Nhiều trẻ vị thành niên nhiễm HIV
Nam sinh N.V.T (14 tuổi, ở TP Cao Lãnh, Đồng Tháp), sống chung với một người đàn ông như “vợ chồng”. Một ngày, người đàn ông kia đi xét nghiệm và kết quả cho thấy anh này bị HIV.
Bác sĩ của Trung tâm kiểm soát bệnh tật (CDC) Đồng Tháp đã động viên T. đi xét nghiệm. Và kết quả cũng không ngoài dự đoán, cháu cũng nhiễm HIV.
Đáng nói, T. chỉ là một trong nhiều trẻ mới 14-15 tuổi nhiễm HIV do MSM (quan hệ tình dục đồng giới) ở Đồng Tháp đã được phát hiện.
“Dịch HIV/AIDS ở Đồng Tháp đang trẻ hóa với nguy cơ tiềm ẩn cao nhất từ những người MSM”, BS Nguyễn Ngọc Quý - Phó trưởng Khoa phòng, chống HIV/AIDS (CDC Đồng Tháp) - thông tin.
10 năm qua, số người nhiễm HIV ở Đồng Tháp vẫn tăng hàng năm. Mỗi năm, địa phương phát hiện gần 400 trường hợp nhiễm HIV, riêng năm 2019 có tới 416 trường hợp. Dĩ nhiên, đây chỉ là phần nổi của “tảng băng chìm”.
Những năm gần đây số người nhiễm HIV tiếp tục tăng lên, do công tác tăng cường giám sát, truy tìm ca nhiễm mất dấu trong cộng đồng và mở rộng tư vấn, xét nghiệm HIV tại các cơ sở y tế tư nhân, trạm y tế, xét nghiệm lưu động và xét nghiệm không chuyên…
Theo BS Nguyễn Ngọc Quý, trước đây, HIV ở Đồng Tháp chủ yếu ở nhóm tiêm chích ma túy và mại dâm, thì 3 năm nay, nhóm này chiếm tỷ lệ thấp, trong khi nhiễm HIV ở nhóm MSM lại tăng cao.
Từ 2021 đến 2024, trung bình, mỗi năm có hơn 80 người nhiễm HIV mới là MSM. Hiện Đồng Tháp có khoảng 1.300 người MSM.
Đáng báo động khi dịch HIV/AIDS ở Đồng Tháp đang trẻ hóa, nhiều trẻ em mới 15 tuổi đã nhiễm HIV. Trong số các ca nhiễm mới, lứa tuổi 15-25 tăng nhanh và 99% là lây qua đường tình dục. Đây thực sự là hồi chuông cảnh báo về việc cần phải thay đổi chiến lược can thiệp truyền thông và thay đổi hành vi cho nhóm đối tượng trẻ.
Ông Quý cho hay: Người nhiễm HIV tập trung nhiều nhất ở TP Cao Lãnh và các vùng biên giới. Các vùng biên giới luôn tiềm ẩn nguy cơ bùng phát dịch, do người qua lại biên giới rất cao.
Những tín hiệu mừng
Số người nhiễm được phát hiện đã tăng cao những năm gần đây, do Đồng Tháp đẩy mạnh xét nghiệm tầm soát tại cộng đồng và cộng tác viên cũng tầm soát được. Từ đó, những người có nguy cơ được tiếp nhận điều trị ngay trong ngày sau khi các cơ sở xét nghiệm khẳng định, giúp giảm lây truyền trong cộng đồng.
Xác định mục tiêu lây truyền qua đường mẹ con, Đồng Tháp đã triển khai xét nghiệm HIV ở phụ nữ mang thai tại trạm y tế xã, 85% phụ nữ mang thai đã được tầm soát. Vì thế, từ 2020 -2023, không có trường hợp con lây HIV từ mẹ.
Vốn là tỉnh có số người chết do AIDS có năm lên tới 390 người, nhưng hiện nay, số này đã giảm 40-45%/năm. Năm 2023, có 69 người tử vong do AIDS.
Hiện nay, người nhiễm HIV được điều trị ngay. Những người nhiễm trước đây cũng được tìm kiếm để điều trị. Toàn tỉnh hiện có gần 4.000 người nhiễm HIV còn sống.
