|
| Thỏa thuận đạt được trong cuộc hội đàm giữa hai tổng thống Nga và Thổ Nhĩ Kỳ chính là chìa khóa để thực hiện ngừng bắn và đem lại hòa bình ở miền Bắc Syria. |
Ông Trump nói: “Sáng nay, chính phủ Thổ Nhĩ Kỳ thông báo với chúng ta họ sẽ 'ngừng bắn vĩnh viễn' ở Syria. Do Thổ Nhĩ Kỳ đã thực hiện rất tốt thỏa thuận ngừng bắn ở miền bắc Syria và cam kết ‘ngừng bắn vĩnh viễn’ ở đó, nên Mỹ sẽ dỡ bỏ các lệnh trừng phạt trước đây đối với Thổ Nhĩ Kỳ”. Ông Trump nói: “Đây là kết quả của nước Mỹ chúng ta, chứ không phải ai khác, không phải nước nào khác. Đơn giản là như thế. Chúng ta sẵn sàng chấp nhận mọi chỉ trích và chúng ta cũng sẵn sàng chấp nhận vinh quang”...
 |
|
Ngày 23/10, Tổng thống Mỹ Donald Trump tuyên bố tại Nhà Trắng, việc Thổ Nhĩ Kỳ chấp nhận ngừng bắn ởmiền Bắc Syria là công lao của Mỹ
|
Công lao của ai?
Căn cứ để ông Trump vơ tất cả công lao về cho Mỹ là có cơ sở: Vào ngày 9/10, Thổ Nhĩ Kỳ tuyên bố phát động một chiến dịch quân sự có tên là “Suối nguồn Hòa bình”. Ngày 14/10, ông Trump đã đưa ra tuyên bố trên mạng xã hội Twitter: trước hành động quân sự của Thổ Nhĩ Kỳ chống lại Syria, ông sẽ ký một mệnh lệnh hành pháp, cho phép trừng phạt một số quan chức Thổ Nhĩ Kỳ và ngay lập tức chấm dứt cuộc đàm phán mậu dịch 100 tỷ USD với Thổ Nhĩ Kỳ. Ngoài ra, Mỹ sẽ điều chỉnh tăng thuế quan đối với thép của Thổ Nhĩ Kỳ lên 50%.
Ngày 17/10, Phó Tổng thống Mỹ Mike Pence đã dẫn đầu một phái đoàn đến Thổ Nhĩ Kỳ và ông Trump đe dọa Tổng thống Tayyip Erdogan “đừng là một kẻ ngốc” trong một lá thư gửi người đồng cấp Thổ Nhĩ Kỳ. Sau đó, Mỹ và Thổ Nhĩ Kỳ đã bàn bạc về việc Thổ Nhĩ Kỳ đình chỉ hoạt động quân sự ở Syria trong 120 giờ. Ngày 22/10 là hạn chót để quân đội Thổ Nhĩ Kỳ tạm đình chỉ mọi hoạt động quân sự tại Syria. Sáng 23/10. Bộ Quốc phòng Thổ Nhĩ Kỳ ra tuyên bố “khi kết thúc thời hạn 120 giờ của Mỹ”, các chiến binh người Kurd đã “hoàn toàn rút đi”; phía Thổ Nhĩ Kỳ “trong giai đoạn này không có nhu cầu để thực hiện các hoạt động quân sự mới”. Sáng ngày 23/10, Chính phủ Thổ Nhĩ Kỳ đã chủ động thông báo với Hoa Kỳ về lệnh ngừng bắn vĩnh viễn. Do đó, mới có việc ông Trump công khai tuyên bố nhận công lao của việc Thổ Nhĩ Kỳ ngừng bắn là của mình.
 |
|
Quân đội Thổ Nhĩ Kỳ oanh kích một thị trấn ở miền Bắc Syria trong cuộc tiến công ngày 14/10
|
Dưới lệnh trừng phạt và dưới ngôn ngữ đe dọa của Mỹ, Thổ Nhĩ Kỳ đã ngừng bắn, đó là logic mà ông Trump nhận công lao về mình. Nhưng ngược lại, những việc làm gần đây của ông Trump về vấn đề Syria đã bị dư luận phê phán và chế giễu. Giới truyền thông Mỹ đã than thở “Mỹ đã trở thành kẻ thua cuộc lớn nhất” và “Mỹ sẽ không có chỗ trong việc định hình tương lai của Syria”. Truyền thông Nga thì chúc mừng “Nga - Thổ đã gạt Mỹ sang bên cạnh”. Dư luận nói chung cho rằng Thổ Nhĩ Kỳ sẵn sàng ngừng bắn vĩnh viễn là do chuyến đi ngày 22/10 của ông Erdogan tới Sochi, Nga và đạt được Bản ghi nhớ 10 điểm sau cuộc đàm phán kéo dài 6 giờ với Tổng thống Putin.
