Cửa khẩu số “xóa” cảnh “ăn trực nằm chờ”, “làm luật” ở cửa khẩu
Sáng sớm một ngày đầu tháng 10/2025, tại Cửa khẩu quốc tế Hữu Nghị (Lạng Sơn), anh Hoàng Đình Phong và chị Chu Thị Linh, đại diện doanh nghiệp xuất nhập khẩu, hoàn tất thủ tục xuất hàng sầu riêng sang Trung Quốc.
“Trước đây phải chờ gần nửa ngày để nộp hồ sơ, đóng dấu, kiểm tra rồi mới được thông quan. Giờ chỉ vài phút là xong, có thể theo dõi tiến độ xử lý qua điện thoại, không còn phải ‘mua chỗ’ hay ‘làm luật’,” anh Phong vừa nói vừa chỉ vào màn hình hiển thị thông tin xe, lô hàng và lịch điều tiết. Theo anh Phong, cửa khẩu số giúp doanh nghiệp chủ động theo dõi lưu lượng hàng, nắm rõ số xe xuất khẩu và giảm tối đa thời gian chờ đợi.
“Tất cả đều thực hiện trên hệ thống, không còn cảnh ‘ăn trực nằm chờ’ cả tuần như trước”, anh chia sẻ. Là cửa ngõ giao thương lớn nhất giữa Việt Nam và Trung Quốc, mỗi tháng Lạng Sơn có hàng chục nghìn lượt xe ra vào qua các cửa khẩu Hữu Nghị, Tân Thanh, Chi Ma…
Trước năm 2021, toàn bộ quy trình thông quan vẫn thủ công: hồ sơ giấy, ký tá trực tiếp, doanh nghiệp phải cử người đến tận nơi. Có thời điểm, hàng nghìn xe phải xếp hàng dài hàng chục km, hàng hóa hư hỏng, chi phí lưu bãi tăng cao.
Từ yêu cầu cấp bách đó, UBND tỉnh Lạng Sơn giao Sở Thông tin và Truyền thông (nay là Sở Khoa học và Công nghệ) phối hợp với các ngành xây dựng nền tảng Cửa khẩu số, số hóa toàn bộ quy trình: từ đăng ký xe, khai báo hàng hóa, xếp hàng, điều tiết luồng xe đến xác nhận thông quan.
Tháng 2/2022, hệ thống vận hành thử tại Hữu Nghị và Tân Thanh. Chỉ sau vài tháng, thời gian xử lý hồ sơ giảm 70%, mỗi xe hàng rút ngắn trung bình 4-6 giờ làm thủ tục, tiết kiệm hàng chục tỷ đồng chi phí lưu bãi mỗi tháng.
Ông Đinh Hữu Học, Phó Chủ tịch Thường trực UBND tỉnh Lạng Sơn cho biết: Hiện nay, thời gian thực hiện thủ tục thông quan trung bình chỉ 30 giây - 1 phút/xe hàng, hiệu suất thông quan đạt khoảng 1.100 - 1.200 xe/ngày, trong đó tại cửa khẩu quốc tế Hữu Nghị đạt 750- 800 xe/ngày, tại đường chuyên dụng vận chuyển hàng hoá khu vực mốc 1088/2 - 1089 (Tân Thanh) đạt hoảng 400 - 450 xe/ngày. Tính đến nay, nền tảng đã xử lý hơn 1,1 triệu lượt phương tiện, gồm hơn 720 nghìn xe nhập khẩu và 380 nghìn xe xuất khẩu.
“Nếu không có chuyển đổi số, con số này là điều không tưởng”, ông Đinh Hữu Học nhấn mạnh. Điểm đặc biệt của nền tảng là khả năng kết nối dữ liệu liên thông với Cơ sở dữ liệu của Cục Hải quan, Bộ Xây dựng và Cục Đăng kiểm, giúp chia sẻ dữ liệu theo thời gian thực.
Nhờ kết nối này, quy trình điều tiết phương tiện, xác nhận hồ sơ, kiểm tra hàng hóa đều được cập nhật tức thời. Doanh nghiệp chỉ cần đăng ký qua ứng dụng di động, không còn tiếp xúc trực tiếp cán bộ như trước đây. “Hệ thống cửa khẩu số đã thể hiện rõ tính công khai, minh bạch, hạn chế tối đa sự can thiệp chủ quan của con người, tiết kiệm thời gian và chi phí cho doanh nghiệp”, ông Học nói.