Tuy nhiên, theo CDC Đồng Tháp, số người HIV chuyển AIDS tử vong giảm cho thấy hiệu quả của thuốc điều trị kháng vi rút (ARV), nhưng cũng có thể do không cập nhật được, vì cán bộ chuyên trách chương trình HIV ở cơ sở không cố định nên quá trình quản lý, tiếp cận người nhiễm HIV bị khoảng trống.
Mô hình kiểm soát HIV mới
Để phòng chống sự lây lan của HIV, Đồng Tháp triển khai mô hình tìm ca nhiễm HIV mới tại cộng đồng, để phát hiện và điều trị. Hoạt động này chủ yếu do mạng lưới dựa vào cộng đồng (CBO) như S66 LOTUS và tuyên truyền viên đồng đẳng nhóm MSM, tiêm chích ma tuý, mại dâm… với việc đẩy mạnh truyền thông trực tiếp, trên ứng dụng mạng xã hội.
Một mô hình ở Đồng Tháp rất đáng nhân rộng là mở rộng sự tham gia của y tế tư nhân trong phòng, chống HIV/AIDS. Việc xét nghiệm sàng lọc HIV hiện có ở tất cả các cơ sở y tế nhà nước và bệnh viện tư nhân trong tỉnh, kể cả các trạm y tế xã, phường. Trong đó, tuyến xã, phường tập trung xét nghiệm tầm soát cho phụ nữ mang thai.
Tỷ lệ đóng góp trong điều trị PrEP của khối tư nhân ở Đồng Tháp rất lớn, tới 66%. Theo BS. Nguyễn Ngọc Quý, tỉnh hiện có 12 phòng khám PrEP, cao nhất ĐBSCL, trong đó, chỉ có 2 phòng khám nhà nước, còn 10 phòng khám tư nhân. Hầu hết những người MSM có nguy cơ đang điều trị PrEP tại các cơ sở y tế tư nhân.
“Vai trò của y tế tư rất hiệu quả trong phòng, chống HIV, khi 80% khách hàng duy trì điều trị ở y tế tư nhân, cao hơn ở y tế công. Trong đó, phòng khám của BS Nguyễn Hoàng Điền có tỷ lệ điều trị rất cao.
Theo ông Quý, Đồng Tháp chọn mô hình y tế tư nhân vì khách hàng đề xuất và một số cơ sở y tế có tâm huyết tham gia chương trình.
“Khách hàng muốn đến tư nhân vì những nơi này làm việc ngoài giờ, cả ngày lễ, cuối tuần, nên phù hợp với những người làm việc nhà nước hay công ty có thể đến bất cứ lúc nào. Đặc biệt, khách hàng chọn y tế tư nhân chính là yếu tố bảo mật và bệnh nhân có thể chia sẻ vấn đề liên quan đến tình trạng bệnh tật. Hơn nữa, dịch vụ của phòng khám tư nhân tốt hơn của y tế công. Khi khách hàng có lịch tái khám, nhân viên y tế tư nhân sẽ gọi điện nhắc nhở chu đáo”- BSCKII. Võ Công Đoàn - Phó Giám đốc CDC tỉnh Đồng Tháp - cho hay.
BSCKII. Võ Công Đoàn giải thích mô hình y tế tư nhân ở Đồng Tháp được vận dụng chính từ mục tiêu đặt ra là đến 2030 khống chế được HIV/AIDS, trong bối cảnh nhiễm HIV ở Đồng Tháp rất cao, riêng năm 2023 431 ca. Hiện trên 10.000 người.
Nhận thấy vai trò của tư nhân vô cùng quan trọng, CDC Đồng Tháp đã tập huấn để các cơ sở này làm xét nghiệm trong cộng đồng và tổ chức các phòng khám PrEP. Nếu dương tính, các cơ sở y tế tư nhân sẽ hướng dẫn người mắc HIV đến 1 trong 7 cơ sở nhà nước để xét nghiệm khẳng định.
Tới đây, Đồng Tháp dự định có 1 cơ sở tư nhân làm xét nghiệm khẳng định, sau đó điều trị trong ngày để tải lượng virus giảm, không lây.
Bộ Y tế yêu cầu tiếp tục tập trung các thầy thuốc giỏi cứu chữa các nạn nhân vụ cháy
