đối tác thương mại đáng tin cậy – bao gồm Ấn Độ”, Bộ trưởng Tài chính Mỹ Janet Yellen phát biểu trong chuyến thăm nước này vào tháng 2.

Sự hiện diện của các tập đoàn đa quốc gia

Apple là một trong số những tập đoàn đa quốc gia đang đặt niềm tin vào thị trường Ấn Độ. Trong suốt 15 năm qua, họ đã xây dựng được chuỗi cung ứng gần như toàn diện ở Trung Quốc để sản xuất laptop, iPhone và các phụ kiện của mình. Sự hiện diện của Apple thực sự đã hỗ trợ không nhỏ cho ngành sản xuất của Trung Quốc.

Apple đã lắp ráp các mẫu iPhone cấp thấp ở Ấn Độ từ năm 2017 và bắt đầu sản xuất dòng mới nhất của hãng, iPhone 14, tại đây chỉ khoảng vài tuần kể từ khi mẫu này được tung ra thị trường vào năm ngoái. JPMorgan ước tính rằng đến năm 2025, khoảng 1/4 tổng số lượng iPhone của Apple sẽ được sản xuất tại nước này.

Giới chức Ấn Độ hy vọng rằng sự hiện diện của Apple sẽ khuyến khích các tập đoàn khác tìm đến đầu tư trên lãnh thổ của họ. “Bạn thường có những công ty chủ lực tạo ra xu hướng”, Bộ trưởng Thương mại và Công nghiệp Ấn Độ Piyush Goyal nói trong một cuộc phỏng vấn. “Chúng tôi tin rằng điều này sẽ gửi đi một tín hiệu mạnh mẽ tới các công ty khác ở châu Âu, Mỹ và Nhật Bản”.

Apple cũng thúc đẩy các đối tác cung ứng của họ đa dạng hoá hoạt động sản xuất ra khỏi Trung Quốc sau khi đối mặt với nhiều thời kỳ bị gián đoạn sản xuất, chủ yếu là do lệnh phong toả giai đoạn COVID-19. Trong khi đó, căng thẳng địa chính trị giữa Mỹ và Trung Quốc vẫn đang leo thang.

Foxconn hiện đang có kế hoạch mở rộng hoạt động sản xuất iPhone tại nhà máy gần thành phố Chennai, Ấn Độ. Tập đoàn này đặt mục tiêu sản xuất khoảng 20 triệu chiếc iPhone mỗi năm vào năm 2024 và nâng gấp ba lần số lượng nhân công lên khoảng 100.000, theo Wall Street Journal.

Ấn Độ đã đạt được bước tiến trong việc vượt qua một số trở ngại kinh doanh. Năm 2014, Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi đã công bố kế hoạch “Make in India” nhằm thúc đẩy hoạt động sản xuất. Ấn Độ cũng số hoá nhiều dịch vụ công của chính phủ và tăng tốc xây dựng nhiều tuyến đường giao thông, sân bay, cảng vận chuyển hàng hoá và phát điện.

Bộ trưởng Goyal chỉ ra rằng, Ấn Độ đã vươn xa trong bảng xếp hạng môi trường kinh doanh thuận lợi của WB, và chỉ số đổi mới toàn cầu của Tổ chức Tài sản Trí tuệ Thế giới (WIPO), và ký kết được nhiều thoả thuận thương mại tự do. Đây là bằng chứng cho thấy “chúng tôi giờ đã hội nhập với các nước khác một cách nghiêm túc hơn nhiều”, ông nói.

Vào năm 2015, Ấn Độ đã công bố nhiều biện pháp giảm thuế xuất khẩu và tiếp tục sửa đổi chúng vào năm 2021. Giảm thuế hải quan chính là “điểm kích hoạt cho toàn bộ ngành công nghiệp điện tử”, theo ông Sasikumar Gendham, giám đốc điều hành của Salcomp, hãng sản xuất pin smartphone lớn nhất thế giới và là bên cung ứng của Apple.

Còn nhiều thách thức

Tuy nhiên, những tiến bộ trên rõ ràng là chưa đủ để tạo nên sự khác biệt cho Ấn Độ. Jules Shih, giám đốc cơ quan thúc đẩy thương mại Đài Loan (Trung Quốc) có trụ sở tại Chennai, cho rằng môi trường kinh doanh ở Ấn Độ đã trở nên thuận lợi hơn, nhưng nhiều khía cạnh vẫn tụt hậu so với các nước khác.

Việc xin đất đai và phê duyệt để xây dựng nhà máy ở Ấn Độ, hay xin thị thực cho các kỹ sư, quản lý và đội ngũ kỹ thuật viên thường rất tốn thời gian. “Chúng tôi cảm thấy như các cơ quan trong có một mục tiêu thống nhất để giúp cho Make in India diễn ra nhanh hơn”, ông nói.

Tháng 3/2020, Ấn Độ đưa ra “nhiều hình thức khuyến khích sản xuất” trong đó trực tiếp hỗ trợ các sản phẩm mục tiêu, trong đó có điện thoại di động và linh kiện, dược phẩm và các thiết bị y tế. Nhưng một số công ty nhận ra rằng quy trình để xin các khoản hỗ trợ khuyến khích này gặp rất nhiều khó khăn.

