Đánh giá trên của đại diện Quỹ Nhi đồng Liên hợp quốc (UNICEF) đã đặt ra vấn đề nóng hổi tại toạ đàm "Ngày An toàn Internet 2023 - Bảo vệ thanh thiếu niên khỏi các nội dung tình dục độc hại trên môi trường mạng", hưởng ứng ngày An toàn Internet do Viện Nghiên cứu Quản lý Phát triển bền vững (MSD) phối hợp với Cục Trẻ em (Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội) và nền tảng TikTok tổ chức.
Khi xu thế không thể tránh…
Trong thời đại bùng nổ công nghệ thông tin, Internet đang ngày càng trở thành phương tiện hữu ích. Theo thống kê, mỗi ngày có đến hơn 175.000 trẻ em truy cập mạng Internet, tìm hiểu mọi ngóc ngách trên địa cầu, tuy nhiên, không loại trừ cả những nơi mang lại nhiều rủi ro.
Báo cáo Tiếng nói Trẻ em Việt Nam năm 2020 của MSD cho thấy: Cứ 5 trẻ thì có 2 trẻ gặp các vấn đề rủi ro trên môi trường mạng. Theo báo cáo từ Tổng đài Quốc gia Bảo vệ trẻ em (số 111), trong năm 2022, Tổng đài đã tiếp nhận 419 ca báo cáo liên quan đến bảo vệ trẻ em trên mạng (398 ca tư vấn và 21 ca can thiệp liên quan đến các kênh, link, clip xấu, độc hại với trẻ em).
Còn theo Báo cáo Ngăn chặn hành vi gây tổn hại tại Việt Nam - Bằng chứng về bóc lột và xâm hại tình dục trẻ em qua mạng, của ECPAT, INTERPOL và UNICEF năm 2022, 23% trẻ độ tuổi 12-17 sử dụng Internet tham gia khảo sát cho biết, các em đã vô tình nhìn thấy hình ảnh hoặc video nhạy cảm trên mạng trong năm qua (12 tháng trước cuộc khảo sát), 5% từng nhận được hình ảnh nhạy cảm không mong muốn, 1% trẻ em bị chia sẻ hình ảnh nhạy cảm khi chưa có sự đồng ý, 2% bị yêu cầu trò chuyện về tình dục.
TS. Hoàng Tú Anh - Giám đốc Trung tâm Sáng kiến Sức khỏe và Dân số (CCIHP) - cho biết: “Hầu hết các trường hợp trẻ em tiếp cận các trang web, hình ảnh, video về tình dục do lỗi đánh máy trong quá trình tìm kiếm và bị dẫn tới trang không định tìm hoặc bị dụ dỗ bấm vào các đường link không an toàn.
Bên cạnh đó, những hình ảnh, ca từ gợi dục, độc hại ngày càng xuất hiện phổ biến trong các sản phẩm văn hóa hướng đến giới trẻ như video ca nhạc, phim ảnh… Các thông tin truyền thông về tình dục hầu hết mang tính tiêu cực, lên án về đạo đức, trong khi các thông điệp tình dục lành mạnh lại thiếu hụt”.
Trong khi đó, các bậc cha mẹ còn có xu hướng đánh giá thấp các rủi ro trực tuyến ở mọi hạng mục.
Dẫn chứng câu chuyện bé gái lớp 7 mang thai gây ồn ào vừa qua mà gia đình hoàn toàn không biết cho tới khi cô bé sinh con, bà Nguyễn Thị Nga - Phó Cục trưởng Cục Trẻ em - cho rằng, đó là trường hợp điển hình của việc phụ huynh phó mặc cho con mình cho nhà trường, thầy cô và xã hội.
 |
Bà Nguyễn Thị Nga - Phó Cục trưởng Cục Trẻ em cho rằng nhiều bố mẹ vẫn còn thiếu các kiến thức, kỹ năng phù hợp. |
Báo cáo Ngăn chặn hành vi gây tổn hại tại Việt Nam cũng cho biết, phần lớn những trẻ nói các em từng bị xâm hại tình dục trên mạng đã không tiết lộ việc bị bóc lột và xâm hại với ai hoặc chỉ kể với một người bạn. Rất ít trẻ cho biết các em đã kể với người chăm sóc hoặc một kênh chính thức, như công an hoặc đường dây trợ giúp. Nhiều khả năng là do trẻ có thể ngại nói cởi mở về chủ đề khá nhạy cảm này.
