Trong thập niên qua, Việt Nam đã có nhiều thành tựu đáng kể trong phát triển một nền kinh tế hiện đại dựa trên đổi mới sáng tạo (ĐMST) và ứng dụng các tiến bộ của khoa học công nghệ.
Báo cáo Chỉ số ĐMST toàn cầu (GII) năm 2022 do Tổ chức Sở hữu Trí tuệ Thế giới (WIPO) công bố hôm 30/9 cho thấy Việt Nam xếp vị trí 48/132 quốc gia, nền kinh tế; và thuộc nhóm quốc gia đạt được những tiến bộ lớn nhất trong thập kỷ qua.
Theo các nghiên cứu tại Diễn đàn Quỹ Đầu tư Khởi nghiệp sáng tạo 2022 (Vietnam Venture Summit 2022), Việt Nam là một trong ba trụ cột chính của Tam giác vàng khởi nghiệp Đông Nam Á đối với đầu tư cho ĐMST nói chung và khởi nghiệp nói riêng.
Theo đó, trong 9 tháng đầu năm 2022, Việt Nam đã thu hút gần 500 triệu USD đầu tư vào khởi nghiệp ĐMST. Số lượng các thương vụ đầu tư ở các vòng gọi vốn giai đoạn sau đã cao hơn so với cùng kỳ năm 2021, một lượng lớn các công ty startups Việt Nam đang dần lớn mạnh, thu hút được nguồn vốn lớn hơn qua các năm.
Có thể nói, hệ sinh thái ĐMST Việt Nam đã bắt đầu hình thành và đạt được những kết quả tích cực trong thời gian vừa qua, đặc biệt ở khu vực tư nhân. Tuy nhiên, để xây dựng một hệ sinh thái ĐMST mang tính bền vững và đồng bộ thì kinh nghiệm quốc tế cho thấy sự vào cuộc của khu vực công đến từng cán bộ, công chức, viên chức là một yếu tố then chốt để kiến tạo nên một hệ sinh thái ĐMST hiệu quả.
Việc thúc đẩy và nâng cao hiệu quả hoạt động của khu vực công là mục tiêu chính của các Chính phủ. Xây dựng khả năng nhận dạng và đánh giá khả năng ĐMST trong khu vực công, đặc biệt là trong xây dựng chính sách, cung cấp dịch vụ là cần thiết để các chính sách và dịch vụ công hướng tới mục tiêu và đáp ứng nhu cầu của cộng đồng tốt hơn và hiệu quả hơn.
ĐMST trở nên quan trọng khi các cách tiếp cận truyền thống không thể giải quyết các vấn đề phức tạp và nan giải mà xã hội phải đối mặt. Sau một quá trình nghiên cứu, tham vấn chuyên sâu dựa trên kinh nghiệm quốc tế và trong nước, nhận thức được ý nghĩa quan trọng của việc cần một khung tiêu chí đánh giá đổi mới sáng tạo trong khu vực công, Trung tâm Đổi mới sáng tạo Quốc gia (NIC) - Bộ Kế hoạch và Đầu tư, phối hợp cùng Chương trình phát triển Liên Hợp Quốc (UNDP) tại Việt Nam xây dựng Thử nghiệm khung tiêu chí đánh giá ĐMST trong khu vực công tại Việt Nam.
Đề án nghiên cứu này nằm trong khuôn khổ Sáng kiến Đổi mới sáng tạo vì người dân (CPII) thuộc Chương trình nghiên cứu Chỉ số Hiệu quả Quản trị và Hành chính công cấp tỉnh (PAPI), với sự tài trợ chính đến từ Bộ Ngoại giao và Thương mại Australia (DFAT).
Trải qua hơn 6 tháng đồng hành với chuỗi chương trình Government Lab Studio và Hackathon, bộ khung tiêu chí (thử nghiệm) đã chính thức được giới thiệu tại Hội thảo “Đổi mới sáng tạo trong khu vực công”, với 04 trụ cột chính, bao gồm: Các yếu tố đầu vào của ĐMST; Năng lực ĐMST; Quá trình ĐMST; Đầu ra ĐMST.
 |
Tiến sĩ Phạm Thị Thu Trang - đại diện nhóm nghiên cứu - giới thiệu bộ khung tiêu chí đánh giá đổi mới sáng tạo trong khu vực công tại Việt Nam |
Những kết quả thu thập ban đầu từ khảo sát thử nghiệm tại Cục Đầu tư nước ngoài, Cục Quản lý Đăng ký Kinh doanh và Cục Quản lý Đấu thầu của Bộ Kế hoạch và Đầu tư; Sở Kế hoạch và Đầu tư tỉnh Quảng Ninh, Ninh Thuận và Sở Nội vụ của tỉnh Đăk Lăk đã chỉ ra một số tín hiệu đáng mừng như:
Thứ nhất, khoảng 36% người được hỏi của Bộ Kế hoạch và Đầu tư và 27% người được hỏi ở 3 tỉnh cho rằng đơn vị mình thực hiện đổi mới sản phẩm, dịch vụ trong 2 năm qua; 55% cá nhân ở đơn vị cấp bộ và 60% cá nhân ở đơn vị cấp tỉnh cho rằng đơn vị thực hiện đổi mới quy trình và ĐMST trên hết nhằm cải thiện hiệu suất, hiệu quả của đơn vị.
