Thế nhưng hải quân Mỹ cho biết đã có vô số tàu hải quân Trung Quốc hoạt động gần đó, đông đảo hơn những năm gần đây.
Phân tích sự kiện này, nhật báo Mỹ The New York Times ngày 8/3 ghi nhận: «Việc tăng cường hiện diện giúp Bắc Kinh tiến gần hơn đến việc thực hiện quyền khống chế Biển Đông». Tờ báo Mỹ đã trích lời một quan chức Trung Quốc lớn tiếng rêu rao rằng tàu Trung Quốc đã có mặt trong vùng để "giám sát, nhận dạng, theo dõi và đánh đuổi» tàu thuyền và máy bay nước ngoài.
Theo New York Times, từ ngày lên cầm quyền cách nay ba năm, Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình đã biến đảo đá mà Bắc Kinh chiếm đóng trái phép tại vùng quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa của Việt Nam thành công cụ để in đậm «dấu chân quân sự» của Trung Quốc trong khu vực, từng bước xây dựng và trang bị vũ khí cho các tiền đồn xa đất liền, bất chấp phản đối của các nước láng giềng và của Washington.
Quy mô của các nỗ lực trị giá hàng tỷ USD nói trên đã làm căng thẳng leo thang trong khu vực và củng cố tuyên bố chủ quyền gây tranh cãi của Trung Quốc đối với toàn bộ Biển Đông. Đà tăng cường sự hiện diện của Trung Quốc cũng khuấy động nguyên trạng quân sự ở Tây Thái Bình Dương kể từ khi thế chiến thứ hai kết thúc, và đưa Trung Quốc tiến lại gần hơn mục tiêu thiết lập một vùng trái độn về an ninh nằm ở xa bờ biển Trung Quốc, một giấc mơ của các chiến lược gia Trung Quốc kể từ thời Chiến Tranh Triều Tiên.
Marc Lanteigne, chuyên gia nghiên cứu cấp cao về chính sách đối ngoại của Trung Quốc tại Viện Quan Hệ Quốc tế Na Uy đã so sánh ý đồ khống chế Biển Đông của Trung Quốc với sự thống trị của Mỹ hiện trên vùng biển Caribe: «Trung Quốc muốn có một cái bồn tắm ao nhà hay sân sau. Mmột vùng biển của riêng họ, nơi họ có thể cho tàu quân sự và cảnh sát hoạt động mà không cần phải lo lắng về sự hiện diện của hải quân Hoa Kỳ hay Philippines, Việt Nam hay Ấn Độ».
Việc tăng cường sự hiện diện đã được tiến hành theo từng bước, nhưng một cách rõ ràng là nhanh chóng vì tranh chấp giữa Trung Quốc và các nước láng giềng đã tồn tại từ hàng chục năm nay. Công việc bồi lấp để xây dựng đảo nhân tạo trên các rạn san hô ở quần đảo Trường Sa bắt đầu vào đầu năm 2014, nhưng tăng tốc vào năm ngoái, và các bãi ngầm giờ đã có cảng nước sâu và đường băng dài thích hợp cho tàu chiến và máy bay chiến đấu.
Sau đó, tên lửa đất đối không đã xuất hiện vào tháng 2 vừa qua tại quần đảo Hoàng Sa, cách Trường Sa hơn 300 dặm về phía bắc. Hiện nay, ảnh vệ tinh cho thấy các công trình mang dáng dấp của các đài radar cực mạnh, có khả năng mở rộng tầm hủy diệt của tên lửa Trung Quốc đặt trên đất liền đối với tàu sân bay Mỹ ở ngoài khơi xa.
Theo New York Times, các tiền đồn mới này của Trung Quốc chưa là mối đe dọa lớn cho quân đội Mỹ trong một cuộc xung đột tiềm tàng. Tuy nhiên, các quan chức Mỹ ngày càng lo ngại rằng đà tăng cường sự hiện diện quân sự của Trung Quốc, nếu không được kiểm soát kịp thời, sẽ cung cấp cho Bắc Kinh quyền kiểm soát trên thực tế một vùng biển có kích thước của Mexico, và một ưu thế quân sự trên các láng giềng đang tranh chấp chủ quyền trên vùng biển với Trung Quốc.
Điều này, theo các chuyên gia phân tích, có thể thúc đẩy một cuộc chạy đua vũ trang trong khu vực và tăng gia nguy cơ xung đột.
Trong khi các quan chức ở Washington nói rằng còn lâu Trung Quốc mới đạt được khả năng đuổi lực lượng Mỹ ra khỏi vùng Biển Đông, giới phân tích cho rằng việc Trung Quốc tăng cường sự hiện diện của họ trong vùng sẽ làm cho hải quân Mỹ gặp nhiều khó khăn hơn trong việc nhanh chóng bảo vệ các đồng minh có quân đội yếu hơn, như Philippines.
