Đài BBC Anh và các tờ báo điện tử Trung Quốc ngày 24/8 đã đưa tin về phát biểu của Tổng thống Philippines Rodrigo Duterte ngày 23/8 liên quan đến vấn đề Biển Đông.
Khi đó, ông Rodrigo Duterte bày tỏ hy vọng Manila và Bắc Kinh có thể nhanh chóng tổ chức hội đàm song phương về tranh chấp Biển Đông.
Ông cho biết thêm, mặc dù kết quả phán quyết của Tòa trọng tài ở The Hague ngày 12/7 có lợi cho Philippines, nhưng biện pháp tốt nhất là tiếp tục đối thoại với Bắc Kinh, chứ không phải chọc giận Trung Quốc.
Ông Rodrigo Duterte cho biết Philippines hy vọng thảo luận với Trung Quốc để ngư dân Philippines quay trở lại đánh bắt cá ở “vùng biển tranh chấp” trên Biển Đông (Trung Quốc cưỡng chiếm bãi cạn Scarborough từ tay Philippines vào năm 2012).
Tổng thống Rodrigo Duterte cho biết Philippines sẽ không đề cập đến kết quả phán quyết về vụ kiện trọng tài Biển Đông ở Hội nghị thượng đỉnh ASEAN tổ chức tại Lào vào tháng tới. Trừ phi có nước khác đề cập đến, nhưng cho biết Philippines sẵn sàng tham vấn với Trung Quốc.
Ông Rodrido Duterte cho rằng tốt nhất là tiếp tục tiến hành đối thoại ngoại giao với Bắc Kinh, chứ không phải chọc giận đối phương. Ông còn cho hay nếu lợi ích quốc gia cần tới, thậm chí ông có thể tiến hành chuyến thăm nhà nước tới Trung Quốc.
Tờ Thương báo Philippines ngày 24/8 dẫn lời ông Rodrigo Duterte còn tiết lộ, ông Rodrigo có ý định tiến hành đối thoại song phương với Trung Quốc trước cuối năm 2016. Ông nói: “(Đối thoại này) nhanh hơn so với sự tưởng tượng của các anh. Có lẽ là trong năm”.
Mặc dù ông Rodrigo Duterte cho biết không đề cập đến phán quyết của Tòa trọng tài ở The Hague trong Hội nghị thượng đỉnh ASEAN sắp tới, nhưng vào ngày 11/8 khi hội kiến với Ngoại trưởng Nhật Bản Fumio Kishida, ông Rodrigo Duterte cho biết “hy vọng thúc đẩy quan hệ hợp tác với Nhật Bản ở cấp độ bảo đảm an ninh, nhấn mạnh thừa nhận và tôn trọng kết quả trọng tài Biển Đông”.
Trước đó, từ ngày 8 – 12/8, Tổng thống Philippines đã cử đặc phái viên Fidel Ramos – cựu Tổng thống Philippines đến Hồng Kông, tiến hành một cuộc gặp gỡ không chính thức với bà Phó Oánh, cựu Thứ trưởng Ngoại giao Trung Quốc, Chủ nhiệm Ủy ban Đối ngoại Quốc hội Trung Quốc.
Ngày 12/8, ông Fidel Ramos cho hay Philippines muốn triển khai đàm phán chính thức với Trung Quốc để tìm kiếm con đường hòa bình và hợp tác.
Tuyên bố ký kết sau cuộc gặp giữa ông Fidel Ramos và bà Phó Oánh cho biết “trọng điểm hội đàm phi chính thức là triển khai đàm phán tiếp theo để xây dựng lòng tin, từ đó làm dịu tình hình căng thẳng, mở đường cho hợp tác toàn diện”.
Phản ứng với các tuyên bố vừa qua của ông Rodrigo Duterte, ngày 24/8, người phát ngôn Bộ Ngoại giao Trung Quốc, Lục Khảng cho biết:
"Trung Quốc hoan nghênh phát biểu của Tổng thống Philippines Rodrigo Duterte về việc Philippines sẽ không thảo luận vấn đề Biển Đông tại một loạt hội nghị thượng đỉnh Đông Á.
Trung Quốc luôn nỗ lực cùng các nước đương sự trực tiếp bao gồm Philippines, thông qua đàm phán để giải quyết hòa bình tranh chấp Biển Đông, cùng các nước ASEAN bảo vệ hòa bình và ổn định Biển Đông.
Trung Quốc và Philippines là láng giềng hữu nghị, tin rằng hai bên có khả năng, có trí tuệ hiệp
thương giải quyết thỏa đáng các vấn đề có liên quan, thúc đẩy quan hệ hai nước quay trở lại quỹ đạo phát triển lành mạnh, đem lại lợi ích cho nhân dân hai nước. Trung Quốc trông đợi hai bên Trung Quốc và Philippines sớm triển khai đối thoại”.
Trong khi đó, Mỹ cho biết Washington hoan nghênh các bên tranh chấp Biển Đông giải quyết tranh chấp bằng phương thức hòa bình. Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Mỹ, bà Anna Richey-Allen cho biết: “Mỹ thúc giục đàm phán trong điều kiện mà các bên đều có thể chấp nhận được, chứ không phải xuất phát từ cưỡng ép hoặc đe dọa vũ lực”.
Nhưng bà Anna Richey-Allen không đưa ra bình luận về việc ông Rodrido Duterte cho biết ông “sẽ không đề cập đến trọng tài Biển Đông tại Hội nghị thượng đỉnh ASEAN”. Được biết, Tổng thống Mỹ Barack Obama cũng sẽ tham dự hội nghị này.
Theo kế hoạch, các nhà lãnh đạo ASEAN sẽ tổ chức hội nghị thượng đỉnh ở Lào từ ngày 6 – 8/9. Trước đó, báo chí Philippines cho biết Tổng thống Philippines Rodrigo Duterte sẽ đến thăm Việt Nam và Lào, đồng thời tham dự Hội nghị thượng đỉnh ASEAN trong thời gian từ ngày 3 – 8/9.
