Công thức Steinmeier là gì?
Công thức Steinmeier từng được cựu Bộ trưởng Bộ Ngoại giao Đức, ông Frank-Walter Steinmeier (hiện tại ông là đương kim tổng thống Đức), đề xuất nhằm giải quyết một nội dung then chốt nhất và gặp nhiều trở ngại nhất để thực thi Thỏa thuận Minsk-2 trong các lần đàm phán trước đây. Đó là Quy chế đặc biệt dành cho hai vùng lãnh thổ của Ukraine Donetsk và Lugansk đã tự tuyên bố thành lập Cộng hòa nhân dân Lugansk (LPR) và Cộng hòa nhân dân Donetsk (DPR).
Thỏa thuận Minsk-2 từng được nguyên thủ 4 nước thuộc Nhóm Normandy gồm Tổng thống Nga V.Putin, Tổng thống Pháp F.Hollande, Thủ tướng Đức A.Merkel và Tổng thống Ukraine P.Poroshenco ký xác nhận trong cuộc gặp ngày 12/2/2015 ở thủ đô Minsk của Belarus trong Tuyên bố chung về thỏa thuận ngừng bắn và Tổng thể các biện pháp thực thi thỏa thuận này trên cơ sở Thỏa thuận ngừng bắn Minsk-1 đạt được ngày 5/9/2014 [1].
Trong Thỏa thuận Minsk-2 có một nội dung then chốt là tiến hành cải cách Hiến pháp Ukraine với mục tiêu đến cuối năm 2015 một bản Hiến pháp mới của Ukraine sẽ có hiệu lực, trong đó có một nội dung quan trọng là xây dựng Quy chế đặc biệt dành cho khu vực Miền Đông Ukraine trên cơ sở tính tới tính chất đặc thù của hai tỉnh Donetsk và Lugansk.
 |
|
Tổng thống Ucraina V.Zelensky trong cuộc họp báo ngày 1/10/2019 công bố Công thức Steinmeier (Ảnh từ trang https://nv.ua/ukraine/).
|
Ngày 16/9/2014, thực hiện Thỏa thuận ngừng bắn Minsk-1 (ký ngày 5/9/2014), Quốc hội Ukraine thông qua Đạo luật về “Quy chế đặc biệt trao quyền tự quản địa phương cho hai tỉnh Donetsk và Lugansk của Ukraine”. Nội dung của Đạo luật này gồm 7 điều, trong đó đáng chú ý 6 nội dung sau: (1) Tạm thời trong thời hạn 3 năm kể từ ngày Đạo luật này có hiệu lực, áp dụng quy chế đặc biệt về quyền tự quản địa phương cho hai tỉnh Donetsk và Lugansk do Quốc hội Ukraine quy định; (2) Hệ thống pháp luật của Ukraine áp dụng cho các khu vực Donetsk và Lugansk trong thời hạn có hiệu lực của Quy chế đặc biệt phù hợp với đặc điểm của các khu vực đó; (3) Chính quyền Ukraine không được truy cứu trách nhiệm hình sự đối với những người tham gia các sự kiện ở các khu vực Donetsk và Lugansk; (4) Các cơ quan quyền lực và các nhà chức trách (công chức nhà nước), các doanh nghiệp, các cơ quan và tổ chức thuộc tất cả mọi loại hình sở hữu, không được phân biệt đối xử và truy cứu trách nhiệm đối với những người có liên quan tới các sự kiện diễn ra ở Donetsk và Luhansk; (5) Chính quyền Ukraine bảo đảm quyền của các công dân trong các khu vực Donetsk và Lugansk tự quyết định việc sử dụng ngôn ngữ mà họ coi là tiếng mẹ đẻ; được quyền tự do sử dụng tiếng Nga hoặc bất cứ ngôn ngữ nào khác trong giao tiếp cá nhân, trong hoạt động xã hội, quyền học tập và hỗ trợ tiếng Nga hay bất kỳ ngôn ngữ nào khác cũng như quyền phát triển tự do và bình đẳng; (6) Hoạt động tự quản ở Donetsk và Lugansk được thực hiện theo quy định của Hiến pháp và pháp luật của Ukraine thông qua chính quyền địa phương.
Theo Công thức Steinmeier, Quy chế đặc biệt dành cho DPR và LPR sẽ có hiệu lực tạm thời trong suốt thời gian diễn ra cuộc bầu cử ở hai khu vực này. Sau khi Tổ chức an ninh và hợp tác châu Âu (OSCE) công bố báo cáo khẳng định rằng các cuộc bầu cử được tổ chức ở Lugansk và Donetsk diễn ra tự do, dân chủ, minh bạch, theo tiêu chuẩn châu Âu và luật pháp quốc tế thì Quy chế này sẽ có hiệu lực lâu dài [2].
