Tóm tắt bài viết
Chiều 23/12, tại Hội nghị Thành phố thông minh Việt Nam - châu Á 2025 (Vietnam - Asia Smart City Summit 2025), Phó Chủ tịch UBND TP. Hà Nội Trương Việt Dũng cho biết cách tiếp cận của Hà Nội về đô thị thông minh xuất phát từ yêu cầu nâng cao năng lực quản trị và chất lượng sống của người dân. Công nghệ được xác định là công cụ phục vụ tổ chức không gian phát triển hợp lý hơn, cung ứng dịch vụ công tốt hơn và ra quyết định dựa trên minh chứng định lượng.
Điểm đổi mới căn bản trong tư duy của Thủ đô là chuyển từ quản lý theo ngành sang quản trị đô thị dựa trên dữ liệu và liên thông hệ thống.
Phó Chủ tịch UBND TP. Hà Nội cho biết Thủ đô lựa chọn cách làm có trọng tâm, không dàn trải, triển khai đô thị thông minh thông qua thí điểm các không gian phát triển cụ thể, trên cơ sở cơ chế thử nghiệm có kiểm soát (sandbox) như: Đô thị thông minh gắn với khu công nghệ cao tại xã Yên Xuân, đô thị thông minh gắn với phát triển văn hóa tại xã Ô Diên… Thành phố vừa triển khai, vừa đánh giá, vừa điều chỉnh, từng bước hoàn thiện cách làm, tránh đầu tư hình thức và đảm bảo tính bền vững.
Cũng như các siêu đô thị khác, Hà Nội xác định còn 5 điểm nghẽn lớn cần trọng tâm giải quyết trong năm 2026 bao gồm: ùn tắc giao thông, ngập úng, vệ sinh môi trường, an toàn thực phẩm và trật tự đô thị. Hà Nội đã kêu gọi đóng góp các giải pháp sáng tao khoa học công nghệ để giải quyết những điểm nghẽn này. Ngay trong tuần tới, Hà Nội cũng sẽ công bố 200 nhiệm vụ thực hiện cụ thể.
Hà Nội sẽ xây dựng đô thị thông minh xoay quanh một số trục lớn mang tính định hướng, bảo đảm sự cân bằng giữa phát triển, quản trị và các giá trị xã hội.
Đầu tiên là “trục” con người - hạnh phúc - chất lượng sống, trong đó mọi giải pháp, mô hình và công nghệ đều hướng tới nâng cao hạnh phúc, trải nghiệm sống, sự an toàn, tiện ích và cảm nhận hạnh phúc của người dân.
“Trục” quản trị đô thị hiện đại, tập trung vào đổi mới phương thức điều hành, tăng cường khả năng phối hợp, ra quyết định kịp thời và nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước trong bối cảnh đô thị ngày càng phức tạp.
“Trục” đổi mới sáng tạo và công nghệ, coi khoa học, công nghệ, trí tuệ nhân tạo và chuyển đổi số là công cụ quan trọng để hỗ trợ quản trị, phát triển kinh tế đô thị và cung cấp dịch vụ công hiệu quả hơn.
“Trục” phát triển xanh - bền vững - bản sắc, bảo đảm quá trình hiện đại hóa đô thị gắn với bảo vệ môi trường, sử dụng hiệu quả tài nguyên và gìn giữ các giá trị văn hóa, lịch sử đặc trưng của Thủ đô Hà Nội.
“Hà Nội kiên định đặt con người ở vị trí trung tâm, coi mức độ hài lòng, cảm nhận hạnh phúc và chất lượng đời sống của người dân là những thước đo quan trọng nhất.
Trên cơ sở các cơ chế đặc thù, Hà Nội sẽ quyết liệt thu thập và triển khai các giải pháp giải quyết các điểm nghẽn của thành phồ, đồng thời xác định sứ mệnh tiên phong trong việc nghiên cứu, thử nghiệm các mô hình Sandbox, qua thực tiễn triển khai để đóng góp cơ sở tham khảo cho quá trình nhân rộng tại các địa phương khác”, ông Trương Việt Dũng nói.
Đại diện Cục Phát triển đô thị, Bộ Xây dựng, ông Trần Ngọc Linh khuyến nghị đô thông minh không phải là một đề án công nghệ độc lập mà phải gắn với chiến lược chuyển đổi số, phát triển chính quyền số và cải cách hành chính của địa phương. Đề án đô thị thông minh cần xuất phát từ những vấn đề bức xúc nhất của địa phương (ùn tắc giao thông, ô nhiễm môi trường, y tế-giáo dục, an ninh trật tự) để lựa chọn các bài toán ưu tiên ứng dụng công nghệ và dữ liệu.
