Tờ Bưu điện Hoa Nam Buổi sáng (SCMP) của Hồng Kông cho rằng Việt Nam được coi là một trong những nước hưởng lợi chính từ cuộc chiến thương mại Mỹ-Trung, với việc các công ty tìm kiếm địa điểm thay thế cho các nhà máy của họ để tránh thuế quan tốn kém.
Phóng viên Erika Na của SCMP đã có loạt 3 bài viết về làn sóng đầu tư vào Việt Nam. Trong bài viết đầu tiên này, cô nói về sự quan tâm mới của các nhà đầu tư vào Việt Nam.
Hưởng lợi từ cuộc chiến thương mại Mỹ - Trung
Tại một nhà máy ở tỉnh Tây Ninh, miền đông nam Việt Nam, giáp biên giới với Campuchia, 400 người làm việc theo ca suốt ngày đêm để biến những cuộn chỉ trắng thành dải băng có logo đầy màu sắc thường thấy trên quần áo thể thao.
Ông Max Lee - Giám đốc nhà máy, cho biết thành phẩm được ủi và xếp ngay ngắn vào thùng, được xe tải chở đến cảng Sài Gòn để giao cho khách hàng.
Nhà máy này khai trương vào năm 2019 và tăng gấp bốn lần lực lượng lao động trong ba năm, ra đời do tác động của cuộc chiến thương mại Hoa Kỳ-Trung Quốc nổ ra vào năm 2018. Cuộc chiến đã khiến một số công ty nước ngoài có trụ sở tại Trung Quốc chuyển một số hoạt động sản xuất sang Việt Nam.
Nhà máy thuộc sở hữu của một công ty Hồng Kông. Công ty này yêu cầu giấu tên vì không muốn tạo ấn tượng rằng họ đang rời khỏi Đại lục. Được thành lập vào những năm 1980, trước đây công ty này đặt toàn bộ hoạt động sản xuất tại các tỉnh Quảng Đông và Giang Tây của Trung Quốc.
Năm 2019, sau khi chiến tranh thương mại dẫn đến việc tăng thuế đối với hàng nhập khẩu của Mỹ từ Trung Quốc, công ty đã quyết định mở rộng sản xuất sang Việt Nam.
“Sản lượng của chúng tôi đang tăng lên và chúng tôi hy vọng sẽ xây dựng một nhà máy khác trong tương lai gần”, ông Max Lee nói, chỉ vào một khu đất trống bên cạnh nhà máy.
“Chúng tôi hy vọng sẽ mở rộng quy mô lực lượng lao động ở đây từ 400 lên 1.000 người. Nó sẽ lớn bằng nhà máy của chúng tôi ở Giang Tây”.
Ông Dương Thành Công, Phó tổng giám đốc công ty Thuận Hải, cho biết toàn bộ khu công nghiệp Tây Ninh được sinh ra từ cuộc chiến thương mại Mỹ - Trung.
“Khi chúng tôi đến Tây Ninh vào năm 2015, chẳng có gì cả, chỉ có đất thôi”, ông nói. “Nhưng khi chúng tôi quay trở lại sau 5 năm, các nhà máy đã lấp đầy nơi đây. Có thời điểm, Tây Ninh là khu công nghiệp lớn nhất Việt Nam”.
Cuộc chiến thương mại Mỹ - Trung bắt đầu vào tháng 7 năm 2018, khi Tổng thống Mỹ lúc bấy giờ là ông Donald Trump áp dụng đợt thuế quan đầu tiên đối với hàng hóa Trung Quốc trị giá 34 tỉ USD. Trong 15 tháng sau đó, ba vòng thuế bổ sung áp dụng cho hơn 360 tỉ USD hàng nhập khẩu từ Trung Quốc. Trung Quốc đáp trả bằng việc tăng thuế đối với hơn 110 tỉ USD hàng hóa Mỹ.