Việc triển khai máy bay chiến đấu, tên lửa chống hạm và radar cực mạnh ở Biển Đông còn khiến cho hải quân Trung Quốc bạo dạn hơn, trong khi các chỉ huy Mỹ dè dặt hơn. Điều trần trước Ủy ban Quân vụ Thượng Viện Mỹ hồi tháng trước, Đô đốc Harry Harris, chỉ huy Bộ Tư lệnh Thái Bình Dương Mỹ, cảnh báo rằng hành động của Trung Quốc đang làm «thay đổi cảnh quan chiến lược trong vùng Biển Đông».
Quan chức tình báo hàng đầu của chính quyền Obama, ông James R. Clapper, dự đoán rằng Trung Quốc sẽ có năng lực đáng kể để nhanh chóng triển khai sức mạnh quân sự hùng hậu đến khu vực vào đầu năm tới.
Mặc dù chưa hoàn tất các công trình xây dựng, nhưng theo ông Clapper, Trung Quốc đã có thể đã triển khai máy bay chiến đấu, tên lửa đất đối không, tên lửa hành trình bảo vệ bờ biển cũng như tàu chiến lớn và các tàu bảo vệ bờ biển khá lớn tại các đảo nhân tạo mới trong quần đảo Trường Sa.
Ông cũng khẳng định rằng radar quân sự đã được đặt trên Đá Châu Viên, ở cực nam của bảy hòn đảo nhân tạo mà Trung Quốc bồi đắp tại Trường Sa, cách đảo Hải Nam của Trung Quốc 600 dặm. Về lý thuyết, Trung Quốc có thể mở rộng tầm bắn của tên lửa được mệnh danh là sát thủ diệt tàu sân bay DF-21D, để tấn công các mục tiêu xa xôi và gây khó khăn cho hải quân Mỹ trong việc tìm cách đối phó.
Vào tháng 2/2016, Việt Nam đã lên tiếng phản đối chính thức sau khi hình ảnh vệ tinh cho thấy rằng Trung Quốc đã triển khai tên lửa đất đối không HQ-9 trên hòn đảo lớn nhất trong quần đảo Hoàng Sa là đảo Phú Lâm. Việt Nam tuyên bố chủ quyền đối với cả hai quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa và tinh thần dân tộc tại Việt Nam đã sục sôi khi Trung Quốc đưa giàn khoan dầu Hải Dương 982 vào gần quần đảo Hoàng Sa, dẫn tới các cuộc biểu tình chống Trung Quốc hai năm trước đây.
Hoạt động của Trung Quốc tại quần đảo Trường Sa cũng đã làm Philippines tức giận. Cách đây 4 năm, Trung Quốc đã giành quyền kiểm soát bãi cạn Scarborough ở Trường Sa từ tay Philippines sau một vụ đối đầu kéo dài, một động thái bị Tổng thống Philippines Benigno Aquino sau đó so sánh với sự sáp nhập Tiệp Khắc của Đức Quốc Xã. Vào tháng trước, tàu Trung Quốc đã làm dấy lên những lời phản đối khi ngăn không cho tàu đánh cá Philippines đến gần một rạn san hô đang tranh chấp.
Thượng nghị sĩ đảng Cộng Hòa John McCain, chủ tịch Ủy ban Quân vụ Thượng Viện Mỹ đã cảnh báo rằng Trung Quốc có dấu hiệu sẵn sàng đánh đuổi lính Philippines đóng trên một bãi cạn khác ở Biển Đông. Ông đã thúc giục chính quyền Obama nói rõ cách đối phó.
Theo các nhà phân tích, việc Bắc Kinh tăng cường hiện diện tại Biển Đông cho phép tàu Trung Quốc hoạt động trong thời gian dài tại vùng quần đảo Trường Sa mà không cần quay về đất liền. Chuyên gia Gregory Poling, Giám đốc chương trình Sáng kiến Minh bạch Hàng hải Châu Á tại Trung tâm Nghiên cứu Chiến cược và Quốc tế ở Washington, nhận định: «Bây giờ tàu Trung Quốc có thể yên tâm ở lại vùng quần đảo Trường Sa bất cứ khi nào họ muốn».
Theo ông Poling, việc đặt hệ thống radar mới trên Đá Châu Viên có thể cung cấp cho Trung Quốc khả năng nhìn quá đường chân trời và giám sát các mục tiêu xa xôi như eo biển Malacca cách đó hàng trăm dặm về phía tây nam.
Nhìn chung, các nhà phân tích đều nghĩ rằng mục tiêu của Trung Quốc sẽ là áp đặt một vùng nhận dạng phòng không trên Biển Đông, tương tự như những gì Trung Quốc đã làm ở Biển Hoa Đông vào cuối năm 2013.
T.P
