Một số người Trung Quốc xem các biện pháp kiểm soát xuất khẩu công nghệ chip sâu rộng do Mỹ áp đặt lên Trung Quốc ngày nay tương tự như việc Liên Xô rút hỗ trợ kỹ thuật cho nỗ lực chế tạo bom hạt nhân của Mao Trạch Đông.
Sau sự chia rẽ chính trị nghiêm trọng giữa hai quốc gia cộng sản, Moscow đã ra lệnh cho các nhà khoa học hạt nhân của mình rời khỏi Trung Quốc vào năm 1960. Tuy nhiên, đây cũng chỉ là một bước lùi tạm thời khi Trung Quốc đã tiến hành vụ nổ thành công quả bom hạt nhân đầu tiên vào năm 1964.
Liệu ngành công nghiệp bán dẫn Trung Quốc có thể phục hồi sau cú sốc tương tự do chính quyền Biden gây ra?
“Đây có lẽ là thời điểm khó khăn nhất và lạnh giá nhất đối với ngành công nghiệp bán dẫn của Trung Quốc,” ông Gu Wenjun, một nhà theo dõi ngành lâu năm tại công ty nghiên cứu ICwise có trụ sở tại Thượng Hải, viết trong một ghi chú nghiên cứu.
Trong khi các lệnh trừng phạt trước đây của Mỹ nhắm vào các doanh nghiệp cụ thể như nhà sản xuất thiết bị viễn thông Huawei Technologies Co và nhà sản xuất chip Semiconductor Manufacturing International Corp (SMIC) thì nay Mỹ đã và đang áp đặt các biện pháp trừng phạt toàn diện để ngừng phát triển chip tiên tiến tại Trung Quốc, và "một cuộc chiến đã được bắt đầu," ông Gu viết.
Một báo cáo của Fathom China, một nhóm nghiên cứu nội bộ tại Gavekal Dragonomics, đã đi xa hơn khi nói rằng nhiều công ty bán dẫn quan trọng nhất của Trung Quốc sẽ bị “tàn phá” bởi các biện pháp mới nhất của Hoa Kỳ. Các nhà nghiên cứu kết luận: “Không một công ty Trung Quốc nào, thậm chí có liên quan ngoại vi trong ngành công nghiệp bán dẫn, là không bị ảnh hưởng.”
Các hạn chế mới của Hoa Kỳ đã được công bố một tuần trước đại hội Đảng Cộng sản Trung Quốc lần thứ 20, diễn ra từ ngày 16 đến ngày 22 tháng 10. Trong bài phát biểu quan trọng, Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình nhấn mạnh tầm quan trọng của “an ninh”, bao gồm an ninh chuỗi cung ứng và khả năng tự cung cấp công nghệ. Mặc dù ông Tập không đề cập cụ thể đến Mỹ hoặc các biện pháp mới nhất của nước này, nhưng thông điệp của ông rất rõ ràng: Trung Quốc phải tìm cách tự lực cánh sinh trong các công nghệ then chốt như chip.
Quốc gia tỉ dân gọi động thái này là một hành động "bắt nạt công nghệ" nhưng Bắc Kinh đã từ chối các biện pháp trả đũa. Hiệp hội Công nghiệp Bán dẫn Trung Quốc được nhà nước hậu thuẫn gọi hành động của Washington là “độc đoán” và “phân biệt đối xử.”
Trung Quốc có thể trả đũa bằng cách thêm các doanh nghiệp Mỹ vào Danh sách pháp nhân không đáng tin cậy hoặc trừng phạt các công ty Mỹ theo luật chống trừng phạt của Trung Quốc, nhưng chưa có dấu hiệu cho thấy Bắc Kinh có kế hoạch đáp trả theo cách này.
Trong khi đó, ngành công nghiệp bán dẫn của Trung Quốc đang phải vật lộn để tìm cách tồn tại trong môi trường mới đầy khó khăn. Theo SCMP các công ty nên nên đàm phán và tuân thủ theo Hoa Kỳ, đặc biệt là đối với 31 công ty Trung Quốc có trong danh sách chưa được xác minh. Được biết, nếu các công ty trong danh sách này đồng ý với một cuộc kiểm tra của Hoa Kỳ, họ có thể tránh bị thêm vào Danh sách đen - cấm sử dụng công nghệ của Hoa Kỳ mà không có giấy phép.
Nhà sản xuất chip nhớ hàng đầu của Trung Quốc, Yangtze Memory Technologies Corp (YMTC), cũng nằm trong danh sách chưa được xác minh, cho biết trong một tuyên bố vào tuần trước rằng hoạt động kinh doanh của họ là tuân thủ các quy định toàn cầu. Đây là một tín hiệu cho thấy YMTC sẽ sớm tuân thủ theo các quy định của Hoa Kỳ để tránh khỏi các biệp pháp trừng phạt nghiêm ngặt.
