Các Viện Khổng tử ở Mỹ bị yêu cầu đóng cửa?
Chiều ngày 6/6/2018 vừa qua, Ủy ban Tiểu tổ Thượng nghị viện Mỹ đã tổ chức buổi điều trần về vấn đề Trung Quốc lợi dụng các du học sinh để thu thập tình báo. Tại đây, có ý kiến đề nghị chính phủ hãy đóng cửa ngay tất cả các Viện Khổng Tử trong các trường đại học Mỹ. Buổi điều trần này lúc đầu có tên “A Thousand Talents: China’s Campaign to Infiltrate and Exploit U.S. Academia” (Kế hoạch Ngàn người – trào lưu Trung Quốc thâm nhập và lợi dụng giới học thuật Mỹ); nhưng sau đó được đổi tên thành “Student Visa Integrity: Protecting Educational Opportunity and National Security” (Siết chặt cấp visa sinh viên để bảo vệ cơ hội giáo dục và an ninh quốc gia).
 |
|
Viện Khổng Tử ở Mỹ
|
Được biết, hiện nay lưu học sinh Trung Quốc ở Mỹ có tới 350 ngàn, chiếm 1/3 tổng số lưu học sinh nước ngoài ở nước này. Các cơ quan tình báo và an ninh Mỹ đã bày tỏ lo ngại các sinh viên và học giả Trung Quốc bị chính phủ nước họ lợi dụng để thu thập tình báo và các tài liệu nghiên cứu nhạy cảm trong các trường đại học Mỹ, gây nên mối đe dọa đối với an ninh quốc gia và quyền sở hữu trí tuệ của Mỹ.
Ngoài ra, các thượng nghj sĩ Mỹ cũng rất quan ngại trước sự có mặt và hoạt động của các Viện Khổng Tử được chính phủ Trung Quốc tài trợ. Theo số liệu chính thức của Mỹ, hiện nay trên toàn thế giới có ít nhất 500 Viện Khổng Tử và 1000 Khóa đường Khổng Tử; riêng ở Mỹ hiện đang có 103 Viện Khổng Tử và 501 Khóa đường Khổng Tử đang hoạt động. Các thượng nghị sĩ cho rằng cần phải tăng cường giám sát và tốt nhất là đóng cửa luôn các Viện Khổng Tử này.
Phát biểu tại buổi điều trần, Thượng nghị sĩ Cộng hòa Marco Rubio nói: các Viện Khổng Tử dưới sự chỉ đạo của chính phủ Trung Quốc lâu nay được sử dụng như một phương thức áp chế tự do học thuật trong nhà trường; Bắc Kinh lợi dụng các viện này để lôi kéo các sinh viên làm gián điệp cho họ, thậm chí có ý đồ đào tạo những chính khách thân Trung Quốc; là một bộ phận trong chính sách vượt qua nước Mỹ của Trung Quốc.
Ông kêu gọi các trường đại học Mỹ hãy đóng cửa tất cả các cơ cấu này. Ngoài ra, Joseph Morosco – quan chức Cục Tình báo quốc gia phụ trách hoạt động phản gián cũng bày tỏ quan ngại trước hoạt động thâm nhập của người Trung Quốc bởi “Trung Quốc là đối thủ kinh tế đáng sợ của Mỹ và có ý đồ giành được các kỹ thuật quan trọng và các kiến thức chuyên môn để giúp họ phát triển khoa học và cải cách quân sự”.
Trước đó, từ ngày 20/2/2018 đã xuất hiện phong trào dân chúng Mỹ ký tên vào Thỉnh nguyện thư gửi Nhà Trắng yêu cầu đóng cửa các Viện Khổng Tử ở Mỹ. Lý do mà họ nêu lên là: Trung Quốc lợi dụng các viện này để giám sát học sinh, gây tổn hại đến tự do ngôn luận của Mỹ và đe dọa những lưu học sinh Trung Quốc cùng người nhà ở Trung Quốc nếu có ý kiến bất đồng với chính phủ của họ. Mới đây đã có thêm 3 trường đại học ở các bang Texas và Florida tuyên bố đóng cửa các Viện Khổng Tử đặt tại nhà trường.
