Kiến nghị thí điểm nhập khẩu, sản xuất thuốc lá nung nóng của Bộ Công thương nhận được nhiều ý kiến tranh luận từ Bộ Y tế và đại biểu Quốc hội. Những ngày qua, diễn đàn "Thuốc lá mới - cấm hay quản" do VietTimes thực hiện đã nhận được nhiều chia sẻ của các chuyên gia, nhà quản lý và đông đảo độc giả...
Hầu hết ý kiến không đồng tình với kiến nghị của Bộ Công thương, nhất là khi việc quản lý thuốc lá điện tử hiện nay còn nhiều lỗ hổng. Về vấn đề này, bà Kiều Dương, Vụ trưởng Vụ Chính sách - Pháp chế, Tổng cục Quản lý Thị trường thuộc Bộ Công Thương, có bài viết gửi diễn đàn:
Giai đoạn từ năm 2020 đến tháng 4/2024, Tổng cục Quản lý Thị trường (QLTT), Bộ Công Thương liên tục chỉ đạo, đôn đốc, kiểm tra, giám sát việc tăng cường kiểm tra, kiểm soát, xử lý vi phạm đối với các hành vi buôn bán hàng cấm là thuốc lá điếu nhập lậu; kinh doanh, vận chuyển, tàng trữ thuốc lá thế hệ mới nhập lậu và không rõ nguồn gốc, xuất xứ.
Chúng tôi đã chỉ đạo xây dựng, phê duyệt, các Kế hoạch kiểm tra định kỳ hằng năm và các Kế hoạch kiểm tra chuyên đề có liên quan đến mặt hàng thuốc lá điếu nhập lậu, thuốc lá thế hệ mới.
Bên cạnh đó là ban hành các văn bản chỉ đạo, đôn đốc tăng cường kiểm tra, kiểm soát, ngăn chặn hành vi nhập lậu, buôn bán, vận chuyển, tàng trữ trái phép thuốc lá điếu, xì gà, thuốc lá điện tử, thuốc lá làm nóng.
Tổng cục QLTT đã tham mưu xây dựng và tổ chức triển khai thực hiện Kế hoạch theo dõi tình hình thi hành pháp luật chuyên đề về kiểm tra, xử lý vi phạm hành chính trong kinh doanh rượu và thuốc lá của Bộ Công Thương.
Chúng tôi đã ban hành các văn bản hướng dẫn chuyên môn, nghiệp vụ về kiểm tra, xử lý vi phạm hành chính liên quan đến mặt hàng thuốc lá thế hệ mới.
Kết quả đạt được
| Giai đoạn từ năm 2020 đến quý I năm 2024 |
Thuốc lá điếu nhập lậu |
Thuốc lá thế hệ mới |
| Số vụ thanh tra, kiểm tra |
9.069 |
707 |
| Số vụ vi phạm |
7.215 |
707 |
| Số vụ chuyển cơ quan có thẩm quyền tiến hành tố tụng hình sự để truy cứu trách nhiệm hình sự |
45 |
2 |
| Số tiền thu nộp ngân sách (đồng): - Số thu từ xử phạt - Số thu từ bán hàng hóa, phương tiện bị tịch thu |
33.697.607.932 547.441.000 |
8.889.765.500 0 |
| Tổng trị giá hàng hóa vi phạm (đồng) |
14.464.381.692 |
92.432.561.734 |
| Tổng trị giá hàng hóa tiêu hủy (đồng) |
7.603.588.222 |
90.060.801.998 |
| Hành vi vi phạm phổ biến |
Buôn bán, vận chuyển, tàng trữ, giao nhận hàng cấm là thuốc lá điếu nhập lậu |
- Kinh doanh hàng hóa nhập lậu; cố ý vận chuyển/tàng trữ/giao nhận hàng hóa nhập lậu - Kinh doanh hàng hóa không rõ nguồn gốc, xuất xứ |
Một số khó khăn, vướng mắc và đề xuất, kiến nghị
- Đối với thuốc lá điếu nhập lậu:
Pháp luật đã có quy định cụ thể xác định thuốc lá điếu nhập lậu là hàng cấm. Tuy nhiên, việc xác định giá trị hàng cấm để xác định khung tiền phạt, thẩm quyền xử phạt theo quy định tại Điều 60, Luật Xử lý vi phạm hành chính, gặp nhiều khó khăn, vướng mắc.