Thứ hai, tỷ lệ nhân lực đáp ứng các yêu cầu đề xuất và thực hiện ĐMST khá cao.
Thứ ba, hơn 50% cá nhân được khảo sát đánh giá quy trình, thủ tục tiến hành ĐMST là nhanh chóng, linh hoạt.
Thứ tư, khoảng 68,2% cá nhân được hỏi ở đơn vị cấp bộ và 35,7% cá nhân được hỏi ở đơn vị cấp tỉnh cho rằng đơn vị mình đã có chiến lược ĐMST, chủ yếu là các chiến lược trung hạn.
Tuy nhiên, hoạt động ĐMST trong khu vực công vẫn còn tồn đọng những hạn chế như đơn vị cấp tỉnh ít có ngân sách riêng, gặp khó khăn hơn về tài chính cho ĐMST và ít nhận được hỗ trợ về tài chính để thực hiện ĐMST.
Trong phần toạ đàm tại Hội thảo, các khách mời là đại diện của cơ quan quản lý nhà nước, tổ chức và doanh nghiệp đến tham dự chương trình đã có phần trao đổi cởi mở với các chuyên gia nhằm hiểu rõ hơn về ĐMST tại khu vực công và Thử nghiệm khung tiêu chí ĐMST trong khu vực công.
Ông Vũ Quốc Huy, Giám đốc Trung tâm đổi mới sáng tạo Việt Nam (NIC) nói rằng hiện nay tại Việt Nam định nghĩa khu vực công vẫn chưa rõ ràng. Khu vực công ở các nước trên thế giới cũng được định nghĩa khác nhau. Ông Huy mong muốn các đại biểu có thể thảo luận về định nghĩa cũng như tầm quan trọng của ĐMST trong khu vực công.
Bà Bùi Phương Trà, đại diện Chương trình phát triển Liên Hợp Quốc (UNDP) đã nhấn mạnh 2 điểm quan trọng mà nhóm nghiên cứu của UNDP và Bộ Kế hoạch & Đầu tư đã nhận thấy khi khảo sát thực tiễn đổi mới sáng tạo trong khu vực công. Đó là:
Thứ nhất, Việt Nam chưa có một chiến lược quốc gia về ĐMST trong đó định nghĩa rõ ràng về ĐMST tại và cho Việt Nam, cũng như cách thức khối công dẫn dắt ĐMST. Điều này đồng nghĩa Việt Nam cần có một chiến lược trong đó nêu rõ các nội dung và điều kiện liên quan tới định hướng, tầm nhìn, mục tiêu, nhiệm vụ và quyền hạn trong ĐMST cho cả khu vực công và tư, nhấn mạnh vai trò của khối công trong tạo điều kiện ĐMST tại và cho Việt Nam.
Thứ hai, các điều kiện về con người, tài chính, hạ tầng, nghiên cứu và chính sách phát triển cho ĐMST khu vực công chưa được như mong đợi. Mặc dù các phát hiện từ các chỉ số đo lường hiệu quả thí điểm khu vực công có những giới hạn do phạm vi mẫu thử còn rất nhỏ, tuy nhiên nhóm nghiên cứu đã lắng nghe quan điểm của nhiều cán bộ trực tiếp làm việc trong môi trường ĐMST. Điều họ lo lắng là các điều kiện thực hiện còn chưa được lưu tâm trong quá trình xây dựng khung thể chế ĐMST quốc gia.
Ông Vũ Đăng Minh, Chánh văn phòng Bộ Nội vụ cho rằng ĐMST tự thân sẽ xảy ra và là nhu cầu tất yếu, bởi con người không dừng lại mãi ở một điểm. Ông Minh đã dẫn chứng các công trình xây dựng của nhà nước trong quá khứ, và những công trình trong hiện tại cho thấy sự đổi mới, tiến bộ như thế nào so với quá khứ.
Hội thảo góp phần hỗ trợ và thúc đẩy sự phát triển của mạng lưới ĐMST quốc gia, trong đó có thành tố đặc biệt quan trọng là khu vực công.