Biên bản ghi nhớ quy định, kể từ thời điểm 12h00 ngày 23/10, quân cảnh Nga và lính biên phòng Syria sẽ tiến vào phía Syria biên giới Syria – Thổ Nhĩ Kỳ nằm kéo dài 120 km, độ sâu 32 km về phía nam để thành lập “Vùng an toàn” và hỗ trợ các lực lượng vũ trang người Kurd rút khỏi biên giới Syria 30 km trong vòng 150 giờ (6 ngày). Sau đó, Nga và Thổ Nhĩ Kỳ sẽ tiến hành tuần tra chung ở khu vực 10km về phía tây của khu vực an toàn, ngoại trừ thành phố Kamishli.
 |
|
Quân đội Mỹ rút khỏi miền Bắc Syria
|
Theo bản ghi nhớ Nga - Thổ Nhĩ Kỳ, các chiến binh người Kurd rút khỏi khu vực diện tích lớn gấp 3 lần so với thỏa thuận ngừng bắn Mỹ - Thổ Nhĩ Kỳ quy định, hầu như đã đáp ứng mọi yêu cầu của Thổ Nhĩ Kỳ về phạm vi của “khu vực an ninh”. Nga và Thổ đã sắp xếp chi tiết cho cục diện tương lai ở miền bắc Syria, trong khi thỏa thuận giữa Mỹ và Thổ Nhĩ Kỳ đã không nói đến tình hình sẽ phát triển ra sao sau ngày 22/10. Và trước khi tới Nga để gặp Putin, ông Erdogan thường xuyên đe dọa Thổ Nhĩ Kỳ sẽ tiếp tục các hoạt động quân sự ở phía đông bắc Syria nếu Mỹ không giữ lời hứa và không buộc các lực lượng vũ trang người Kurd rút lui đúng hạn.
Những lời lẽ này rõ ràng thể hiện các yêu cầu của Thổ Nhĩ Kỳ không được đáp ứng đầy đủ vào thời điểm đó, điều này cho thấy thỏa thuận Mỹ - Thổ Nhĩ Kỳ rất hạn chế trong việc thúc đẩy lệnh ngừng bắn vĩnh viễn ở Thổ Nhĩ Kỳ.
Ngày 22/10, ông Fakhruddin Alton, Chủ nhiệm Văn phòng báo chí của Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ, cho biết trên mạng xã hội Twitter: sự đồng thuận giữa Thổ Nhĩ Kỳ và Nga không liên quan đến thỏa thuận ngừng bắn Mỹ - Thổ Nhĩ Kỳ. Ông Erdogan ca ngợi đã đạt được “thỏa thuận lịch sử” với Nga và ông Putin nói rằng thỏa thuận này “có thể trở thành một bước ngoặt lịch sử”. Tổng thống Syria Bashar al-Assad cũng bày tỏ hoàn toàn ủng hộ kết quả cuộc gặp giữa các nhà lãnh đạo Nga và Thổ Nhĩ Kỳ.
 |
|
Quân cảnh Nga tiến vào tiếp quản khu vực do quân đội Mỹ kiểm soát trước đây ở miền Bắc Syria
|
Bất kể công lao của ai, hiện nay điều chắc chắn rằng ông Trump đã tuyên bố đây là thành công của chính mình và sẵn sàng chấp nhận niềm vinh quang. Các ông Erdogan, Putin và Assad đều rất hài lòng với sự tiến triển của tình hình. Mặc dù chiến dịch quân sự ở Thổ Nhĩ Kỳ bắt đầu với sự không hài lòng của các bên, nhưng nó đã kết thúc một cách tốt đẹp đầy kịch tính. Về cơ bản, đã có thể tuyên bố rằng cuộc chiến ở miền bắc Syria đã chấm dứt và tình hình đã ổn định.