Giải pháp địa phương lan tỏa toàn quốc
Với những kết quả nổi bật, Cửa khẩu số Lạng Sơn được vinh danh tại Giải thưởng Chuyển đổi số Việt Nam 2022 ở hạng mục “Cơ quan nhà nước chuyển đổi số xuất sắc”. Từ bước đà này, Lạng Sơn liên tiếp ghi dấu với nhiều giải pháp tiêu biểu: Nền tảng Trợ lý ảo tự động trả lời thủ tục hành chính (2023), Mô hình Tổ công nghệ số cộng đồng và Giải pháp chuyển đổi số trong giáo dục (2024), Nền tảng Quản lý doanh nghiệp (2025).
Những thành tựu này khẳng định vai trò tiên phong của tỉnh vùng biên trong xây dựng chính quyền số và phát triển kinh tế số. “Giải thưởng là sự ghi nhận nỗ lực của tập thể tỉnh, đồng thời là động lực để chúng tôi tiếp tục đẩy mạnh ứng dụng công nghệ trong quản lý, điều hành.
Thành công của Cửa khẩu số khẳng định chuyển đổi số không chỉ là xu thế, mà là động lực phát triển mới của Lạng Sơn”, ông Đinh Hữu Học chia sẻ. Hiệu quả thực tiễn từ Lạng Sơn nhanh chóng trở thành hình mẫu cho các địa phương khác. Các tỉnh Quảng Ninh, Lào Cai, Cao Bằng, Quảng Trị đã tổ chức đoàn công tác tới học tập mô hình, thậm chí đề nghị chia sẻ mã nguồn và hỗ trợ kỹ thuật để triển khai thử nghiệm.
Tham khảo từ nền tảng Cửa khẩu số của Lạng Sơn, năm 2025, Ban Quản lý khu Kinh tế tỉnh Lào Cai giành giải tại Vietnam Digital Awards với phiên bản nâng cấp, tích hợp sâu hơn với hệ thống quản lý hải quan, logistics và chuỗi cung ứng khu vực.
Lãnh đạo UBND Lạng Sơn chia sẻ tỉnh đang nâng cấp nền tảng lên phiên bản 2.0, tích hợp các công nghệ AI, IoT, Big Data để dự báo lưu lượng hàng hóa, tối ưu điều tiết phương tiện và hỗ trợ ra quyết định.
“Chúng tôi đặt mục tiêu hình thành Trung tâm điều hành cửa khẩu thông minh, nơi dữ liệu từ các cửa khẩu được phân tích và hiển thị theo thời gian thực. Hệ thống nhận dạng biển số, quét mã QR và phân tích hình ảnh sẽ giúp tăng cường an ninh và rút ngắn hơn nữa thời gian thông quan. Cùng với đó, tỉnh Lạng Sơn hướng tới kết nối hệ thống với các nền tảng logistics và hải quan điện tử của địa phương lân cận, tiến tới xây dựng hành lang thương mại số vùng biên, nơi dữ liệu được chia sẻ liên thông, tạo thuận lợi tối đa cho hoạt động xuất nhập khẩu”, ông Đinh Hữu Học tiết lộ với VietTimes.
Với những thành tựu đã đạt được và định hướng đẩy mạnh chuyển đổi số cho thấy chính quyền tỉnh Lạng Sơn đã chọn chuyển đổi số là trục phát triển trọng tâm, đưa công nghệ vào các khâu then chốt, từng bước xây dựng chính quyền số, xã hội số theo yêu cầu của Nghị quyết 57 về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số.
Thành công của mô hình cửa khẩu số là minh chứng rõ rệt cho cách tiếp cận này. Câu chuyện của Lạng Sơn không chỉ là câu chuyện của một tỉnh cửa khẩu, mà là bằng chứng sống động về sức mạnh của chuyển đổi số: khi công nghệ được triển khai đúng hướng, có quyết tâm và sự đồng lòng, thì ngay cả ở vùng biên xa xôi vẫn có thể tạo nên bước nhảy vọt - vừa thúc đẩy kinh tế địa phương, vừa đặt nền tảng cho hội nhập quốc tế bền vững.
Cán bộ, chiến sĩ Trạm kiểm soát biên phòng cửa khẩu quốc tế Hữu Nghị, Cao Lộc (Lạng Sơn), theo dõi, giám sát xe chở hàng xuất, nhập khẩu qua biên giới. Ứng dụng cửa khẩu số rút ngắn thời gian trung bình làm thủ tục cho mỗi xe hàng từ 4-6 giờ, tiết kiệm hàng chục tỷ đồng chi phí lưu bãi mỗi tháng.
