Kể từ khi Thổ Nhĩ Kỳ bắn hạ chiến đấu cơ Nga (được cho là vi phạm không phận Thổ) vào ngày 24/11, Nga đã tung ra hàng loạt biện pháp trừng phạt đối với Ankara. Cố gắng dùng hệ thống đòn bẩy quốc tế để khiến Thổ Nhĩ Kỳ đáp ứng các điều kiện của Moscow, bao gồm xin lỗi, bồi thường và truy cứu trách nhiệm những kẻ chịu trách nhiệm về vụ tấn công.
Nga đã loại trừ lựa chọn quân sự để trả đũa, vậy bước tiếp theo Nga sẽ làm gì?
Nga đã mô tả Thổ Nhĩ Kỳ là kẻ khiêu khích và vi phạm luật pháp quốc tế. Moscow cáo buộc Thổ Nhĩ Kỳ đắc lợi từ việc buôn bán dầu lậu với IS làm dấy lên mối lo ngại về cách ứng xử của chính phủ Thổ Nhĩ Kỳ. Nga cũng cáo buộc sự hiện diện của quân đội Thổ Nhĩ Kỳ tại miền bắc Iraq là “liều lĩnh và không thể giải thích”, vi phạm chủ quyền của Iraq có vẻ như một đòn vu hồi (Liên hợp quốc đã phán quyết đây là vấn đề song phương và Thổ Nhĩ Kỳ đã triệt thoái một số binh sĩ theo yêu cầu).
Nga còn cáo buộc Thổ Nhĩ Kỳ ngăn cản đường hàng hải qua eo biển Bosporus và theo dõi quân đội Nga trên Địa Trung Hải.
Sự đáp trả vụ bắn hạ Su-24 của Nga bao gồm tổng hợp các biện pháp quân sự, kinh tế, và ngoại giao. Tất cả các biện pháp dường như đều hợp pháp và một số là điềm báo trước việc sử dụng vũ lực.
Về phương diện quân sự, Nga tăng cường khả năng phòng vệ chống lại sự can thiệp của liên quân và sự hiếu chiến của Thổ. Moscow đặt lực lượng trong tư thế sẵn sàng chiến đấu, bao gồm việc bắt bám các máy bay Mỹ ở miền bắc Syria. Họ đã triển khai hệ thống S-400 tại Syria và thiết lập khả năng chống tiếp cận cấp độ chiến thuật nhằm đối phó với liên quân do Mỹ dẫn đầu và Thổ Nhĩ Kỳ.
Những bước đi này tương tự việc NATO triển khai các khẩu đội tên lửa Patriot tại Thổ Nhĩ Kỳ để chống tên lửa Syria năm 2012. S-400 buộc chiến dịch không kích của máy bay có người lái của liên quân phải tạm dừng. Trên biển, Nga đe dọa sử dụng hải quân tiêu diệt bất kỳ mục tiêu nào gây đe dọa. Một chiến hạm Nga gần đây khi đi qua eo biển Thổ Nhĩ Kỳ đã giương cả tên lửa phòng không vác vai để thị uy. Chiến hạm Nga đã nổ súng cảnh cáo một tàu cá Thổ Nhĩ Kỳ chạy quá gần…
Về mặt kinh tế, Nga đã áp đặt một loạt các biện pháp trừng phạt Thổ Nhĩ Kỳ. Đó là sự báo thù hợp pháp. Tuy nhiên, Nga cũng là người chịu thiệt bởi lẽ các lệnh cấm vận đã đóng cánh cửa với các thỏa thuận có lợi sẽ mang lại cho Nga lối tiếp cận, ảnh hưởng và sự tin cậy ở khu vực Trung Đông. Trừng phạt đòi hỏi sự kiên nhẫn lớn mới thấy kết quả và không rõ Nga có đủ kiên trì để chứng kiến chúng có ảnh hưởng và hiệu quả. Có rất ít nước được hưởng lợi từ những cơ hội hạn chế do lệnh trừng phạt đem lại tại thị trường Nga.
Về ngoại giao, đại sứ Nga tại Liên hợp quốc đã phát biểu tại Hội đồng bảo an Liên hợp quốc về vụ Thổ bắn hạ máy bay. Nhưng Hội đồng đã từ chối lên án Thổ Nhĩ Kỳ vụ bắn hạ cũng như việc đưa quân vào Iraq. Vai trò của Nga nhấn mạnh vị thế của Moscow trong hệ thống quốc tế và Nga đã bốn lần sử dụng quyền phủ quyết để ngăn hành động về Syria. Nhưng lần này, Nga chơi con bài tại Liên hợp quốc với Thổ Nhĩ Kỳ đã không thu được kết quả.
Không hồ nghi rằng chính sách răn đe của Nga sẽ tiếp tục. Moscow sẽ tiếp tục nhắc tới việc sử dụng hạt nhân chiến thuật để chống IS và dùng người Kurd như một công cụ để đối phó với tham vọng của Thổ Nhĩ Kỳ tại khu vực.
Tuy nhiên, quan trọng là Nga cũng đã cảnh báo NATO. Nga sẽ không cho phép Thổ Nhĩ Kỳ là một tay chơi khu vực như Ankara tham vọng. Người ta chờ đợi Nga sẽ tăng cường vị thế ngoại giao và quân sự. Nhưng NATO cần khuyến cáo Thổ Nhĩ Kỳ cần tránh khiêu khích bằng mọi giá, nhắc lại điều 5 của hiệp ước (tấn công một nước thành viên sẽ bị coi là tấn công toàn bộ khối NATO) và chuẩn bị lực lượng gần Thổ Nhĩ Kỳ nhằm ngăn chặn một hành động báo thù của Nga.
* Lược dịch bài viết của tác giả Garrett I. Campbell trên trang của Viện Brookings
Theo QPAN