Ông Trump cố gỡ thể diện
Sự hài lòng của ông Trump đến từ việc thực hiện được cam kết rút quân khỏi Syria. Hồi tháng 12 năm 2018, ông Trump đã tuyên bố rút quân khỏi Syria, nhưng ông buộc phải trì hoãn mãi do tình hình chính trị trong nước. Trước khi Thổ Nhĩ Kỳ đưa quân vào Syria, ông Trump đã đồng ý rút quân khi điện đàm với ông Erdogan vào ngày 6/10. Mặc dù bị tấn công bởi dư luận về việc bỏ rơi người Kurd, nhưng ông Trump đã nhận được kết quả vượt trội trong việc ép Thổ Nhĩ Kỳ ngừng bắn bằng cách trừng phạt Thổ Nhĩ Kỳ. Có thể đạt được tiến triển thực sự trong việc rút quân lại có thể gỡ được thể diện qua việc bỏ rơi đồng minh bất kể sống chết; dĩ nhiên ông Trump muốn tuyên bố thành quả và rất hài lòng.
Việc quân đội Mỹ rút quân đã mất đi sự có mặt ở Syria và số phận của người Kurd cũng khiến các đồng minh đặt câu hỏi về việc giữ chữ tín của Mỹ, điều này hoàn toàn bất lợi cho lợi ích chính trị của Mỹ. Nhưng đây không phải là điều ông Trump quan tâm. Điều ông Trump quan tâm là liệu ông có thể thực hiện những lời hứa khi tranh cử của mình hay không và liệu ông có thể định hình hình ảnh người lãnh đạo của mình trước những người ủng hộ trong cuộc bầu cử tới hay không?
 |
|
Lính Nga chốt giữ một vị trí đóng quân của Mỹ trước đây
|
Thổ Nhĩ Kỳ một mũi tên trúng ba đích
Thổ Nhĩ Kỳ sẵn sàng ngừng bắn vĩnh viễn không phải là một sự thỏa hiệp sau khi hành động bị nghi ngờ, mà là ngừng tay sau khi lợi ích đã được thỏa mãn. Thành tựu lớn nhất của Thổ Nhĩ Kỳ là ép quân đội Mỹ ra khỏi Syria. Thổ Nhĩ Kỳ đưa quân vào Syria là chất xúc tác cuối cùng để thúc ép quân đội Mỹ rút đi. Việc Mỹ rút quân đã khiến người Kurd phát triển lớn mạnh do được Mỹ ủng hộ từ năm 2015 hoàn toàn bị mất đi cái ô bảo trợ. Do chính phủ Syria và chính phủ Nga đều không thể là những người ủng hộ đáng tin cậy của người Kurd, về cơ bản đã đảm bảo rằng lực lượng vũ trang người Kurd sẽ không còn mất kiểm soát và trở thành một mối đe dọa lớn đối với Thổ Nhĩ Kỳ nữa.
Bộ Quốc phòng Thổ Nhĩ Kỳ tuyên bố, sau khi lực lượng vũ trang người Kurd rút đi, có nghĩa là “giai đoạn hiện nay không cần có hành động mới” và cho biết sẽ thành lập một “hành lang hòa bình” ở khu vực biên giới, để đảm bảo rằng hàng triệu người tị nạn Syria có thể quay trở về nhà. Hiện tại có khoảng 3,6 triệu người tị nạn Syria đang ở trên lãnh thổ Thổ Nhĩ Kỳ và chính phủ Thổ Nhĩ Kỳ có kế hoạch chuyển 2 triệu người trong số họ (chủ yếu là người Ả Rập) đến “khu vực an ninh” sinh sống. Việc tái định cư người tị nạn một mặt có thể điều chỉnh cơ cấu dân số ở miền bắc Syria, làm suy yếu địa vị thống trị của người Kurd và cũng giảm áp lực lên Thổ Nhĩ Kỳ trong việc tái định cư người tị nạn.
Theo biên bản ghi nhớ đã ký, Nga và Thổ Nhĩ Kỳ sẽ tiến hành tuần tra chung trong “khu vực an ninh” rộng 10km bên trong lãnh thổ Syria kéo dài từ đông sang tây. Điều này tương đương với việc chính phủ Syria và Nga chính thức công nhận sự hiện diện Syria của quân đội Thổ Nhĩ Kỳ ở Syria. Điều này khác về bản chất với việc trước đây chính phủ Syria không thừa nhận các hành động quân sự của Thổ Nhĩ Kỳ. Đây cũng là một xác nhận chính thức về quyền lực của Thổ Nhĩ Kỳ đã được phân chia thành quả chiến thắng trên chiến trường Syria.