Không thiếu dữ liệu, mà thiếu năng lực khai thác hiệu quả
Ông Nguyễn Văn Khoa, Chủ tịch VINASA, cho rằng xu hướng tất yếu đang định hình tương lai các đô thị: Sự chuyển dịch từ "Connected Cities" (đô thị kết nối) sang "Cognitive Cities" (đô thị có nhận thức).
“Các thành phố tiên phong trong khu vực đã không còn dừng lại ở việc kết nối vạn vật (IoT) thụ động. Họ đang sử dụng trí tuệ nhân tạo như một 'hệ điều hành' thực thụ – có khả năng tự học, tự thích ứng và tự ra quyết định. Mô hình đô thị có nhận thức sử dụng dữ liệu và trí tuệ nhân tạo để chủ động đáp ứng nhu cầu cư dân, thay vì chỉ phản ứng, với mục tiêu 90% dữ liệu được sử dụng hiệu quả. Smart City Việt Nam cần hướng tới của sự trưởng thành thực chất: Thông minh hơn, Xanh hơn và nhân văn hơn”, ông Khoa nêu rõ.
Bà Nguyễn Thị Tuyết Nhung, Phó Tổng thư ký Hiệp hội Dữ liệu quốc gia, chỉ ra nghịch lý đáng lo ngại là tốc độ tạo ra dữ liệu tăng nhanh hơn nhiều so với khả năng lưu trữ và xử lý của chính quyền địa phương. Chỉ có 2% dữ liệu mới được tạo ra trong năm được lưu giữ sang năm tiếp theo và chỉ 1% dữ liệu IoT thực sự được khai thác hiệu quả.
Từ đó bà Nhung chia sẻ kinh nghiệm quan trọng mà chính quyền địa phương cần chú ý khi triển khai. Dữ liệu đô thị là hạ tầng công, cần có khung quản trị minh bạch, rõ ràng trước khi triển khai công nghệ. Khi xây dựng đô thị thông minh cần ưu tiên tiêu chuẩn hóa và xây dựng khả năng kết nối giữa các hệ thống, tránh phân mảnh dữ liệu. Chú trọng đầu tư vào con người quan trọng hơn đầu tư vào công nghệ. Khi con người được trang bị đúng kỹ năng, công nghệ mới phát huy được giá trị.
"Thành công của đô thị thông minh ở khả năng sử dụng dữ liệu để ra những quyết định tốt hơn, phục vụ người dân tốt hơn", bà Nhung nhấn mạnh.
Năm 2025 được giới chuyên gia nhận định là “năm bản lề” mang tính quyết định đối với lộ trình phát triển đô thị thông minh tại Việt Nam. Sau gần một thập kỷ triển khai Đề án 950 (2018-2025), bên cạnh những thành tựu bước đầu, thực tiễn cũng bộc lộ những hạn chế về sự thiếu đồng bộ dữ liệu, đầu tư dàn trải và hiệu quả chưa tương xứng với nguồn lực.
Các đô thị Việt Nam đã đi qua giai đoạn “phong trào” và đang bước vào giai đoạn “thực chất”: Công nghệ không để trình diễn, mà để giải quyết trực diện các “nỗi đau” của đô thị như: Ùn tắc, ngập lụt, thủ tục hành chính và tiết kiệm năng lượng. Trí tuệ nhân tạo đã bắt đầu đi vào từng ngõ ngách cuộc sống, từ dịch vụ công đến an ninh trật tự.
Ông Hoàng Hữu Hạnh, Phó Cục trưởng Cục Chuyển đổi số Quốc gia (Bộ KH&CN) khẳng định đô thị thông minh thành công không bắt đầu từ công nghệ, mà bắt đầu từ thể chế, dữ liệu và con người. Hiện đã có khung pháp lý để phá bỏ tình trạng 'cát cứ số'.
"Đã đến lúc các địa phương phải rà soát lại toàn bộ đề án Smart City, chuyển từ việc đầu tư theo phong trào sang tập trung giải quyết các bài toán bức xúc nhất của đô thị theo quy chuẩn dữ liệu quốc gia”, đại diện Bộ KH&CN nói.