Tuy nhiên, kế hoạch này chỉ giúp doanh nghiệp giảm thiểu tác hại trong ngắn hạn. Câu hỏi lớn vẫn chưa được trả lời.
Làm thế nào Trung Quốc có thể tiếp tục phát triển công nghệ chip của mình dưới sự hạn chế của Mỹ?
Theo ông Rozman Kendler, Trợ lý Bộ trưởng Thương mại phụ trách quản lý xuất khẩu cho biết, mục đích của các áp đặt là “tiếp tục đứng đầu trong càng nhiều lĩnh vực càng tốt so với Trung Quốc."
Biren Technology, một công ty khởi nghiệp về thiết kế chip ở Thượng Hải được coi là một trong những hy vọng tốt nhất của Trung Quốc để thay thế các chip đơn vị xử lý đồ họa (GPU) tiên tiến có nguồn gốc từ Mỹ.
Ông cho biết các quy tắc của Hoa Kỳ có thể là một vấn đề đối với bất kỳ công ty thiết kế chip Trung Quốc nào liên quan đến chip trí tuệ nhân tạo, GPU và bộ xử lý trung tâm, vì họ cần các xưởng đúc tiên tiến như TSMC và Samsung Electronics ở Hàn Quốc để biến thiết kế của họ thành hiện thực.
Nhà máy đúc hàng đầu của Trung Quốc, SMIC, có khả năng chế tạo chip 14 nm, tuy nhiên hiện tại công ty đang phải vật lộn phát triển con chip tiến trình 10 nm. Được biết, SMIC đã bị thêm vào danh sách đen thương mại của Mỹ vào tháng 12 năm 2020. Trong khi đó, TSMC và Samsung đang tiến gần đến tiến trình 3 nm.
Công ty hàng đầu của Trung Quốc trong lĩnh vực này từng là HiSilicon, đơn vị thiết kế chip nội bộ của Huawei, nhưng kể từ đó, công ty này đã tụt hạng sau khi không thể tiếp tục hợp tác với TSMC do lệnh trừng phạt của Mỹ.
Các hạn chế đối với những xưởng đúc chip của chính Trung Quốc cũng rất khắc nghiệt, chính phủ Mỹ cấm họ mua các công cụ sản xuất chip tiên tiến mà không có giấy phép từ Washington. SMIC, xưởng đúc tiên tiến nhất của Trung Quốc, có thể chứng kiến trình độ công nghệ của mình trong phút chốc đã quay trở lại năm 2011, theo Fathom China.
Công ty luật ArentFox Schiff có trụ sở tại Washington lưu ý rằng các biện pháp kiểm soát mới nhất của Hoa Kỳ về cơ bản đặt các doanh nghiệp bán dẫn của Trung Quốc vào Danh sách đen, “mà không thực sự phải liệt kê chúng.”
Dan Pickard, chuyên gia thương mại quốc tế và an ninh quốc gia kiêm luật sư tại Buchanan Ingersoll & Rooney cho biết: “Lệnh cấm bán chip của Mỹ gần đây là một phần trong xu hướng tiếp tục thắt chặt kiểm soát an ninh quốc gia đối với hàng xuất khẩu sang Trung Quốc.”
Một đánh giá về hồ sơ C-suite đã xuất bản cho thấy hàng chục giám đốc điều hành trong ngành công nghiệp chip của Trung Quốc có quốc tịch Mỹ . Hiện tại, không ai trong số các giám đốc điều hành này công khai kế hoạch của họ - cho dù là xin phép Washington để tiếp tục làm việc ở Trung Quốc hay từ bỏ quốc tịch Mỹ của họ.
Tuy nhiên các nhà phân tích cho rằng, Trung Quốc cũng vẫn là một thị trường lớn khó có thể từ bỏ đối với nhiều công ty công nghệ Mỹ. Sau khi các hạn chế của Mỹ được công bố, các nhà cung cấp thiết bị chip của Mỹ như Lam Research và Applied Materials đã cảnh báo về khả năng thâm hụt hàng tỉ USD doanh thu.
Bắc Kinh cũng đang thử một cách tiếp cận "toàn thể nhà nước" mới, để chiêu mộ đội ngũ nhân tài sâu rộng của đất nước và các doanh nghiệp đổi mới của họ. Theo đó các công ty này sẽ được tài trợ bởi chính phủ để đạt được những đột phá có thể loại bỏ công nghệ cốt lõi của Mỹ. Xét cho cùng, sự ra đi đột ngột của các kỹ sư Liên Xô vào năm 1960 vẫn không thể ngăn được Trung Quốc trở thành cường quốc hạt nhân, ông Gu từ ICwise lưu ý.
Theo SCMP