Khi cuộc chiến chống khủng bố ở Trung Đông bắt đầu, Thổ Nhĩ Kỳ đứng về phía Mỹ chống khủng bố, nhưng sau cuộc đảo chính họ đã nhanh chóng quay sang phía Nga và bây giờ bản chất của việc Thổ Nhĩ Kỳ đưa quân vào phía bắc Syria chủ yếu là mong muốn được chia thành quả chiến thắng sau cuộc chiến chống khủng bố. Thổ Nhĩ Kỳ đã làm được việc ngăn chặn người Kurd và Thổ Nhĩ Kỳ cũng đã nhận được thành quả từ chiến thắng trên chiến trường Syria.
 |
|
Quân cảnh Nga tuần tra, canh gác một vị trí quân sự sau khi lực lượng người Kurd rút đi
|
Ông Erdogan biết rằng lực lượng lớn nhất trong chiến trường Syria chống lại ISIS không phải là Thổ Nhĩ Kỳ và chiếm được nhiều lãnh thổ nhất cũng không phải là Thổ Nhĩ Kỳ. Vậy Thổ Nhĩ Kỳ dựa vào đâu để phân chia thành quả chiến thắng? Lẽ nào chỉ vì đứng về phía Nga? Ông Erdogan có một tính toán khác. Thổ Nhĩ Kỳ là thành viên của liên minh NATO và là đại diện của Mỹ để duy trì sự hiện diện quân sự ở Trung Đông. Từ quan điểm chiến lược, quân đội Mỹ không thể chấp nhận để đi mất đồng minh là Thổ Nhĩ Kỳ. Tấn công lực lượng vũ trang người Kurd do Mỹ hậu thuẫn, buộc Mỹ rút quân, điều này chỉ Thổ Nhĩ Kỳ có thể làm được. Nếu Nga đứng ra để buộc Mỹ rút quân sẽ chỉ làm cho Mỹ ở lại lâu hơn để giữ thể diện, chính phủ Syria thì không có khả năng để buộc lính Mỹ rời đi. Ông Erdogan ngày 6/10 khi điện đàm với Donald Trump đã nhận được cam kết rút quân Mỹ. Thỏa thuận Mỹ - Thổ Nhĩ Kỳ ngày 17/10, thực tế là không chỉ đảm bảo các chiến binh người Kurd rút khỏi khu vực đã quy định; đồng thời Thổ Nhĩ Kỳ nhận được cam kết cuối cùng về rút người lính Mỹ cuối cùng vào ngày 22/10. Điều này có thể nhận thấy từ những lời của Bộ trưởng Quốc phòng Nga, ông Sergey Shoigu nói vào tối ngày 22/10 rằng “chỉ còn hai giờ nữa cho người Mỹ rời khỏi Syria”.
Về bản chất, chuyến đi của ông Erdogan tới Sochi để gặp ông Putin được dựa trên Thỏa thuận Mỹ - Thổ Nhĩ Kỳ. Erdogan cầm kế hoạch rút quân của quân đội Mỹ tới để nói chuyện với Putin về các điều kiện. Thổ Nhĩ Kỳ dùng vị thế đặc biệt thúc giục Mỹ rút quân rồi giành phần thưởng mà Nga và Syria sẵn sàng chia sẻ.
Thổ Nhĩ Kỳ trước và sau vụ việc đều chủ động thông báo cho Mỹ về lệnh ngừng bắn vĩnh viễn, thực tế đã mang lại thể diện cho ông Trump. Ông Trump lúc này đã không quan tâm đến lợi ích chiến lược. Chỉ có việc giữ gìn danh tiếng của mình mới khiến ông Trump hài lòng.
 |
|
Tổng thống Syria thăm Sư đoàn Những con Hổ của quân đội Syria ở mặt trận Bắc Syria
|
Nga và Syria tiếp tục mở rộng thành quả
Khi Thổ Nhĩ Kỳ bắt đầu đưa quân vào Syria, Nga đã bày tỏ quan ngại và phản đối hành động quân sự. Đây chỉ là một hiện tượng bề ngoài và Putin chắc chắn hiểu rõ ý định xuất quân của Thổ Nhĩ Kỳ.
Từ quan điểm buộc Mỹ rút đi, Nga rất vui khi thấy điều này được thực hiện. Xem xét bản ghi nhớ Nga – Thổ Nhĩ Kỳ, Nga và Syria đã được tiếp quản địa bàn sau khi quân đội Mỹ và người Kurd rút đi. Quân cảnh Nga đã bắt đầu thực hiện thỏa thuận đạt được tại cuộc hội đàm tổng thống Nga – Thổ và tuần tra các khu vực trước đây nằm dưới sự kiểm soát của Mỹ ở Syria. Ngoại trưởng Nga Sergei Lavrov ngày 22/10 nói, Thổ Nhĩ Kỳ đã chấm dứt các hoạt động quân sự ở miền bắc Syria và mọi thứ sẽ phụ thuộc vào việc rút các lực lượng vũ trang người Kurd. Đối với câu hỏi của phóng viên về phản ứng có thể có của Mỹ, ông nói: “Chúng tôi không xem xét đến phản ứng của Mỹ”.