Giám đốc Cục Điều tra Liên bang (FBI) Christopher Wray hôm 13/2/2018 khi điều trần trước Ủy ban Tình báo Thượng nghị viện về vấn đề của Viện Khổng tử ở Mỹ cũng đã chỉ trích việc chính phủ Trung Quốc sử dụng các giáo sư, nhà khoa học, sinh viên vào việc thu thập tình báo. Ông cho biết FBI đang điều tra một số Viện Khổng Tử và phê phán giới học thuật Mỹ “quá ngây thơ và ấu trĩ” khiến vấn đề tồi tệ thêm.
 |
|
Thượng nghị sĩ Mỹ M.Rubio kêu gọi đóng cửa tất cả các Viện Khổng Tử ở Mỹ
|
Tác giả dẫn báo cáo của Hiệp hội quan hệ ngoại giao Mỹ (Council on Foreign Relations) năm 2006 cho rằng: Viện Khổng Tử là thủ đoạn chủ yếu để triển khai “sức mạnh mềm” của Trung Quốc. Bài báo cho biết: Tháng 11/2014, các trường Đại học Chicago và Đại học Pennsylvania - ra tuyên bố ngưng hợp tác và đóng cửa Viện Khổng Tử - cơ quan giảng dạy ngôn ngữ và văn hóa Trung Quốc.
Trả lời phỏng vấn tờ The Wall Street Journal, ông Henry Reichman - Phó chủ tịch Hiệp hội Giáo sư đại học Mỹ (American Association of University Professors) - cho biết: “Tôi tin rằng Chicago và Pennsylvania không phải là hai trường đại học duy nhất nhận ra rằng hợp tác với một cơ cấu kiểu Viện Khổng Tử là hoàn toàn không đáng”. Ông cho biết Hiệp hội của ông và Hiệp hội giáo viên đại học Canada (Canadian Association for University Teachers) đã lên tiếng kiến nghị: Viện Khổng Tử “hoặc phải cải cách, hoặc phải đóng cửa”.
Ngày 30/6/2015, Đại học Stockholm (Thụy Điển) cũng chính thức đóng cửa Viện Khổng Tử sau khi tuyên bố không kéo dài Hiệp định hợp tác 10 năm ký giữa nhà trường với phía Trung Quốc hết hạn vào cuối năm 2014, đây là Viện Khổng Tử đầu tiên được mở ở châu Âu.
Trước đó, ngày 7/2/2013, các trường đại học nổi tiếng của Canada là McMaster University và University of Sherbrooke đã tuyên bố đóng cửa Viện Khổng Tử trong khuôn viên các trường này từ mùa Hè cùng năm. Ngày 29/10/2014, Cục giáo dục công lập Toronto Canada (Toronto District School Board,TDSB) bỏ phiếu với đa số áp đảo (20/2) hủy bỏ kế hoạch hợp tác với Bộ giáo dục Trung Quốc về hoạt động của các Viện Khổng Tử, Khóa đường Khổng Tử. Các đây mấy năm, ngày 4/12/2014, Hạ nghị viện Mỹ cũng đã tổ chức cuộc điều trần, yêu cầu chính phủ điều tra việc cho lập các Viện Khổng Tử…Vì sao một cơ quan hợp tác ngôn ngữ, văn hóa của Trung Quốc lại bị các nước tẩy chay, phản đối như thế?
 |
|
biểu tình chống Viện Khổng Tử ở Canada
|
Người Trung Quốc so sánh Viện Khổng Tử với những tổ chức xúc tiến ngôn ngữ và văn hóa như Viện trao đổi văn hóa Pháp, Viện Goethe của Đức hay Hội đồng Anh. Tuy nhiên, khác biệt căn bản trong tôn chỉ mục đích và hoạt động của Viện Khổng Tử so với các cơ quan văn hóa phương Tây dần bộc lộ: ba cơ quan nêu trên của Anh, Pháp và Đức đều không được đặt trong các trường đại học trên toàn cầu mà hoạt động độc lập, công khai tôn chỉ và định hướng tại các nước đối tác. Trong khi đó, các Viện Khổng Tử đặt trong khuôn viên các trường đại học của nước sở tại nhưng giảng dạy theo “đúng định hướng” chính sách của Bắc Kinh.
