Theo Sách trắng Thương mại điện tử Việt Nam năm 2021, tỷ lệ người dùng internet tham gia mua sắm trực tuyến đã tăng từ 77% trong năm 2019 lên 88% trong năm 2020. Sự gia tăng các giao dịch qua thương mại điện tử mang lại nhiều lợi ích cho người tiêu dùng. Cụ thể, hình thức này có thể đáp ứng các nhu cầu tiêu dùng cơ bản trong bối cảnh giãn cách, phong tỏa, đồng thời vẫn đảm bảo yếu tố an toàn, hạn chế tiếp xúc. Theo một số nghiên cứu, mua sắm trực tuyến còn là cách tạm thời xoa dịu tâm trạng, gia tăng sự kết nối, đặc biệt khi giãn cách, phong tỏa kéo dài khiến người dân dễ rơi vào trạng thái tiêu cực.
 |
Biểu đồ tỷ lệ người dùng internet tham gia mua sắm trực tuyến tại Việt Nam. Ảnh: Cục Cạnh tranh và Bảo vệ người tiêu dùng |
Tuy nhiên, bên cạnh mặt lợi, sự gia tăng mua hàng qua mạng trong thời kỳ dịch bệnh cũng có nguy cơ mang lại những tác động tiêu cực cho người tiêu dùng. Mua sắm trực tuyến quá nhanh chóng khiến người tiêu dùng dễ chi tiêu quá mức. Người dùng còn có xu hướng mua những thứ không cần thiết do quá buồn chán, có quá nhiều thời gian rảnh hoặc chỉ để thỏa mãn sở thích nhất thời. Cùng với đó, người tiêu dùng có nguy cơ đối mặt nhiều hơn với những vi phạm quyền lợi khi mua hàng qua mạng như hàng hóa không giống như quảng cáo, hàng không áp dụng đồng kiểm, hàng giao chậm, đã thanh toán nhưng không giao hàng, bảo mật thông tin cá nhân…
Trang bị kiến thức để trở thành người tiêu dùng thông minh trên không gian mạng
Bất chấp một số tác động tiêu cực, nhiều người tiêu dùng vẫn thừa nhận rằng mua sắm trực tuyến vẫn là lựa chọn tối ưu trong bối cảnh dịch COVID-19 diễn biến phức tạp. Theo Cục Cạnh tranh và Bảo vệ người tiêu dùng (Bộ Công Thương), việc trang bị những kiến thức, kỹ năng để có thể thực hiện các giao dịch thương mại điện tử là điều cần thiết đối với mỗi người tiêu dùng. Các chuyên gia từ Phòng Bảo vệ người tiêu dùng đã đưa ra 7 kiến nghị để người dùng tham khảo khi quyết định mua sắm trực tuyến.
 |
| Logo cho thấy doanh nghiệp thương mại điện tử đã thông báo/đăng ký tới Bộ Công Thương. Ảnh: Cục Cạnh tranh và Bảo vệ người tiêu dùng |
Thứ nhất, người dùng nên ưu tiên mua hàng từ những trang thương mại điện tử uy tín, có đăng ký/thông báo tới Bộ Công Thương. Trong trường hợp mua hàng trên mạng xã hội, người dùng cần lựa chọn những tài khoản uy tín, có lịch sử bán hàng lâu dài.
Thứ hai, người dùng chỉ thực hiện các giao dịch khi bản thân hoặc gia đình thực sự có nhu cầu sử dụng sản phẩm. Theo đó, trước khi mua cần xác định các nhu cầu cơ bản và quan trọng trong lúc áp dụng giãn cách/phong tỏa và đặt ra mục tiêu chỉ mua sắm để đáp ứng những nhu cầu cần thiết nhất.
Thứ ba, người dùng nên cân nhắc kỹ trước khi lựa chọn hàng hóa cần mua cũng như số lượng hàng hóa, tránh tình trạng mua hàng không thực sự cần thiết và mua với số lượng quá nhiều.
Thứ tư, người dùng nên ưu tiên mua những sản phẩm phục vụ cho nhu cầu cơ bản trong đại dịch như nhu yếu phẩm, thực phẩm, đồ dùng gia đình, quần áo phục vụ nhu cầu hàng ngày… tránh mua những sản phẩm ít được sử dụng được trong thời điểm này như trang phục dự tiệc hoặc du lịch, đồ dã ngoại, thiết bị điện tử không cần thiết…
 |
Kiểm tra khi nhận hàng nhằm tránh tình trạng sản phẩm không giống như quảng cáo. Ảnh: Cục Cạnh tranh và Bảo vệ người tiêu dùng |
Thứ năm, khi nhận hàng người dùng nên kiểm tra và đối chiếu thông tin trên biên lai giao hàng với đơn hàng trên mạng, nhằm hạn chế tình trạng thanh toán cho đơn hàng mà mình không đặt cũng như nhận hàng không đúng với sản phẩm đã đặt mua.
Thứ sáu, người dùng cần tỉnh táo dành thời gian để tham khảo giá cả, đánh giá của người mua trên sàn thương mại điện tử. Điều này giúp người tiêu dùng có thể chọn được sản phẩm ưng ý với giá cả tốt hơn.
Thứ bảy, người dùng nên dành thời gian sắp xếp, dọn dẹp lại đồ đạc trong nhà để biết rõ nhu cầu của bản thân và gia đình, những mặt hàng nào thực sự cần nhằm tránh tình trạng mua sắm theo cảm hứng, gây lãng phí tiền bạc và làm giảm lợi ích của thương mại điện tử.