Cụ thể, hàng cấm không có giá niêm yết, không có tờ khai nhập khẩu, không có thông báo giá của cơ quan tài chính ở địa phương, không thể áp dụng giá thị trường để xác định giá trị. Đồng thời, Hội đồng định giá để xác định giá trị tang vật là hàng cấm cũng không có cơ sở cho việc định giá hàng cấm.
Để giải quyết vấn đề này, đã đến lúc cần có quy định cụ thể căn cứ cho việc xác định giá trị hàng cấm là thuốc lá điếu nhập lậu để áp dụng thống nhất.
- Đối với thuốc lá thế hệ mới (thuốc lá điện tử, thuốc lá làm nóng):
Hiện nay chưa có cơ chế, chính sách quản lý rõ ràng và quy định pháp luật cụ thể điều chỉnh các quan hệ xã hội có liên quan đến các sản phẩm thuốc lá thế hệ mới.
Kinh doanh các sản phẩm thuốc lá thế hệ mới không thuộc ngành nghề cấm đầu tư, kinh doanh theo quy định tại Điều 6 Luật Đầu tư năm 2020, đồng thời, cũng chưa có quy định pháp luật cấm sản xuất, kinh doanh các sản phẩm thuốc lá thế hệ mới. Vì vậy, đối với tổ chức, cá nhân có hành vi sản xuất, buôn bán thuốc lá thế hệ mới, các cơ quan, lực lượng chức năng không có căn cứ áp dụng các quy định pháp luật xử lý hành chính hoặc hình sự đối với hành vi sản xuất, buôn bán hàng cấm.
Theo quy định của Luật Đầu tư năm 2020, “Kinh doanh sản phẩm thuốc lá, nguyên liệu thuốc lá, máy móc, thiết bị thuộc chuyên ngành thuốc lá” thuộc Danh mục ngành, nghề đầu tư kinh doanh có điều kiện (Số thứ tự 47, Phụ lục IV Danh mục ngành, nghề đầu tư kinh doanh có điều kiện ban hành kèm theo Luật Đầu tư năm 2020).
Tuy nhiên, tại thời điểm hiện nay chưa có cơ sở để xác định thuốc lá điện tử là sản phẩm thuốc lá và thuộc phạm vi điều chỉnh của Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá năm 2012 và các văn bản quy phạm pháp luật có liên quan. Do đó, chưa có quy định pháp luật cụ thể điều chỉnh hoạt động sản xuất, kinh doanh các sản phẩm thuốc lá thế hệ mới.
Chúng ta cũng cần lưu ý, các hành vi vi phạm gian lận thương mại đối với thuốc lá truyền thống hay thuốc lá thế hệ mới hiện nay chủ yếu là nhập lậu. Do vậy, các lực lượng chức năng cần ngăn chặn tốt từ biên giới để hạn chế tối thiểu việc nhập lậu vào thị trường nội địa. Trong nội địa, cần tăng cường công tác giám sát, xử lý vi phạm, đặc biệt là việc pha chế dung môi cho thuốc lá điện tử có chất cấm, chất gây nghiện, làm ảnh hướng tới sức khỏe của người dùng.
Do chưa có chính sách, quy định pháp luật về quản lý thống nhất đối với các sản phẩm thuốc lá thế hệ mới nên hiện nay các lực lượng chức năng chỉ có thể xử phạt vi phạm hành chính đối với các tổ chức, cá nhân kinh doanh sản phẩm thuốc lá thế hệ mới về hành vi kinh doanh hàng hóa nhập lậu và/hoặc kinh doanh hàng hóa không rõ nguồn gốc, xuất xứ. Đây là nguyên nhân chính làm cho hiệu quả ngăn chặn, phòng ngừa hoạt động kinh doanh thuốc lá thế hệ mới chưa cao.
Vì thế, cần khẩn trương xây dựng, ban hành chính sách quản lý rõ ràng, nhất quán đối với mặt hàng thuốc lá thế hệ mới để bảo đảm hiệu lực, hiệu quả của quản lý nhà nước.