Thêm nữa, tình trạng thiếu lao động cũng bắt đầu xuất hiện tại các trung tâm sản xuất của Ấn Độ, theo giới chức và các doanh nghiệp địa phương. Điều này bởi vì, không giống như Trung Quốc, nhiều nhân công không muốn kiếm việc làm ở xa nhà. Các công đoàn ở Ấn Độ cũng hoạt động hiệu quả hơn ở Trung Quốc.

Trung Quốc khuyến khích các công ty nước ngoài đặt chuỗi cung ứng của họ bên trong các đặc khu kinh tế, hưởng ưu đãi là được giảm hàng rào thuế quan khi nhập khẩu các thiết bị và máy móc cần cho sản xuất. Ngược lại, “Make in India” lại tìm cách thay thế máy móc nhập khẩu bằng các sản phẩm được sản xuất trong nước bằng cách nâng thuế nhập khẩu.

Những hàng rào thuế quan này khiến cho nhiều công ty gặp khó khăn trong việc nhập khẩu linh kiện. “Ấn Độ chính xác là đang thực hiện chủ nghĩa bảo hộ trong lĩnh vực sản xuất hàng hoá, những lĩnh vực mà họ có cơ hội”, Viral Acharya, nhà kinh tế học đến từ ĐH New York và là cựu Phó Thống đốc ngân hàng trung ương Ấn Độ, viết trong một bản nghiên cứu của Viện Brooklyn hồi tháng 3.

Trong bản đánh giá thường niên về nền kinh tế Ấn Độ tháng 12/2022, IMF nói rằng quá trình hội nhập của nước này với các chuỗi giá trị toàn cầu đã chững lại.

Tỷ trọng của ngành sản xuất đối với sản lượng kinh tế Ấn Độ thực sự đã giảm kể từ khi “Make in India” được khởi động, xuống còn 14% trong năm 2021 – thấp hơn nhiều so với Việt Nam, Mexico và Bangladesh.

Arvind Subramanian, kinh tế trưởng từng cố vấn cho Thủ tướng Modi trong khoảng 2014-2018, nói rằng giống như Apple, nhiều doanh nghiệp cũng gặp khó khăn khi làm ăn tại Ấn Độ. Ngay cả khoản đầu tư của Apple ở nước này “cũng sẽ không xuất hiện nếu không có sự thúc đẩy từ Trung Quốc”, ông nói.

Amazon.com đã đóng một số liên doanh của họ ở Ấn Độ vào mùa Thu năm ngoái. “Chúng tôi sẽ tiếp tục phát triển và tăng trưởng hệ sinh thái thương mại điện tử địa phương”, Amazon cho biết trong một tuyên bố.

Tạo việc làm cho lao động nông thôn

Trung Quốc đã có kinh nghiệm cho thấy việc tạo ra nhiều việc làm có mức lương trung bình là cần thiết để phục vụ cho người lao động có trình độ học vấn thấp ở nông thôn, đặc biệt là phụ nữ. Việc này yêu cầu phải có hoạt động sản xuất.

Ở Tamil Nadu, một doanh nghiệp “kỳ lân” tên Ola Electric được xem là đại diện cho hy vọng đó. Ấn Độ là thị trường xe hai bánh lớn nhất thế giới, và Ola đã gây chú ý bằng dòng xe tay ga chạy điện có màu sơn sáng để đáp ứng nhu cầu.

Số đăng ký xe hai bánh chạy bằng điện đã tăng hơn 10 lần trong vòng 2 năm qua, lên 684.273 trong năm tài khoá gần đây nhất kết thúc vào ngày 31/3, theo Hội đồng Năng lượng, Môi trường và Nước, hãng phân tích có trụ sở tại New Delhi.

Ola hiện đang sản xuất khoảng nửa triệu xe điện mỗi năm tại nhà máy mới của họ. Công ty này có kế hoạch tăng diện tích xưởng sản xuất, và bắt đầu chế tạo xe ô tô điện từ đầu năm 2024. Nhà máy của họ tuyển dụng gần như toàn bộ là nhân viên nữ, bao gồm nhân viên an ninh, công nhân xịt sơn, nhân viên kiểm tra chất lượng sản phẩm cuối.

“Ban đầu, cha mẹ của họ do dự khi để con mình làm việc tại nhà máy”, Jayaraman G., giám đốc phụ trách các vấn đề của công ty, cho hay. “Giờ thì hết rồi. Trong năm vừa qua, họ đã thấy tình hình tài chính được cải thiện như thế nào – từ tiền học của con cái họ được chi trả cho đến nhà cửa được xây thêm. Đó là khoảnh khắc đáng tự hào đối với gia đình họ”.

Ấn Độ: Đất nước đông dân nhất thế giới và tham vọng 'công xưởng của thế giới'

Lý do Apple chuyển hướng sang thị trường Ấn Độ

'Công thức' tăng trưởng của Ấn Độ và Indonesia: Khi xuất khẩu dịch vụ công nghệ tạo nên khác biệt

Theo Wall Street Journal