“Thưa nhân dân Kazakhstan, tôi đã cùng các bạn làm từng công việc. Các bạn đều ủng hộ tôi trong tất cả các cuộc bầu cử. Trở thành tổng thống của một quốc gia như Kazakhstan là một điều thật vinh hạnh. Tôi phục vụ các bạn với niềm tin và lẽ phải. Nhờ các bạn tôi mới trở thành tổng thống. Tôi đã quyết định từ chối nhiệm kỳ tổng thống. Đây là điều thật không dễ dàng đối với tôi” – Ông Nazarbayev nói trên truyền hình.
Ông Nazarbayev sinh tháng 7.1940 trong một gia đình mục dân người dân tộc Kazakh ở vùng nông thôn tỉnh Almaty. Ông tốt nghiệp Học viện Kỹ thuật luyện kim Karaganda và Trường Đảng cao cấp trung ương Đảng Cộng sản Liên Xô, ông có bằng Kỹ sư luyện kim cao cấp và Tiến sĩ Kinh tế.
 |
|
Ông Nazarbayev là vị Tổng thống rất được lòng dân ở Kazakhstan
|
Sau khi tham gia công tác năm 1960, ông làm thợ đúc, thợ hàn, điều độ viên rồi quản đốc phân xưởng tại Xí nghiệp liên hợp luyện kim Karaganda. Với năng lực xuất sắc và tác phong thực tế, ông đã từ một công nhân ở cơ sở dần trở thành người lãnh đạo cao nhất của đất nước. Năm 1984, ông Nazarbayev trở thành Chủ tịch Hội đồng Bộ trưởng, làm việc dưới quyền Dinmukhamed Kunayev, Bí thư thứ nhất của Đảng Cộng sản Kazakhstan. Tháng 6.1989, ông được bầu làm Bí thư thứ Nhất Đảng Cộng sản Kazakhstan, tháng 4.1990 trở thành Tổng thống nước Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Soviet Kazakhstan.
Tháng 12.1991, từ khi Kazakhstan được độc lập do Liên Xô tan vỡ, ông Nazarbayev trở thành Tổng thống Cộng hòa Kazakhstan cho đến nay. Ông đã chiến thắng trong 5 cuộc bầu cử tổng thống với tỷ lệ phiếu ủng hộ rất cao: 1991 (98,8%), 1999 (81%), 2005 (91,15%) và 2015 (97,75%). Tại Kazakhstan, uy tín của Kazakhstan rất cao, rất nhiều công trình kiến trúc và cơ quan được mang tên ông. Trong đó, nổi tiếng nhất là Đại học Nazarbayev trực thuộc Văn phòng Tổng thống.
 |
|
Dưới thời Tổng thống Nazarbayev , Kazakhstan có mối quan hệ thân thiện với cả Mỹ, Nga và Trung Quốc. Ảnh: Ông Nazarbayev và Tổng thống Mỹ Donald Trump
|
Thành tích chính trị nổi bật nhất của ông Nazarbayev là xã hội Kazakhstan luôn ổn định, kinh tế liên tục tăng trưởng. Ông cũng được ca ngợi khi quyết định chuyển thủ đô từ thành phố Almaty ở gần biên giới Trung Quốc và Kyrgyzstan tới Astana ở trung tâm Kazakhstan. Ông đặc biệt thúc đẩy phát triển sự nghiệp giáo dục trong nước; trong các nhiệm kỳ của mình từ sau khi Kazakhstan độc lập, Nazarbayev đã sáng lập các trường Đại học Nazarbayev (Nazarbayev University) và Trường Trí lực Nazarbayev (Nazarbayev Intellectual Schools, NIS).
Việc ông Nazarbayev lên truyền hình tuyên bố từ chức tối 19.3 đã khiến cả dân chúng Kazakhstan và giới quan sát bất ngờ. Học giả Trung Quốc Chu Vĩnh Bưu, Chủ nhiệm Trung tâm nghiên cứu “Vành đai - Con đường” khi trả lời phóng viên trang tin The Paper, cho rằng: quyết định này “có khả năng liên quan đến vấn đề sức khỏe của ông Nazarbayev. Thứ hai là ông đã chuẩn bị sẵn cho việc từ chức bằng cách vừa điều chỉnh chính phủ mới đây. Thứ ba là Nazarbayev có thể dùng việc này (chủ động từ chức) để mở ra tiền lệ tại Trung Á. Đó cũng có thể trở thành một di sản chính trị của ông ấy”.
 |
|
Ông Nazarbayev là một đồng minh thân cận của Tổng thống Nga V. Putin
|
Năm 2016, dư luận bên ngoài một dạo đã rất quan tâm đến tình hình sức khỏe của ông Nazarbayev. Hồi đó, sau kỳ họp chính phủ, các phóng viên đã đổ xô tìm gặp các thượng nghị sĩ và bà Daliga Nazarbayeva (con gái ông Nazarbayev) để hỏi về tình trạng sức khỏe của ông. Báo chí trước đó đưa tin ông Nazarbayev bị cảm lạnh, đang phải nhập viện điều trị.
Tháng 2 vừa qua, ông Nazarbayev đã ký Mệnh lệnh tổng thống giải tán chính phủ và phê phán công tác của chính phủ trong mấy năm gần đây. Hôm 21.2, ông tuyên bố trên trang web của Phủ Tổng thống, nói: hai năm trước ông đã đề xướng một loạt biện pháp cải cách, mục đích nhằm đẩy nhanh việc điều chỉnh kết cấu kinh tế và nâng cao mức sống của nhân dân. Thế nhưng các biện pháp cải cách của chính phủ không đạt được hiệu quả như dự tính, tăng trưởng kinh tế vẫn chủ yếu nhờ vào khai thác tài nguyên khoáng sản, đời sống nhân dân cũng không được cải thiện thiết thực; vì lợi ích của nhân dân, ông quyết định giải tán chính phủ.
 |
|
Dưới sự lãnh đạo của Tổng thống Nazarbayev, Kazakhstan có quan hệ hữu nghị hợp tác tốt đẹp với Việt Nam. Ảnh: Ông Nazarbayev thăm hữu nghị Việt Nam theo lời mời của Chủ tịch Trương Tấn Sang tháng 11.2011
|
Hồi cuối năm 2018 rộ lên tin nói Kazakhstan có thể tiến hành tổng tuyển cử trước thời hạn, nhưng khi trả lời phỏng vấn của Đài truyền hình quốc gia Kazakhstan, ông Nazarbayev đã phủ nhận tin đồn này. Ông nói: “Cuộc bầu cử tổng thống sẽ được diễn ra vào tháng 12.2020, còn 2 năm nữa. Bây giờ chúng ta có thể nói được gì nhỉ? Đợi đến khi gần đến ngày đó hãy nói”.
Mùa Hè năm 2018, Chủ tịch Thượng viện Kazakhstan Kassym Tokayev khi bình luận về cuộc tổng tuyển cử năm 2020 đã nói: dù Nazarbayev có tham gia ứng cử hay không thì ông vẫn có quyền quyết định cuối cùng về chính sách đối nội và đối ngoại của Kazakhstan vì “ông ấy đã từng là và vẫn là lãnh tụ quốc gia của chúng ta”.
Theo Tân Hoa xã, sau khi từ chức tổng thống, ông Nazarbayev vẫn là Chủ tịch Đảng Dân chủ Nhân dân (Nur Otan) và Chủ tịch Hội đồng An ninh Quốc gia Kazakhstan.