Ngày 18/9/2019, người phát ngôn của Cựu Tổng thống Ukraine, Leonid Kuchma-đại diện cho Ukraine trong các cuộc đàm phán về Thỏa thuận Minsk-2 đã thông báo kết quả cuộc họp của Nhóm tiếp xúc tại Belarus và liệt kê các điều kiện mà chính quyền Kiev cho là cần thiết để thực hiện Công thức Steinmeier. Đó là: (1) ngừng bắn hoàn toàn ở Miền Đông Ukraine; (2) đảm bảo cho Đoàn giám sát đặc biệt của OSCE trên toàn lãnh thổ Ukraine được an toàn và có hiệu quả của; (3) rút các nhóm vũ trang và quân đội nước ngoài ra khỏi lãnh thổ Ukraine; (4) rút các lực lượng và phương tiện ra khỏi ranh giới tiếp xúc ở Miền Đông Ukraine; (5) đảm bảo an toàn cho hoạt động của Ủy ban bầu cử trung ương Ukraine, các đảng chính trị Ukraine, giới truyền thông và quan sát viên nước ngoài; (6) thiết lập quyền kiểm soát của chính quyền Kiev trên khu vực biên giới Nga-Ukraine hiện thuộc quyền kiểm soát của DPR và LPR; (7) thực thi các điều khoản khác theo Hiến pháp Ukraine, luật pháp quốc tế và Thỏa thuận Minsk-2 [3]
Phản ứng của các bên có liên quan
Ngay sau cuộc họp báo của Tổng thống Ucraina V.Zelensky, người dân tại một số thành phố của Ukraina như Kiev, Mariupol, Kharkov và Lvov v.v, đã đổ xuống đường biểu tình phản đối việc ký kết thỏa thuận theo Công thức Steinmeier bởi họ coi đó là “hành động đầu hàng Nga” của chính quyền mới ở Kiev.
Trong khi đó, các nhà lãnh đạo DPR và LPR cho biết, sắp tới đây sẽ phải tiếp tục các cuộc đàm phán ở Minsk để đạt được mục tiêu cuối cùng là giành được quyền tự quyết và tự trị. Họ cũng cảnh báo Tổng thống Ukraine V.Zelensky rằng, chính quyền Kiev không thể giành quyền kiểm soát khu vực biên giới Nga-Ukraine do DPR và LPR kiểm soát như là một trong những điều kiện để tổ chức các cuộc bầu cử ở hai khu vực này [4].
Đại diện chính thức của Bộ Ngoại giao Nga Maria Zakharova đánh giá thỏa thuận đạt được của Nhóm tiếp xúc tại Minsk là “tín hiệu tích cực”. Còn Hội đồng Liên bang Nga nhận định rằng, việc chính quyền Kiev chấp nhận Công thức Steinmeie là "thắng lợi quan trọng" của Matxcơva [5].
Như vậy, Công thức Steinmeier chỉ là bước đầu mở ra hy vọng hóa giải cuộc khủng hoảng Ukraine do trong quan hệ giữa các bên có liên quan tới cuộc khủng hoảng này như Mỹ, EU, Nga, Ukraine và chính quyền DPR và LPR đã tích tụ qua nhiều mâu thuẫn và bất đồng. Trong đó, Quốc hội Ukraine đã thông qua đạo luật cấm sử dụng tiếng Nga trên toàn lãnh thổ nước này, chứ không riêng gì ở hai tỉnh Donetsk và Lugansk ở Miền Đông mà điều này hoàn toàn ngược lại Đạo luật về “Quy chế đặc biệt trao quyền tự quản địa phương cho hai tỉnh Donetsk và Lugansk của Ukraine”./.
Tài liệu tham khảo
[1] Полный текст Минских соглашений. .https://ria.ru/20150212/1047311428.html
[2] Согласование формулы Штайнмайера и новый закон об особом статусе Донбасса. Что заявил Зеленский на экстренном брифинге — главное. https://nv.ua/world/geopolitics/soglasovanie-formuly-shtaynmayera-i-vstrecha-v-normandskom-formate-ekstrennyy-brifing-zelenskogo-50045763.html
[3]В ОБСЕ объяснили процедуру подписания формулы Штайнмайера. https://nv.ua/world/geopolitics/formula-shtaynmayera-kommentariy-obse-novosti-ukrainy-50045781.html
[4] Главы ДНР и ЛНР раскрыли значение «формулы Штайнмайера». https://vz.ru/news/2019/10/2/1000790.html
[5] Захарова оценила договоренности Контактной группы по урегулированию в Донбассе. https://vz.ru/news/2019/10/1/1000750.html
