Thời tiết khô và nắng tại vùng phía nam nhiều rừng và thảo nguyên ở biên giới Nga - Ukraine là một vấn đề lớn vì nó có thể gây leo thang quân sự khi vùng đất này trở nên khô ráo sau khi băng giá của mùa xuân đã tan hết. Xe cộ có thể di chuyển dễ dàng qua những con đường bùn đất trong khi các phi công có thể dễ dàng quan sát mục tiêu tiềm tàng.
Những căng thẳng vẫn tăng lên mỗi mùa hè tại phía đông Ukraine ở vùng Donbass (vùng Donetsk và Luhansk). Kể từ năm 2014, Donbass bị chia cắt bởi "một đường kiểm soát" giữa quân đội chính phủ Ukraine và các nhóm ly khai thân Nga được Nga hỗ trợ. Thời gian gần đây, vùng này đã có những cuộc chiến dữ dội ở thị trấn Horlivka, bắc Donetsk khu vực hiện đang do phe ly khai kiểm soát.
Mặt trận Donbass ngày 25.5.2018.
Các quan sát viên của Tổ chức An ninh và Hợp tác châu Âu OSCE được triển khai tại địa phương đã ghi nhận 7.700 trường hợp vi phạm lệnh ngừng bắn từ 14.5 tới 21.5 với các hành động bạo lực đang dâng cao. Cả hai phe đều đổ lỗi cho nhau và đưa thông báo về những thương vong. OSCE xác nhận đây là "tuần lễ tồi tệ nhất trong năm". Cả hai phe đều đã sử dụng vũ khí hạng nặng.
Các vị trí tổng thể trên "đường kiểm soát" về căn bản không thay đổi kể từ 2.2015, khi lực lượng ly khai thân Nga đã chiếm được thành phố Debaltseve. Hiện tại, cả hai phe đều có những cuộc đụng độ vũ trang chiến thuật với nỗ lực củng cố vị trí của mình dọc theo "đường kiểm soát" (theo EDM ngày 9.2.2017). Nhưng theo Bộ Ngoại giao Nga thì các bước đi chiến thuật nhỏ có thể trở thành những gì tệ hơn nếu không được kiểm soát. Những nhà ngoại giao Nga cho rằng lỗi thuộc về phe chính phủ Ukraine và yêu cầu các lãnh đạo phương Tây ngừng can thiệp vào Kiev (theo Kommersant ngày 23.5).
 |
|
Lực lượng ly khai thân Nga tham gia chiến đấu với các đơn vị xe tăng.
|
Cuộc xung đột Donbass đang chuyển sang giai đoạn hè nguy hiểm nhất mà mọi nỗ lực để có được sự đối thoại có ý nghĩa đều vô vọng. Hai thỏa thuận Minsk đạt được từ nhiều năm trước quy định ngừng bắn, rút vũ khí hạng nặng khỏi tiền tuyến và có một lộ trình đưa ra phương thức hòa giải cho cuộc xung đột. Thỏa thuận Minsk 1 được ký vào tháng 9.2014 sau một cuộc can thiệp quân sự không chính thức của Nga để ngăn chặn lực lượng Ukraine không tiêu diệt hoàn toàn nhóm nổi dậy ly khai do Moscow chống lưng tại Donbass.
Thỏa thuận Minsk 2 được ký tháng 2.2015 do Đức và Pháp hòa giải sau khi Ukraine bị thua tại Debaltseve. Minsk 2 bao gồm cả lộ trình chi tiết cho việc hòa giải nhưng chưa điều khoản nào trong đó được thực hiện. Tất cả các phe đều đồng ý về tính chất thiết yếu của thỏa thuận Minsk nhưng đều đổ lỗi cho nhau về sự thất bại khi thực hiện thỏa thuận. Việc ngừng bắn bị vi phạm thường xuyên và tất cả những tuyên bố về nỗ lực rút vũ khí hạng nặng ra khỏi tiền tuyến đều thất bại vì cả 2 phe đều nhanh chóng đưa vũ khí lại chiến trường khi nổ ra mỗi cuộc đụng độ mới.
 |
|
Lực lượng ly khai tác chiến tại Donbass.
|
Năm 2017, Moscow, Kiev và các lãnh đạo phương Tây có vẻ như đều đồng ý sự hiện diện của lực lượng vũ trang gìn giữ hòa bình của Liên Hợp Quốc tại Donbass. Việc này có thể giữ cuộc xung đột "đóng băng" hơn là lực lượng quan sát viên phi quân sự của OSCE. Nhưng ý định này nhanh chóng thất bại vì các phe đối lập đều đưa ra những đề xuất không hợp lý về phạm vi và yêu cầu với bất cứ nhiệm vụ nào khả thi của Liên Hợp Quốc. Moscow muốn có một nhiệm vụ hạn chế cho lực lượng gìn giữ hòa bình được vũ trang bằng vũ khí hạng nhẹ - bảo vệ lực lượng quan sát viên của OSCE.