Từ việc quân đội Mỹ lấy danh nghĩa chống khủng bố tiến vào Syria, đến sự rút lui của quân đội Mỹ, rồi Nga và Thổ Nhĩ Kỳ bắt tay nhau lấp đầy khoảng trống, là thành quả trọng đại mang tính bước ngoặt . Đây là kết quả của sự thành công của hành động chiến lược đưa quân đội của Nga đến Syria; trong tương lai Nga sẽ giữ vai trò chủ đạo trong việc tái thiết chính trị ở Syria. Thành quả của các hoạt động quân sự của Thổ Nhĩ Kỳ là hành lang khu vực an ninh 30 km, trong đó Nga và Syria quản 20 km và Nga - Thổ Nhĩ Kỳ quản 10 km. Sự tồn tại của Nga có tính áp đảo; ông Putin tất nhiên rất hài lòng.
 |
|
Tổng thống Putin và Erdogan vui mừng sau khi thỏa thuận Sochi 10 điểm được ký kết
|
Sau cuộc gặp giữa các nhà lãnh đạo Nga và Thổ Nhĩ Kỳ, ông Putin đã điện đàm với Tổng thống Syria Bashar al-Assad. Ông Assad bày tỏ lòng biết ơn đối với ông Putin và thể hiện sự ủng hộ toàn diện của ông đối với kết quả của cuộc gặp giữa các nhà lãnh đạo Nga và Thổ Nhĩ Kỳ. Ông cũng chỉ ra rằng đang chuẩn bị đưa các lính biên phòng Syria đến biên giới Syria - Thổ Nhĩ Kỳ để cùng với quân cảnh Nga giám sát chính trị.
Tình hình ở miền bắc Syria không phải do chính phủ Syria có thể quyết định. Ông Putin đã đứng ra đàm phán với Erdogan và đã ký một bản ghi nhớ. Ông Putin đã quyết định Nga - Syria tuần tra chung khu vực an ninh dài 20 km. Với sự hỗ trợ của Nga, chính phủ Assad đã giành được quyền kiểm soát miền Bắc Syria. Quân đội chính phủ Syria đã tới Syria để được hưởng lợi từ việc rút quân đội Mỹ và thỏa thuận Nga - Thổ Nhĩ Kỳ. Đây quả là “ngồi mát ăn bát vàng”.
Quan trọng hơn, là lực lượng vũ trang người Kurd bị quân đội Mỹ bỏ rơi. Sau chưa đầy một tuần Mỹ tuyên bố rút quân khỏi miền Bắc Syria, lực lượng vũ trang người Kurd (YPG) tuyên bố họ đã đạt được thỏa thuận với chính phủ Syria, chính phủ Syria đã đồng ý đưa quân đến biên giới với Thổ Nhĩ Kỳ để ngăn chặn cuộc tấn công của Thổ Nhĩ Kỳ. Việc rút quân đội Hoa Kỳ và người Kurd quay về với chính phủ trung ương là vô cùng quan trọng đối với chính phủ Assad cần tái thiết đất nước cả về chính trị và kinh tế sau chiến tranh.
 |
|
Quốc kỳ Nga và Syria được treo tại một đồn binh cũ của lực lượng người Kurd ở biên giới Syria - Thổ Nhĩ Kỳ
|
Chiến thắng mang tính cột mốc
Ngoài việc người Kurd thiệt thòi nhất khi phải trả giá bằng máu trong cuộc chiến chống khủng bố để rồi bị Mỹ bỏ rơi; về cơ bản, lợi ích của chính phủ Syria, Nga, Thổ Nhĩ Kỳ và ông Trump đều được đảm bảo. Thổ Nhĩ Kỳ đưa quân tấn công các lực lượng vũ trang người Kurd đã giành được thành quả đáng mừng, đánh dấu liên minh giữa Mỹ và các đồng minh Ả Rập hoàn toàn thất thế ở Syria. Đây là cột mốc cho thấy chiến lược chống khủng bố của Mỹ thất bại, và là chiến thắng áp đảo của phía Nga trước phía Mỹ.
Trong tương lai, quân đội Thổ Nhĩ Kỳ khi nào rút đi, khi nào quân đội Nga rút đi và trật tự chính trị của Syria sẽ được xây dựng lại như thế nào? sẽ là một lựa chọn khó khăn tiếp theo của những người chiến thắng trong ván cờ mới.
Theo Đa Chiều