Các Viện Khổng Tử hoạt động thông qua hợp tác với các trường đại học liên kết trên toàn thế giới. Kể từ khi Viện Khổng Tử đầu tiên được mở tại Seoul ngày 21/11/2004, theo “Hán Biện” thì tính tới ngày 31/12/2017 họ đã thành lập được trên toàn thế giới 525 Viện Khổng Tử và 1.113 Khóa đường Khổng Tử ở 123 quốc gia và vùng lãnh thổ trên toàn thế giới; trong đó ở châu Á 118, châu Phi 54, châu Âu 173 và châu Mỹ 161 viện. “Hán Biện” bày tỏ tham vọng sẽ đạt được con số lập được 1.000 Viện Khổng Tử vào năm 2020.
 |
|
Biển hiệu của Viện Khổng Tử
|
Chính ông Lý Trường Xuân, nguyên Ủy viên thường vụ Bộ Chính trị Trung Quốc đã không giấu diếm: “Viện Khổng Tử là một bộ phận quan trọng trong hệ thống tuyên truyền ở nước ngoài của Trung Quốc” (Trung Quốc Nhật báo, 3/4/2014). Nhiều học giả quốc tế đã nhìn nhận “các Viện Khổng Tử là một hạm đội đấu tranh tư tưởng toàn cầu nhằm đạt tới mục tiêu chiến lược “nhược Tây cường Trung”.
Hiệp hội Giáo sư Đại học Hoa kỳ (AAUP) đã hối thúc các trường đại học phương Tây cắt đứt quan hệ với Viện Khổng Tử và ra một thông cáo chỉ trích Viện Khổng Tử: “Viện Khổng Tử hoạt động như một công cụ của nhà nước Trung Quốc và được phép không tôn trọng tự do học thuật”, “hầu hết các thỏa thuận về việc thành lập Viện Khổng Tử bao gồm những điều khoản không được tiết lộ và những sự nhượng bộ không thể chấp nhận đối với các mục tiêu chính trị và cách làm việc của chính phủ Trung Quốc”.
Quốc hội Thụy Điển nhận định: Viện Khổng Tử là nơi để chính phủ Trung Quốc tuyên truyền chính trị; còn cơ quan an ninh quốc gia Canada thì cho rằng: Viện Khổng Tử là bước đầu tiên để Trung Quốc thực hiện ý đồ xâm nhập, thẩm thấu vào quốc gia sở tại. Các quan chức Ấn Độ và Nhật Bản cũng hoài nghi các Viện Khổng Tử không chỉ truyền thụ Hán ngữ, mà còn truyền bá ý thức hệ, quan niệm giá trị của Trung Quốc, là công cụ để tác động, gây ảnh hưởng đến dân chúng và chính quyền nước sở tại.
Trong một thời gian dài sau khi được thành lập, các Viện Khổng Tử do chính phủ Trung Quốc tài trợ thành lập đã gây nên tranh cãi ở các nước. Nhiều người lo ngại Viện Khổng Tử sẽ gây hại đến tự do học thuật của giáo dục phương Tây. Cuối năm 2014, trả lời phỏng vấn của đài BBC, ông Hứa Lâm, Chủ nhiệm Hán Biện khi đó thẳng thắn không giấu diếm: “Viện Khổng Tử là cơ cấu học thuật, nơi truyền bá quan niệm giá trị của Trung Quốc ra nước ngoài, bất kể đó là các trường đại học lớn như Columbia, Stanfort hay các trường tiểu học ở khu phố nhỏ”.