Ông Zhang Dien Sheng, tổng giám đốc của Tập đoàn Đầu tư Quốc tế Hang Sinh, một công ty ở Thành phố Hồ Chí Minh đã giúp hàng trăm nhà máy Trung Quốc chuyển một số hoạt động sản xuất từ Trung Quốc sang Việt Nam kể từ năm 2006, cho biết đây là thời điểm bận rộn.
Ông nói: “Hơn 1.200 công ty đã đến để được tư vấn trong những tháng đó. Cuối cùng, hơn 150 nhà máy đã mở tại Việt Nam”.
Việt Nam đã bất ngờ trở thành người chiến thắng trong cuộc chiến thương mại giữa hai nền kinh tế lớn nhất thế giới vì các nhà sản xuất coi đây là một cách để tránh các chi phí phát sinh do nhãn mác “sản xuất tại Trung Quốc”.
Năm 2018, đầu tư trực tiếp nước ngoài vào Việt Nam tăng 9,1%, lên 19,1 tỉ USD, trong đó lĩnh vực chế biến và chế tạo chiếm 46,7% tổng đầu tư, theo Bộ Kế hoạch và Đầu tư Việt Nam.
Năm tiếp theo, đầu tư từ Trung Quốc tăng khoảng 62% lên 4,1 tỉ USD và từ Hồng Kông khoảng 150% lên 8,17 tỉ USD, do tác động của cuộc chiến thương mại.
Trong khi năm 2020 là một năm chậm chạp đối với đầu tư trực tiếp nước ngoài do đại dịch Covid-19 bắt đầu, với mức đầu tư giảm 24%. Nó đã phục hồi trở lại với mức tăng 25,2% vào năm 2021.
Tổng vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài đăng ký mới lên tới 38,85 tỉ USD trong năm đó, được thúc đẩy bởi hai dự án trị giá tổng cộng 7,7 tỉ USD đã nhận được giấy phép đầu tư từ chính phủ Việt Nam vào ngày cuối cùng của năm 2021.
 |
Công nhân tại nhà máy Foxconn ở Hải Phòng |
Mở cửa biên giới sau đại dịch
Một làn sóng quan tâm khác đã xuất hiện sau khi Việt Nam mở cửa lại hoàn toàn biên giới vào tháng 3 năm 2022 khi ảnh hưởng của đại dịch giảm dần và người dân trong nước cho biết họ kỳ vọng điều đó sẽ tiếp tục khi các công ty có nhà máy ở Trung Quốc – trong các lĩnh vực từ công nghệ cao đến cấp thấp hơn - đã thông qua một sự thay đổi cơ bản của chiến lược.
Họ nói rằng Trung Quốc sẽ vẫn là một trung tâm sản xuất quan trọng đối với hầu hết mọi người, nhưng nhu cầu đa dạng hóa sản xuất được các nhà đầu tư toàn cầu cảm nhận mạnh mẽ do thuế quan, rủi ro đại dịch và địa chính trị tiềm ẩn đối với chuỗi cung ứng.
Ông Zhang cho biết việc tiếp tục áp dụng mức thuế cao có nghĩa là sẽ có nhiều khách hàng hơn cho công ty của ông tại Việt Nam.
Ông nói: “Nếu châu Âu và Bắc Mỹ tiếp tục đánh thuế suất cao đối với các sản phẩm do Trung Quốc sản xuất, các doanh nghiệp Trung Quốc sẽ tiếp tục chuyển sang nước khác. “Nếu dừng áp thuế cao, các công ty sẽ không di chuyển”.
Tuy nhiên, Bruno Jaspaert, Giám đốc điều hành của DEEP C, một trong những khu công nghiệp lớn nhất của Việt Nam đặt tại Hải Phòng và Quảng Ninh, cho biết có nhiều yếu tố khác ảnh hưởng đến chiến lược di chuyển của các nhà đầu tư. Khu công nghiệp ở Hải Phòng là nơi nhà sản xuất điện tử Đài Loan Pegatron, nhà cung cấp cho Apple, đang xây dựng cơ sở sản xuất trị giá 1 tỷ USD. Pegatron cũng có nhà máy ở Trung Quốc.