Hơn nữa, phe Nga tuyên bố các quan chức của phe ly khai đã chính thức đồng thuận với ý kiến trên nhưng nó lại hoàn toàn không được Kiev ưng thuận. Thứ trưởng Ngoại giao Nga Alexander Glushko đã phàn nàn: "Chúng tôi không nhận được câu trả lời tích cực cho những điều chúng tôi yêu cầu lực lượng gìn giữ hòa bình thực hiện vào tháng 10.2017" (theo Militarynews.ru ngày 9.5).
 |
|
Ukraine cũng đang lo ngại sẽ có một cuộc chiến lớn với Nga.
|
Người điều đình chính của Nga trong cuộc xung đột Donbass là cố vấn tổng thống Vladislav Surkov. Có thông tin ông đang chuẩn bị thôi việc trong chính phủ hay ít nhất là sẽ kết thúc vai trò lâu dài là chìa khóa của Kremlin trong vấn đề Ukraine. Kể từ 1999, ông đã là phó thủ tướng Nga và giữ nhiều vị trí then chốt trong chính quyền Kremlin. Ông Surkov cũng là người đưa ra cả 2 thỏa thuận Minsk mà hiện tại đang lâm vào thế hoàn toàn bế tắc. Đây cũng có thể là một trong những lý do đằng sau việc ông sẽ nghỉ hưu.
Một nguồn tin giấu tên trong điện Kremlin đã tiết lộ cho cánh phóng viên rằng Surkov có thể đã có xung đột với các ủy ban đặc biệt và quân đội về cách hành động trong vấn đề khủng hoảng tại Ukraine. Nhưng trong mọi trường hợp, việc ông Surkov có thể sẽ nghỉ hưu sẽ khiến cho mọi cuộc hội đàm với phái viên đặc biệt của Mỹ về vấn đề Ukraine Kurt Volker bị đình lại, làm phức tạp thêm tình hình vốn đã rối ren (theo RBC ngày 14.5).
 |
|
Theo OSCE, trong 1 tuần tính từ 14 tới 21.5 đã có 7.700 lượt vi phạm lệnh ngừng bắn.
|
Trang tin Vzglyad mới đây đã cho rằng chiến lược của Nga tại Ukraine đang đổ vỡ: Hy vọng sự đình trệ của thỏa thuận Minsk sẽ là tiến trình dẫn tới sự tan rã của chế độ tại Kiev và sự hình thành một chính quyền thân Nga đã không thành hiện thực. Có vẻ như Nga đang tin rằng việc kéo dài cuộc xung đột tiêu hao tại Donbass sẽ hủy hoại sự ủng hộ nội địa của chính phủ Ukraine trong khi phương Tây sẽ thêm mệt mỏi và từ bỏ Kiev.
Phương Tây cáo buộc rằng một lực lượng quân sự "du lịch" đặc biệt đã được triển khai gần với Rostov-on-Don, sẵn sàng tiêu diệt quân chính phủ Ukraine nếu họ quyết định "phá băng". Nhưng chế độ Ukraine chưa có dấu hiệu suy sụp mà quyết tâm của Kiev còn được nâng cao hơn. Vì thế cần phải có một thay đổi lớn về mặt chiến lược, có thể là tiến hành hoạt động "thúc đẩy hòa bình" như Nga đang cố gắng thực hiện tại Syria (theo Vzglyad ngày 22.5).
 |
|
Quân nhân của Sư đoàn cơ giới số 150.
|
Lực lượng quân sự "du lịch" đặc biệt nói trên là quân đoàn số 8 của Nga đã được triển khai tại vùng Rostov vào năm ngoái (theo Izvestia ngày 17.3.2017). Trụ sở của quân đoàn số 8 nằm tại Novocherkassk và đang thực hiện chiến dịch kiểm soát 2 quân đoàn của lực lượng thân Nga tại Donetsk và Luhansk. Đầu năm nay, sư đoàn cơ giới số 150 (cũng có trụ sở tại Novocherkassk) đã trở thành đội quân tiên phong của quân đoàn số 8. Sư đoàn này được trang bị xe tăng T-72B3 và pháo hạng nặng (theo Militarynews.ru ngày 27.3.2018).
Theo tổng tham mưu trưởng và tư lệnh của quân đội Ukraine ông Viktor Muzhenko thì: "Các chuyên gia dự đoán Nga sẽ sẵn sàng cho một trận chiến lớn với Ukraine trong 3 năm nhưng chúng tôi sẵn sàng đối đầu với bất cứ chiến dịch lớn hay hạn chế vào bất cứ lúc nào". (theo Kommersant ngày 25.2).
Theo giới quan sát, cả Moscow và Kiev đều có vẻ như sẽ không nhượng bộ để "mở khóa" cho tình trạng bế tắc trong tiến trình hòa bình ở Donbass. Mọi quan sát viên đã bày tỏ quan điểm rằng tình trạng bế tắc này đã trở thành "một cuộc xung đột đóng băng" giống như tại Abkhazia, Transnistria hay Cyprus (theo RBC ngày 14.5). Trong khi những người điều đình vẫn không thể đảm bảo giữ tình trạng ngừng bắn tại Donbass, tình trạng đụng độ tăng cao cho thấy cuộc chiến tiêu hao sẽ còn tiếp tục. Nếu không kiểm soát nổi tình hình, cuộc chiến Donbass có thể leo thang thành chiến tranh khu vực giữa Nga và Ukraine.