Cha mẹ phải đồng hành cùng con
Diễn giả Phan Hồ Điệp - mẹ của "thần đồng" Đỗ Nhật Nam - cho rằng, không những qua môi trường mạng, mà thậm chí, trường học cũng là nơi trẻ chia sẻ cho nhau những đường link có nội dung tình dục độc hại.
“Tôi đã từng phát hiện con và các bạn của con chia sẻ các nội dung độc hại. Nhưng, thay vì quát mắng, tôi đã chọn cách nói chuyện với con về tình dục một cách thoải mái trong giới hạn hiểu biết của con.
 |
Diễn giả Phan Hồ Điệp chia sẻ tại toạ đàm. |
Theo kinh nghiệm của diễn giả Phan Hồ Điệp, trong trường hợp này, bố mẹ hãy cùng con xử lý theo 3 nguyên tắc: (1) Không làm con cảm thấy xấu hổ, vì điều này khiến con cảm thấy tự ti, sợ bố mẹ không tin tưởng bố mẹ nữa và bố mẹ sẽ khó để cùng con giải quyết; (2) Chỉ nói chuyện với con khi bố mẹ đã thực sự có sự hiểu biết và sẵn sàng chia sẻ với con về vấn đề này và (3) Không nói những điều vượt quá xa so với hiểu biết của con, không nghiêm trọng hoá vấn đề để tránh kích thích sự tò mò của con.”
“Khi con chỉ hiểu biết tới A, bố mẹ không thể nói tới tận Z mà chỉ nói đến A+. Bố mẹ cũng phải chọn cách nói chuyện sao cho con không xấu hổ, bởi nếu không, con sẽ rút lui về thế phòng thủ, và mãi mãi bố mẹ sẽ không chạm được vào những tâm tư của con” - chị Phan Hồ Điệp nói.
Bà Nguyễn Thị Nga đồng ý và khẳng định vai trò quan trọng của gia đình trong việc giáo dục tình dục cho trẻ em là vô cùng quan trọng. “Bố mẹ chính là những người gần gũi nhất để theo dõi giáo dục, đồng hành cùng trẻ. Tuy nhiên, nhiều bố mẹ vẫn còn thiếu các kiến thức, kỹ năng phù hợp. Chính vì thế, chúng ta phải làm song song vừa cung cấp kiến thức, kỹ năng liên quan đến sức khỏe sinh sản và tình dục cho cả phụ huynh và trẻ em” - bà Nga nhấn mạnh.
Nhà sáng tạo nội dung TikTok Huỳnh Quang Minh nhìn nhận, thay vì trở thành những KOL (Key Opinion Leader - Người dẫn dắt) hãy trở thành những Kind Opinion Leader - Người lan toả những điều tốt đẹp. Các nền tảng cũng nên có các cơ chế hỗ trợ cho những nhà sáng tạo nội dung tích cực”.
Ông Nguyễn Lâm Thanh - đại diện TikTok Việt Nam - cho hay, trong câu chuyện bảo vệ trẻ em trên không gian mạng, trách nhiệm của các nền tảng là rất nặng nề. Chỉ một thông tin không tốt có thể gây hại tới hàng chục triệu người trong khoảng thời gian ngắn.
 |
Ông Nguyễn Lâm Thanh - đại diện TikTok Việt Nam. |
“Đây là lý do trong giai đoạn đầu vào Việt Nam, TikTok kiểm soát nội dung trên nền tảng của mình rất chặt. Chúng tôi cũng có các chuyên gia xây dựng, điều chỉnh chính sách thường xuyên tham gia các buổi hội thảo, lắng nghe các góc nhìn, từ đó điều chỉnh nhằm đảm bảo một môi trường an toàn trên Internet”, ông Lâm Thanh nói.