“Sự đổ vỡ hoàn toàn trong chuỗi cung ứng và hậu cần gần đây, do cả Covid-19 và các cảng quá tắc nghẽn, đã khiến các chuyên gia chuỗi cung ứng nhận thức rằng việc xây dựng một vài nhà máy lớn và vận chuyển mọi thứ từ đó chỉ tiết kiệm chi phí khi mọi thứ đều ổn".
“Nhưng câu hỏi đặt ra là – liệu thế giới có bao giờ trở thành một nơi rất ổn định trong vòng 10 đến 15 năm tới và không có vấn đề lớn nào không?”, ông Jaspaert nói.
 |
Khu công nghiệp DEEP C Hải Phòng |
Vấn đề Đài Loan
Ông Marko Walde, người đứng đầu Phòng Thương mại Đức tại Việt Nam cho biết: “Nếu có điều gì đó xảy ra liên quan đến Đài Loan, mọi công ty hoạt động ở đại lục Trung Quốc sẽ phải đối mặt với áp lực khủng khiếp khiến họ phải hạn chế hoạt động và rút lui. Các công ty cần đảm bảo rằng họ đã chuẩn bị cho một kịch bản như vậy.
Ông cho biết Việt Nam đã mở cửa hoàn toàn biên giới cho các doanh nhân vào ngày 15 tháng 3 và ngay ngày hôm sau, một nhóm doanh nhân Đức có cơ sở sản xuất tại Trung Quốc đã bay đến để tìm cách đa dạng hóa sản xuất.
Bộ Kế hoạch và Đầu tư cho biết vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài vào Việt Nam trong 11 tháng đầu năm nay ước tính đạt 19,68 tỉ USD, tăng 15,1% so với cùng kỳ năm ngoái.
Trong khi các nhà đầu tư từ các quốc gia như Đức, nơi đã mở cửa biên giới vào tháng 3, có thể đến Việt Nam ngay lập tức, thì các nhà đầu tư Trung Quốc chậm tham gia hơn vì họ khó ra nước ngoài.
Nhưng ông Zhang cho biết nhu cầu vẫn còn đó và công ty của ông đã tổ chức nhiều buổi tư vấn trực tuyến với các khách hàng tiềm năng ở Trung Quốc.
“30 công ty bày tỏ ý định mở nhà máy ở đây vào năm 2022,” ông nói. “Chỉ có 5 công ty có thể đến Việt Nam vì các quy tắc Covid rất nghiêm ngặt ở Trung Quốc”.
Ông Jaspaert cho biết các quyết định của các nhà đầu tư công nghệ cao “ong chúa” như Pegatron có tác động lớn vì chúng khuyến khích các chuỗi cung ứng liên quan đi theo bước chân của mình.
Cảnh tượng những người công nhân đang dựng lên một nhà máy mới đối diện với cơ sở sản xuất rộng 34 hecta của Pegatron đã chứng minh quan điểm của ông. Nó đang được xây dựng bởi một trong những nhà cung cấp của Pegatron, cũng đến từ Đài Loan, chuyên sản xuất các bộ phận điện tử.
Pegatron đã quyết định xây dựng nhà máy của mình tại khu công nghiệp DEEP C hai năm trước, trước khi công ty thông báo rằng hai công ty con thuộc sở hữu hoàn toàn tại các thành phố Thượng Hải và Côn Sơn của Trung Quốc đã buộc phải tạm ngừng sản xuất vào tháng 4 năm nay do những lệnh hạn chế Covid-19 của chính phủ.
Vào tháng 6, Chủ tịch Liao Syh-jang của Pegatron cho biết công ty lắp ráp một số mẫu iPhone cho Apple, sẽ chú trọng hơn nữa vào việc mở rộng ra bên ngoài Trung Quốc đại lục.