Những hoạt động mờ ám
Chính những người trong cuộc cũng không tán thành với kiểu hoạt động của Viện Khổng Tử. Khổng Kiện (tên trong gia phả là Khổng Tường Lâm), hậu duệ đời thứ 75 của Khổng Tử, tháng 12/2014 đã thành lập một cơ sở dạy Luận Ngữ tại Tokyo. Mặc dù là cố vấn của Viện Khổng Tử ở Nhật, song Khổng Kiện đã thẳng thừng chỉ trích các Viện Khổng Tử do chính phủ Trung Quốc mở khắp nơi trên thế giới “đều là treo đầu dê bán thịt chó, chả liên quan gì đến Nho học cả”. Ngoài việc các nước sở tại tuyên bố đóng cửa hay chấm dứt hoạt động của các Viện Khổng Tử, cũng có trường hợp phía Trung Quốc đơn phương ngừng hoạt động của cơ quan này.
 |
|
Khổng Kiện, hậu duệ Khổng Tử chỉ trích hoạt động các cơ sở mang tên cụ tổ mình
|
Đó là trường hợp ngày 23/10/2014, Sở giáo dục tỉnh Hà Nam đã gửi văn bản thông báo cho Cục giáo dục Toronto (Canada) việc phía Trung Quốc đơn phương chấm dứt hiệp nghị về hoạt động của Viện Khổng Tử ở đây. Về việc này, ông Michel Juneau Katsuya, cựu Vụ trưởng Châu Á-Thái Bình Dương thuộc Cục Tình báo Canada nói: sau khi bị nhiều trường đại học hủy hợp đồng, việc Viện Khổng Tử chủ động rút lui cũng không có gì đáng ngạc nhiên vì đó là theo xu thế chung. Ông Katsuya cho rằng: nhiều năm qua, các Viện Khổng Tử thường sử dụng một sách lược chung ở nhiều quốc gia là thông qua thẩm thấu chính trị để khống chế quan điểm chính trị và ngôn luận.
Theo ông Katsuya, Viện Khổng Tử là một cơ quan gián điệp, được Trung Quốc thao túng và lợi dụng. Hiện cơ quan tình báo Canada vẫn đang điều tra việc các nhân viên của Viện Khổng Tử có ý định tìm kiếm các văn kiện cơ mật, tài khoản và hộp thư điện tử của chính phủ, yêu cầu cho họ sử dụng hộp thư tên miền chính phủ…những hành vi đó đều là hoạt động gián điệp. Lý Phụng Trí, một cựu quan chức tình báo của Trung Quốc cũng nói: “Khi Trung Quốc lập ra Viện Khổng Tử là có xem xét về chiến lược. Bản thân tôi cho rằng đó là con đường tốt, rất tốt để cài cắm các nhân viên tình báo”.
Một trí thức Trung Quốc là Giáo sư Tôn Quảng Văn ở Đại học Sơn Đông cũng phát biểu: “Trung Quốc cho đặt nhiều Viện Khổng Tử ở khắp nơi trên thế giới, lúc đầu ngọn cờ (tôn chỉ) của Viện Khổng Tử là giới thiệu văn hóa truyền thống Trung Quốc ra thế giới; thực tế là thao túng, lợi dụng Viện Khổng Tử để truyền bá quan niệm giá trị, tuyên truyền phiến diện và che đậy những vấn đề chính trị của chính phủ Trung Quốc”.
Dư luận trong nước Trung Quốc cũng đã xuất hiện các ý kiến cho rằng các Viện Khổng Tử cũng là nơi để các quan tham kiếm chác bằng cách xin kinh phí mở trường, đưa con cái, người thân sang làm giáo viên rồi dần dần tìm cách nhập cư các nước phương Tây sở tại và đã xuất hiện ý kiến đòi đóng cửa nó.