Pegatron không phải là tên tuổi lớn duy nhất đầu tư vào các cơ sở sản xuất mới tại Việt Nam. Apple và Samsung là những ví dụ.
Ông Jaspaert cho biết DEEP C đã chứng kiến “sự thay đổi rất rõ ràng” không chỉ về số lượng giao dịch mà còn cả quy mô của chúng trong 4 năm qua.
“Trước đây, chúng tôi thường có người mua 1 hoặc 2 hoặc 3 ha đất”, ông nói. “Bây giờ, 10, 20 và 30 ha là khá phổ biến”.
Các động thái nhằm đa dạng hóa chuỗi cung ứng không chỉ giới hạn ở các nhà sản xuất tên tuổi, mặc dù họ nhận được nhiều sự chú ý nhất. Ông Walde cho biết 12 nhà sản xuất quy mô trung bình của Đức đã thành lập cơ sở sản xuất tại Việt Nam với sự giúp đỡ của Phòng Thương mại Đức kể từ tháng 3 năm nay.
Ông nói: “Những công ty cỡ trung bình như vậy thực sự là xương sống của nền kinh tế Đức của chúng tôi và thường dẫn đầu thế giới trong một lĩnh vực rất chuyên biệt.
Ông từ chối cung cấp thông tin chi tiết về quy mô của các nhà máy Việt Nam do tính nhạy cảm thương mại, nhưng cho biết tất cả 12 công ty đều đang đầu tư dài hạn và hướng tới tương lai ít nhất 30 năm.
Những nhà đầu tư lớn thông minh đã đến Việt Nam từ rất sớm và giờ họ đang hưởng lợi
Trong khi chính phủ Việt Nam ưu tiên chào đón các nhà sản xuất công nghệ cao, các ngành sản xuất ít áp dụng công nghệ cũng tiếp tục vào nước này trong năm nay. Nhưng ông Dương Thành Công, Phó Tổng Giám đốc Thuận Hải - công ty năng lượng có các khách hàng là các nhà sản xuất phi công nghệ đến từ Trung Quốc, cho biết số lượng khách hàng đã giảm vào năm 2018.
“Những công ty đến sau gặp khó khăn hơn vì việc chuyển tiền tệ ra khỏi Trung Quốc hiện đang bị hạn chế rất nhiều và việc xin giấy phép từ chính phủ Việt Nam khó khăn hơn nhiều, đặc biệt đối với các ngành tạo ra nhiều khí thải như dệt may,” ông Dương Thành Công nói.
“Những nhà đầu tư lớn, thông minh đã đến Việt Nam từ rất sớm và giờ họ được hưởng lợi. Họ có những miếng bánh ngon”.
Tăng đầu tư vào Việt Nam không có nghĩa là các nhà sản xuất đang rời khỏi Trung Quốc. Cả ông Walde và Zhang nói rằng họ chưa thấy một công ty nào chuyển toàn bộ hoạt động sản xuất từ Trung Quốc sang Việt Nam.
Nhưng ông Jaspaert nói rằng Trung Quốc hiện đang phải đối mặt với một thời điểm khó khăn hơn để thu hút thêm đầu tư.
Ông nói: “Trung Quốc có thể sẽ tồn tại lâu hơn nữa với tư cách là cơ sở sản xuất lớn nhất và tiên tiến nhất trên thế giới. Nhưng lần đầu tiên sau 20 năm tăng trưởng, tôi tin rằng Trung Quốc hiện đang phải đối mặt với tình thế tiến thoái lưỡng nan giống như phần còn lại của thế giới. Làm thế nào bạn có thể thuyết phục các nhà đầu tư mới đầu tư vào quốc gia của bạn chứ không phải ở một quốc gia khác?”.
Theo Bưu điện Hoa Nam Buổi sáng
